"Illskiljanleg stjórnarskrá" lokaorðin í Kastljósi.

Í heilu Kastljósi í kvöld var gerð virðingarverð tilraun til þess að útskýra núverandi stjórnarskrá Íslands varðandi valdsvið forseta og álitamál um það. 

Einar Þorsteinsson spurði algengustu spurninga almennings um þennan hluta stjórnarskrárinnar og Ólafur Harðarson og Björg Thorarensen gerðu sitt besta til að útskýra hinn úrelta hluta, sem er í grunninn sá sami og hann var í stjórnarskrá Danmerkur 1849 og gerður til þess að friðþægja þáverandi Danakonungi.

Löng upptalning var á þeim verkum, sem forsetinn þyrfti að vinna, svo sem að skipa ríkisstjórnir, skipta verkum með ráðherrum og veita þeim lausn og að gera samninga við erlend ríki. 

Einnig sérkennilegt ákvæði um það að í einu efni þyrfti forseti ekki atbeina ráðherra með sér, en það væri að veita mönnum uppgjöf saka. Í lagagrein um þetta segir beinum orðum að þetta geti forseti annað hvort gert þetta upp á eigið eindæmi eða fengið ráðherra með sér íþað. 

Lokaorðin í þættinum voru nokkurn vegin þau að að minnsta kosti fyrstu 30 greinarnar í þessum mikla forngrip sem stjórnarskráin er, væru illskiljanlegar, jafnvel fyrir fræðimenn. 

Guðmundi Franklín Jónssyni er vorkunn að halda, að samkvæmt stjórnarskránni geti hann lagt fram frumvarp á Alþingi og fengið með sér ráðherra í það mál þess efnis að lækka laun forseta Íslands. 

Þetta töldu þau Ólafur og Björg ekki mögulegt, en hins vegar gæti forseti látið þá skoðun sína í ljós að stefna bæri að launalækkun forseta. 

 

Í stjórnarskránni og lögum hafa nefnilega lengi verið sérstök ákvæði sem eiga að koma í veg fyrir að  þingið geti notað fjárveitingavald sitt til þess að lækka svo mjög laun forsetans, að með því yrðu völd hans og áhrif stórlega skert. 

Svipaðs eðlis hefur verið það ákvæði, að þingmenn njóti friðhelgi. Það var sett til þess að valdamiklir aðilar framkvæmdavaldsins gætu látið fangelsa þingmenn til þess að fjarlægja þá og þagga niður í þeim. 

Síðuhafi ninnist þess, að í æsku heyrði hann sagt frá einum þáverandi þingmanni, sem lenti í því að vera með slík ölvunarlæti ásamt fleirum niðri í bæ, að lögreglan skarst í leikinn, 

Voru allir handteknir og settir í steininn nema Alþingismaðurinn, sem vegna þinghelgi sinnar mátti ekki setja inn.  

Athugasemdir

[Hörður Þormar, 22.6.2020 kl. 22:11]

Þegar McArthur var hernámsstjóri í Japan skipaði hann nefnd til þess að semja nýja stjórnarskrá fyrir landið. Nefndin fékk eina viku til þess að ljúka verkinu. Rúml tvítug stelpa, Beate Sirota, samdi kaflann um réttindi kvenna.

Þessi stjórnarskrá mun enn, að mestu leyti, vera í gildi í Japan:                  Herstory Lessons - Beate Sirota Gordon