Hvar liggja mörkin?

Þegar ég var dagskrárritari Sjónvarpsins var fluttur þar frægur þáttur með Halldóri Laxness, Jónasi Árnasyni, Matthíasi Johannessen og Gunnari Gunnarssyni. Eftir upptöku hans var þess krafist að þátturinn yrði tekinn upp aftur en Rúnar Gunnarsson, upptökustjóri og Laxness sjálfur lögðust gegn því. Þátturinn var því sýndur.

Vegna starfa míns komst ég síðar að því að þátturinn hafði verið þurrkaður út en vissi að hljóðupptaka hans yrði geymd í heldur lengri tíma. Sú spurning kom upp í huga mér að "hirða" hljóðupptökuna þegar ætti að farga henni, þ. e. að gerast "litli sjónvarpsmaðurinn". Af því varð ekki og ég harma það alla tíð.

Í staðinn lagði ég fræga ræðu Laxness á minnið og get enn flutt hana utanbókar. Hef gert það í Kastljósi en þar vantar samt eina setningu. En eitt varð mér ljóst: Að samvisku minnar vegna mætti það aldrei gerast aftur að ómetanleg verðmæti færu forgörðum á þennan hátt. Þetta var í eina skipti á ferli manns aldarinnar sem hann tók á honum stóra sínum á eftirminnilegan hátt. Í mínum huga hafði "litli sjónvarpsmaðurinn" brugðist.

1999 var hafin mikil herferð fyrir því að ég yrði rekinn, en rannsókn á vegum útvarpsráðs hreinsaði mig af þessum áburði. Áfram héldu samt árásir í blöðum og á fundum útvarpsráðs og Halldór Ásgrímsson tók mig á beinið. Að lokum gat ég ekki haldið áfram þeirri sjálfsritskoðun sem af þessu leiddi og hætti.

Svona sjálfsritskoðun beinist ekki aðeins að manni sjálfum heldur líka að heiðri vinnustaðarins og starfsfélaga sem maður vill ekki koma í bobba.

20. desember 2001 tók ég viðtal við Siv Friðleifsdóttur þar sem kom í ljós að hún skildi ekki helsta lögmálið sem þessi úrskurður hlaut að byggjast á. Vegna takmarkaðs tíma sem ég hafði komst þessi hluti viðtalsins ekki að og ég lagði ekki í að berjast fyrir birtingu hans síðar því að þá hefði ég gert allt vitlaust og verið sakaður um ofsóknir á hendur Framsóknarflokknum og hugsanlega öll fréttastofan.

Minnugur atviksins frá 1970 ákvað ég samt að greina frá þessum kafla viðtalsins í bókinni "Kárahnjúkar - með og á móti", sem kom út 2004.

Ofangreint vil ég upplýsa til að útskýra stöðu G. Péturs Matthíassonar í því máli sem er komið upp varðandi upptöku af viðtali við Geir H. Haarde, búti sem aldrei var birt.

Ég sé á blogginu að menn hafa horn í síðu G. Péturs fyrir að birta ekki viðtalið strax en ef einhver ætti að skilja aðstöðu hans þá er það ég.

Þegar viðtölin við Geir og Siv voru tekin voru þau bæði þess meðvitandi að sjónvarpsupptökuvél var í gangi. G. Pétur hefði þess vegna getað endað viðtalið þar sem það var komið og birt það eins og það stóð þá. En hann kaus að halda friðinn og taka öðruvísi viðtal.

Siv bað mig um að hætta þegar ég spurði hana grundvallarspurningar og hún skynjaði hvaða steypa svar hennar var. Hún fór fram á að ég gæfi henni umhugsunartíma og tæki spurninguna og svarið aftur.

Ég gerði það að sjálfsögðu og kvaðst gefa henni allan þann tima sem hún teldi sig þurfa. En þegar við byrjuðum aftur kom sama steypan á ný því að hún vissi ekki betur. Í framtíðinni munu menn staðnæmast við þetta og undrast á hvaða forsendum Kárahnjúkavirkjun var metin af sjálfum umhverfisráðherra Íslands. En þá verðum við öll sjálfsagt dauð.

Krafa um að viðtali við Geir verði skilað

Athugasemdir

[Grétar (IP-tala skráð) 25.11.2008 kl. 17:08]

Já hann hafði eflaust val á sínum tíma hvort viðtalið eða rifrildið yrði birt eða ekki.  Sennilega ekki talist frétt í sjálfu sér - og er það eiginlega ekki heldur núna.

Spurning hvort birting þess í dag teljist ekki vera þjófnaður.

Mér finnst raunar alveg merkilegt að Geir stökkvi ekki oftar uppá nef sér núna, maðurinn hlýtur að vera undir alveg ógurlegu álagi.  Ég vildi amk ekki vera í djobbinu hans í dag.

[Þorsteinn Briem, 25.11.2008 kl. 18:15]

Pétur hefur nú sent Ríkisútvarpinu upptökuna af þessu viðtali og í tilkynningu biður hann þjóðina afsökunar á að hafa ekki birt viðtalið á sínum tíma.

