Af hverju að draga úr afrekum Guðríðar en ekki Leifs?

Áhugaverðar umræður um Guðríði Þorbjarnardóttur voru í Silfri Egils í dag. Bent var á að sagnfræðilegar heimildir fyrir tilvist og ferðum Guðríðar séu ekki traustar og að þess vegna gæti hér verið um mýtu að ræða allt eins og sannleika.

Fram kom gagnrýni á forseta Íslands fyrir það hve langt hann teygði sig í því að geirnegla allt sem Guðríði varðaði sem pottþéttar staðreyndir og hefði þar með farið of langt í því efni varðandi fyrsta hvíta evrópska barnið sem fætt væri á amerískri grund.

"Hafa skal það er sannara reynist" sagði Ari fróði og Guðni Jóhannesson endurtók það.  Útaf fyrir sig er hægt að taka undir þetta, en ég held nú samt að við séum komin inn á varasama braut ef við bökkum alla leið með Guðríði og afrek hennar, því að að þá lendum hugsanlega líka í vandaræðum með Leif heppna og Eirík rauða. 

Það yrði vandræðalegt eftir alla þá fyrirhöfn, sem það hefur kostað að fá fram viðurkenningu á landafundum Íslendinga fyrir þúsund árum. Mér finnst nefnilega erfitt að sjá að heimildir fyrir tilvist og afrekum Leifs heppna, Bjarna Herjólfssonar og Þorfinns karlsefnis séu mikið traustari en heimildirnar fyrir tilvist og afrekum Guðríðar Þorbjarnardóttur. 

Það margir Íslendingar fóru til Rómar á þessum öldum að það er erfitt að hrekja það að Guðríður hafi gert það líka.  Á sama hátt er erfitt að hrekja hennar tilvist og afrek nema að Leifur og félagar fylgi með. 

Lengi vel efuðust margir um frásagnirnar þangað til fornleifarnar við Lance-Au-Medows fundust og raunar hefur fornleifafræðin það fram yfir sagnfræðina, að heimildir hennar eru mun áreiðanlegri en munnmæli og sagnir. 

Forleifafræðingur hefur sagt í mín eyru að mun líklegra sé að Rómverjar hafi komið til Íslands á undan norrænum mönnum heldur en Írar. 

Þessi árin eru gríðarlegar framfarir í mannfræði og sagnfræði fyrri alda og árþúsunda, einhverjar mestu framfarir á þessu svið frá upphafi vega. 

Ég tel miklu brýnna að endurskoða söguna hvað varðar landnám Íslands heldur en að hrekja hvort ákveðnar persónur hafi verið til. 

Átrúnaðurinn á óskeikulleik sagna og munnmæla um landnámið er allt of mikill og tregðan of mikil til að "hafa það sem sannara reynist." 

Meðan ekki finnst neitt sem reynist sannara en það sem sagnir greina um tivist og afrek Eiríks, Leifs, Þorfinns, Bjarna og Guðríðar held ég að við ættum að halda okkur við það, enda búið að sanna fornleifalega að norrænir menn voru í Ameríku fyrir rúmum þúsund árum. 

Það er að mínu viti óráð að fara að sortéra út og sleppa sumu sem sagt er um þau því að þá komum við að því hvar eigi að draga línuna og það gæti endað með því að við bökkum með allt saman. 

Ég hef alltaf hrifist af þætti kvenna í afrekum okkar þjóðar, allt frá Auði djúpúðgu og Guðríði Þorbjarnardóttur til Höllu Jónsdóttur. 

Þess vegna bakka ég ekki með það sem ég hef haft til þeirra mála að leggja svo sem þetta erindi í ljóðinu "Íslenska konan." 

" Með landnemum sigldi´hún um svarrandi haf. 

Hún sefaði harma, hún vakti´er hún svaf. 

 Hún þerraði tárin, hún þerraði blóð.

Hún var íslenska konan, sem allt á að þakka vor þjóð".

 

Nóg er af því hvað við hömpum afrekum karla að fornu og greina lítið frá afrekum kvenna, þótt við förum ekki að draga Guðríði Þorbjarnardóttur og afrek hennar niður. 

	Ísaldarbarn varpar ljósi á uppruna Ameríkubúa
Ábyrgðarmaður færslu Tenging við þessa frétt hefur verið rofin vegna kvartana.

Óróatímabilið nálgast. Hve hratt?

Nú eru um sjö hundruð ár síðan síðasta óóatímabili á Reykjanesskaga lauk. Þrjú hundruð árum fyrr höfðu verið eldgos á Hellisheiði. Hið tiltölulega kyrra tímabil, sem síðan hefur verið, hlýtur að taka enda.

