Gáttaður á sérfræðingunum - og þó.

Ég verð að segja það þótt ég teljist leikmaður á sviðið fjármálalífs heimsins er ég gáttaður á því að helstu sérfræðingar á því sviði séu gáttaðir á stærð og alvarleika heimskreppunnar.

Kreppan 1930-40 breiddist út frá Bandaríkjunum og hafði gríðarleg áhrif í flestum löndum heims, en auðvitað langmest í þeim löndum sem voru tengdust alþjóðlegu fjármálakerfi þess tíma og heimsviðskiptum.

Núna eru miklu fleiri lönd tengd saman í fjármálakerfi heimsins en var 1930 og á margfalt stærri veg. Þess vegna er eðliegt að kreppan núna verði jafnvel síst minni, enda þótt öflugri ráðum og samræmdari sé hægt að breyta en fyrir tæpum áttatíu árum.

Þótt það þekktist að einstakar þjóðir gætu með öflugum ráðstöfunum alræðiststjórnar stytt kreppuna á sinni tíð, eins og til dæmis Þjóðverjar frá 1934-1939, var það ekki einhlítt.

Ég las til dæmis í fyrra merkilega bók um nasismann og stríð þar sem leidd eru mjög öflug rök að því að sú aðferð Hitlers að vinna bug á kreppunni og atvinnuleysinu með mestu hernaðaruppbyggingu sögunnar gat ekki gengið nema um skammt árabil. Þetta byggðist á ábyrgðarlausum lántökum og fjárfestingum sem gátu ekki staðist á friðartímum til frambúðar. 1937 rak Hitler fjármálaráðherra sinn og fór einn sínu fram eftir það.

En frá upphafi var ljóst að Hitler stefndi ekki að friðartímum, heldur var þetta meðvituð og kaldrifjuð áætlun sem byggðist á stríði sem forsendu og takmarki.

Hrun var óhjákvæmilegt nema að hinn nýi herbúnaður yrði notaður í stríði eigi síðar en 1940 til þess að ná undir Þjóðverja auðlindum og vinnuafli annarra þjóða svo að hægt væri að uppfylla tvö skilyrði hervæðingarinnar, -annars vegar að vopnin yrður notuð og hins vegar að tryggja að hægt væri að borga fyrir hana.

Efnahagslega var heimsstyrjöldin 1939-45 því þegar fyrirsjáanleg eftir að þessi þensla hafði staðið í nokkur ár. Churchill sá hana fyrir í árslok 1935 án þess að geta fært á það pottþéttar sönnur og hann talaði fyrir daufum eyrum, rétt eins og ýmsir sérfræðingar töluðu um íslensku þensluna þegar árið 2006.

Gunnar Tómasson sagði mér, þegar ég hitti hann um daginn, að því miður yrði Obama að leita til séfræðinga sem væru fastir í hinum úreltu og röngu hagfræðikennisetningum sem lýstu frekar trúarbrögðum en vísindum.

Kannski ætti ég því ekki að vera gáttaður á þessum ráðgjöfum. Það er eðlilegt að þeir skilji niðursveifnuna ekkert betur en uppsveifluna á sínum tíma sem þeir trúðu á eins og guðspjöll.

Jafnvel sérfræðingar eru gáttaðir

Athugasemdir

[TH (IP-tala skráð) 21.2.2009 kl. 21:57]

Skarplega athugað Ómar.

Vonum það besta en búum okkur undir það versta.

[Offari, 22.2.2009 kl. 00:01]

Á maður að fara að byggja sér kjarnorkubyrgi?

[Fair play (IP-tala skráð) 22.2.2009 kl. 03:09]

The uk are in bad shape....They owe 1.5 of the gross National Product (GNP)......It is all ok in Iceland.....You only owe 13.5 of the GNP .......Fishing whales is 1.2% of your GNP (If you can sell the meat.....)....Silly Silly pride.........What is wrong with you lot.?????

[Ólafur Þórðarson, 22.2.2009 kl. 08:06]

Fair Play: How does one "fish" whales?

Ómar, þessi bók hljómar eins og sú sem ég setti á bókalistann minn í fyrra, Haffner: Meaning of Hitler.  Skil ekki alveg hvernig innihald hennar tengst þessari kreppu núna.