Pétur er minn maður!

[Grétar (IP-tala skráð) 25.11.2008 kl. 19:18]

Hvurslags eiginlega bull er þetta.

ÁTVR er í almenningseigu.  Ætli megi þá ekki skreppa þangað inn og sækja sér bjórkippu án þess að borga - ég á þetta líka.

Fréttastofan á efnið og Gépétur stal því.

[Eiður Guðnason (IP-tala skráð) 25.11.2008 kl. 20:37]

Skil ég það  rétt gamli vinur að þú  sért að harma  að hafa ekki gerst  þjófur og  tekið  ófrjálsri hendi upptöku,sem þér kom  ekkert  við úr  fórum vinnuveitanda  okkar á þessum   tíma ?Þú veist það jafnvel og ég að upptakan af þessum    margumtalaða þætti var þurrkuð út  fyrir slysni.

Finnst þér  verjandi  að   taka  hluti ófrjálsri hendi   eins og  G.Pétur gerði ?  Ef menn  segja   að hann hafi átt   einhvern höfundarrétt  að þessu ,-- hvað þá  með rétt  þess  sem  við var   rætt  Geirs H. Haarde.

Það er  ótrúlegt siðleysi, -  finnst  mér --   að  misnota  aðstöðu  sína  með þessum hætti   til að ná  sér   niðri á  stjórnmálamanni.  Mér  finnst  ekkert    erfitt að skilja að það skuli hafa  fokið í  Geir,  spurningin var lituð ,leiðandi og  óskýr.

Hafi menn ekki heiðarleika að leiðarljósi í störfum  fyrir    fjölmiðla þá  hrökklast þeir  sem betur  fer oftast úr  starfi  eins og   ýmis  dæmi sanna.

[Þorsteinn Briem, 25.11.2008 kl. 20:46]

Það væri gaman að vita hvaða fjölmiðlamenn hafa hrökklast úr starfi vegna óheiðarleika.

Eitt sinn var Eiður Guðnason fjölmiðlamaður.

[Þorsteinn Briem, 25.11.2008 kl. 21:37]

Af hverju er Eiður svona assgoti fúll í seinni tíð?

Hann sem var svo skemmtilegur í gamla daga.

"Hvað skeði eiginlega fyrir honum?"

[Sigurður Hrellir, 25.11.2008 kl. 21:54]

Þetta er nú meira bullið í Grétari. Hann líkir því sem forsætisráðherra segir við bjórkippu. Fréttamenn eiga að vera eyru og augu almennings. Stjórnmálamenn sem tala af hroka við fréttamenn eru í raun að tala af hroka til þjóðarinnar. Því miður er allt svoleiðis oftast klippt í burtu.

Nú, ef spólan og það sem á henni er tilheyrir RÚV, tilheyrir þá ekki minni fréttamannsins eða minnisblokkir RÚV þá líka? Dettur mönnum í hug að fréttamenn séu í þagnarbindindi nema því aðeins að útvarpsstjóri eða æðri menn í ríkisstjórninni leyfi þeim að tjá sig um samtöl? Ég veit ekki betur en að höfundarréttur sé ótvíræður og að hann tilheyri bæði fréttamanni og tökumanni. Allavega fá þeir einhverjar smávægilegar greiðslur fyrir sýningu efnisins - er það ekki rétt Ómar?

Ef mig misminnir ekki var Eiður Guðnason ráðherra fyrir Alþýðuflokkinn sáluga. Líklega er hann svona fúll af því að flokkurinn hans leið undir lok. Eflaust fékk hann ekki stöðu fréttamanns fyrir neina tilviljun. Hvort ætli hafi komið fyrst hjá honum - hagsmunir almennings eða hagsmunir flokksins? Reyndar hlýtur Eiður að hressast við þær fregnir sem mér bárust nýlega að Alþýðuflokkurinn sé líklega að rísa upp frá dauðum.

[Þorsteinn Briem, 25.11.2008 kl. 22:46]

Aðal draugagangurinn er náttúrlega á Selfossi, Siggi Hrellir.

[Ómar Ragnarsson, 25.11.2008 kl. 23:09]

Minn kæri vinur, Eiður. Eftir þá slysni að þátturinn frægi var þurrkaður út hefðu eðlileg viðbrögð verið þau að varðveita hljóðupptökuna. Ég talaði kannski ekki nógu skýrt áðan. Ég harma að hafa ekki hugað betur að því máli og borið það upp við yfirstjórn Sjónvarpsins.

Á því verð ég að biðja þjóðina afsökunar.

[Ómar Ragnarsson, 25.11.2008 kl. 23:38]

Ég vil bæta því við, Eiður minn kær, að enginn var duglegri en þú að taka viðtöl við mann aldarinnar og því ætti þér að vera ljóst hve slæmt það var að þátturinn var þurrkaður út, fyrst sjónvarpsmyndin og síðan líka hljóðupptakan.