Að vísu varð eldgos út af Reykjanesi 1783 en þá gekk raunar óvenjulega víðfeðmur órói yfir landið og gaus ekki aðeins út af Reykjanesi og í Lakagígum, heldur einnig í Grímsvötnum. 

Að öðru leyti hefur verið kyrrt. Á virkum dögum hljómar vekjaraklukka hjá okkur en í morgun var það jarðskjálfti. Sjá má á korti á vedur.is að einn skjálftinn varð við Sundahöfn, þótt vægur væri. 

Þegar óróatímabil byrjar á Reykjanesskaga gæti það staðið í nokkur misseri með afleiðingum, sem gætu orði mun víðtækari og alvarlegri en áður fyrr, af því að á þessu svæði búa meira en 200 þúsund manns, en áður fyrr aðeins 1-2000 í dreifbýli. 

Ef óróinn yrði á norðursvæðinu gæti það þýtt að raflínur, hitavatns- og kaldavatnslagnir og vegir myndu rofna og hraunstraumur gæti runnið yfir Elliðavatn, niður Elliðaárdal og út í Elliðavog. 

Það er ekki spurning um hvort, heldur hvenær slíkt gerist. Kannski eftir nokkur ár. Kannski eftir 5000 ár. 

Jarðskjálfti í Reykjavík

Hefð í góðu lagi?

Talsverð andstaða var á sínum tíma við gerð Blönduvirkjunar í héraði og beindist hún ekki aðeins gegn virkjuninni sem slíkri, heldur gegn þeirri útfærslu sem hafði í för með sér 57 ferkílómetra lón.

Bent var á að hægt væri að ná fram nægri miðlun með mun minna lóni, og að virkjunin yrði ekki það mikið dýrari að þetta yrði frágangssök. 

Samningum við heimamenn lauk með því að ekki voru látin duga þau atriði, sem leiddu beint af virkjuninni sjálfri og voru til hagsbóta, svo sem nýr vegur inn á virkjanasvæðið og skaðabætur fyrir gróðurlendi sem fór undir vatn. 

Bætt var við gerð vega um heiðarnar og afréttarlöndin við Blöndulón, sem komu framkvæmdunum ekkert við og smíði veglegra smalaskála, þar sem meira að segja hundarnir fengu sérherbergi. Landsvirkjun efndi flest þessara loforða en sveik önnur, svo sem um ráðstafanir til að auka fiskigengd, ef marka má bók um þessi mál, sem kom út fyrir nokkrum árum og vakti enga athygli. 

Segja má, að myndast hafi hefð fyrir því hér á landi að svona sé að málum staðið. Þe

gar Kárahnjúkavirkjun voru til dæmis styrktir og bættir vegir upp Jökuldal á kostnað Landsvirkjunar, sem ekkert voru notaðir vegna virkjunarframkvæmdanna eða koma þeim við, því að sérstakur vegur með bundnu slitlagi var lagður að stíflustæðinu. 

Þegar sveitarstjórn Flóahrepps hafði virkjanir ekki inni á aðalskipulagi brást Landsvirkjun við samdægurs, og austur voru sendir menn í snarhasti. Tveimur dögum síðar var komið annað hljóð í strokkinn hjá heimamönnum og smám saman kom í ljós, hvað hékk á spýtunni: Allskyns framkvæmdir sem komu virkjanaframkvæmdum ekkert við á kostnað Landsvirkjunar. 

Þessar staðreyndir hafa nú verið reifaðar og um þær er ekki deilt í sjálfu sér, heldur það hvort þessi "hefð" sé í góðu lagi. 

Málið ristir dýpra, því að þegar búið er að setja upp áratuga langt ferli af þessu tagi, er eðlilegt að opinberar stofnanir og fyrirtæki fari að taka mið af því, hvort eiga megi von á virkjunum á ýmsum svæðum sem heyra undir þau. 

Ef vitað er að Landsvirkjun hafi áhuga á því að virkja á ákveðnu svæði og góð von um það að "hefðinni" verði fylgt er eðlilegt að óskyldar framkvæmdir eins og vatnsveitur, vegagerð, smalaskálagerð eða símasamband séu frystar og peningarnir notaðir annars staðar úr því að hvort er er von á tilboði, sem ekki er hægt að hafna. 

Spurningin er hvort þessi hefð sé bara í góðu lagi og hvort með henni sé verið að skekkja stöðu mismunandi sjónarmiða um nýtingu landsins. 

Getur nokkur aðili, sem hefur aðrar hugmyndir en virkjun, keppt við ríkisfyrirtæki í að bjóða gull og græna skóga? 

Gagnrýna Landsvirkjun