Allavega er eitt öðruvísi en 1929 og það er hraðinn. Þú kaupir og selur verðbréf á augabragði. Sl. haust var Bandaríska fjármálakerfið og braskaramarkaðurinn nokkrum klukkustundum frá því að hrynja ALVEG. Með hrikalegum afleiðingum fyrir heimsbyggðina. Við erum að horfa þessa dagana á dempað hrun vegna innspýtingar hins opinbera í BNA, sem slær vandanum á frest. Paulson í Bush stjórninni, eiðsvarinn megabraskari, neyddist til að breyta frá kokkabókum frjálshyggjudellunnar. Neyðarfundur var haldinn og innspýtingin varð að raunveruleika sem ekki varð um flúinn. 

Ekki í fyrsta skipti sem frjálshyggjan er völd að hruni og ekki í fyrsta skipti sem hið opinbera bjargar þeim sem tala verst um það.

Já þessir sérfræðingar eru furðulegir vægast sagt. Það nægir að benda á misræmið í skuldasúputölum landsmanna til að sjá að ekki er staðið á jörðinni, heldur synt í hringi í súpunni.

Svo á endanum kemur einhver og étur hana.

[Ari (IP-tala skráð) 22.2.2009 kl. 12:49]

Maðurinn skapaði peninga til að tákna raunverulegan auð en þetta tákn getur reynst okkur dýrkeypt, enda tákn (sem eru aldrei fullkomin) ogþað er hægt að misnota táknið og láta það tákna meira en það sem það nær yfir og beita blekkingum með því.

Heyrði annars ágæta kenningu á BBC um að ein orsaka krepppunar sé að náttúruauðlindir hafa ekki í við fólksfjölgun og tilætlaðan hagvöxt sem það á að leiða af sér. Þar var reyndar hagfræðingur að tala fyrir fyrirbæri sem heitir steady state economy, stöðugu hagkerfi með engum hagvexti sem gengur ekki of mikið á náttúruna. Sjá meira hér:   http://www.steadystate.org/CASSEFAQs.html#anchor_82

[Ólafur Als, 22.2.2009 kl. 13:35]

Ef menn telja að frjálshyggjan hafi valdið kreppunni nú, eru menn á villugötum, sem mun einungis gera það að verkum að vitlaust verður tekið á málum, eins og þegar sjást merki um í bjargráðaáætlunum vestan og austan Atlantsála. Hver vitringurinn á fætur öðrum ruglar saman hugtökum og innihaldi þeirra - oft í annarlegum tilgangi. Það er vont, því við höfum þörf á raunverulegum tökum á ástandinu, ekki pólitískum efnahagsplástrum, sem varðveita slæmt ástand og jafnvel gera það verra.

[Ómar Ragnarsson, 22.2.2009 kl. 21:01]

Frjálshyggja John Stuart Mills gengur út á að frelsi eins valti ekki yfir frelsi annars. Öðru máli gegnir um hina skefjalausu, óseðjandi, eftirlitslitlu og villtu frjálshyggju sem kennd hefur verið við Thatcher og Reagan og hér heima við Hannes Hólmstein. Ef hún olli ekki fjármálakreppunni nú, - hvað var það þá ?

[Lúðvík Júlíusson, 23.2.2009 kl. 04:35]

Fín grein Ómar.  Friedman og fleiri frjálshyggjumenn vara við útlánabólum eins og hafa viðgengist síðustu ár.  Frjálshyggjumenn(þeas. alvöru frjálshyggjumenn, ekki Hannes Hólmsteinn sem virðist vera 'elítisti') vilja takmarka völd ríkissins af fjármálalífinu á þann hátt að það hætti að prenta peninga til að ýta undir bólur.  Vegna þess að ríkið sá til þess að ekki skorti peninga þá misstu menn allt verðskyn á þá og tóku minna tillit til áhættu, í raun urðu peningar minna virði.

Þessu vara frjálshyggjumenn við og ef kenningar þeirra eru lesnar þá segja þeir útlánabólur alltaf enda með kreppu eða að minnsta kosti lægð.  Á undan þessum samdrætti kemur fjármálakreppa.  Fjármálakreppa er ekki nýtt fyrirbæri þó menn virðist vilja af einhverri ástæðu láta líta svo út.

Sú hugmynd manna að leyfa seðlabönkum að prenta nóg af peningum olli kreppunni, bæði á Íslandi og á heimsvísu.  Það er best að kalla hana nýfrjálshyggju enda er hún ólík frjálshyggjunni að því leiti að hún vill óhefta peningaprentun.