Ég man að það var mikið að gera hjá mér á þessum tíma og að ég náði aldrei að aðhafast neitt til að afstýra þessu slysi. Spurningin um "litla sjónvarpsmanninn" kom upp eftir að ég áttaði mig á þvi hvað andvaraleysi mitt hafði kostað þjóðina í bráð og lengd.

Það er að mínum dómi rangt hjá þér að mér hafi ekki komið þetta neitt við. Þvert á móti kemur það hverjum Íslendingi, lifandi og óbornum við, hvað verður um verðmæti á borð við þetta einstæða sjónvarpsefni þar sem Nóbelskáldið bjó til á staðnum, eins og meistari,  sjónleik þar sem þrjú önnur skáld og leikritahöfundar urðu að leiksoppum hans.

Þetta var viðkvæmt fyrir suma, en verður það ekki eftir 75 ár. Og af hverju nefni ég 75 ár?

Vegna þess á löngum ferli hefur mér lærst að við sjálf og það sem gerist í samfélaginu er ekkert einkamál okkar og samferðamanna okkar heldur verður það, við öll, kostir okkar og gallar,  að þjóðararfi og mikilvægu gagni í sögu þjóðarinnar. 

Um sumt gildir það hins vegar að aðgát skal hafa í nærveru sálar. Í því skyni er reglan um 75 ára grafarhelgi sett og hana má lögjafna yfir hliðstæð fyribæri.

Finnbogi Rútur Valdimarsson hefði aldrei fengið leyfi sýslumanns á okkar dögum til að taka og birta ljósmynd aldarinnar síðustu af líkum skipverjanna á Pourqois pas?.

Eftir að hafa farið á vettvang mestu hamfara og harmleikja íslenskrar samtímasögu frá Eyjagosi 1973 og Norðfirði 1974 til Súðavíkur og Flateyrar 1995 formaðist eftirfarandi regla í huga mér af fenginni reynslu: Afla skal allra gagna og upplýsinga sem unnt er, þar með talið að taka myndir af öllu.

Það er ekki myndatakan sem skiptir máli heldur notkun myndanna og birting. Sumar þeirra þarf kannski að geyma í 75 ár eða þangað til allir þeir sem málið tengist mest eru farnir.

Hvenær telst mynd eða gagn vera ómissandi fyrir söguskoðun og þjóðararf framtíðarinnar og hvenær ekki?  

Hvar á að draga mörkin? Það var spurningin í upphafi þessa pistils míns sem ég held að hollt sé að íhuga.  

[Eiður (IP-tala skráð) 26.11.2008 kl. 15:03]

Sæll  aftur  gamli vinur,

Skil þetta betur  núna.  Tók kannski heldur  stórt upp í mig.Kemur fyrir.  Skil þetta betur  núna. Eins og  þú manst  var alltaf verið  að spara myndböndin og margur   góður  þáttur hvarf út í tómið   svo hægt  væri að nota myndbandið  aftur.  Þessi  þáttur var  þurrkaður út  vegna þess að hann var ekki nægilega  skýrt merktur  á  lista  yfir  efni þegar ákveðið  var hvað  ætti að geyma og hvað að má út.

Þetta er  sennilega  rétt  með  Finnboga  Rút og myndina  frægu.

En  að lokum, --  eins og lífið  sjálft,   snýst  fjölmiðlun um heiðarleika gagnvart sjálfum sér og  öðrum , -   og   að gera engum rangt til.

Við höfðum báðir  góðan  skólastjóra  á  sinni  tíð  !

K kv   Eiður

[Valdimar Guðjónsson (IP-tala skráð) 27.11.2008 kl. 12:02]

Tek hatt minn ofan fyrir ykkur tveim að spjalla.   Gott að allavega þú Ómar leiddist ekki út í pólitík fyrr, það segi ég satt.      Mörg fréttin og ódauðleg myndskotin úr lofti láði og legi, hefðu þá orðið fyrir bí !

En ekki líkja þessu saman Ómar.  Viðtalinu hans G. Péturs og hinum ógleymanlega spjallþætti sem ég man enn,þó ég hafi bara verið 9 ára.    " iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii getum        við ekki lyfti umræðunni á æðra plan !! , sagði Laxnes sem fleygt varð.

Ég er ekki sammála allri þinni pólitík í dag Ómar ,en ég  varð aldrei var við að fréttir þínar væru litaðar og þú gafst alltaf báður sjónarmiðum og sjónarhólum tækifæri ef umdeilt mál var á ferðinni.

Líkt og Eiður bendir á þá skilur þarna á milli.  Ef fréttir blaða og fréttamanna eru litaðar þá er fagmennska þeirra og trúverðuleik  fyrir bí.   Nema fyrir suma.     Það er ekki nóg vilji menn og konur taka sig alvarlega í þessu starfi.          Málpípufréttamennska er því miður örlög alltof margra síðustu árin.