Hverjir eru á villigötum ?

Jón Gunnarsson segir að það eigi að fara af stað í Hvammsvirkjun og "láta á það reyna" hvernig mótvægisaðgerðir til verndar laxastofninum reynast.

Við höfum heyrt þetta áður, "að láta á það reyna", svo sem við Hellisheiðarvirkjun á sínum tíma, sem auðvitað er víðsfjarri því að láta náttúruna njóta vafans en ekki framkvæmdirnar eins og við skuldbundum okkur til að gera, þegar við undirrituðum Ríósáttmálann fyrir 22 árum. 

Það á að vaða með virkjanir, stíflur,lón borholur, gufuleiðslur, stöðvarhús, skiljuhús, háspennulínur upp á miðhálendið þótt það hafi verið ein höfuðforsendan í starfi rammaáætlunar að þyrma ósnortnum landslagsheildum, ekki hvað síst á miðhálendinu sem á enga hliðstæðu í víðri veröld.

Einnig að fara inn í Skaftárhrepp í svipuðum dúr og gera líka virkjun við Hagavatn, sem að vísu drekkir foksandi um hríð, en skilur efti sig enn stærra foksandssvæði þegar lónið hefur fyllst af auri og vatnsmiðlunin og virkjunin verða til einskis fyrir afkomendur okkar.

Jón lsegir að gagnrýnin umræða um þetta sé á villigötum en á hvaða leið eru þeir sem standa fyrir þessum áformum öllum?    

Umræðan á villigötum

Smálútskýring: Flýg ekki yfir gígbarma eða ofan í gjósandi gíga.

Myndir af loftförum nálægt spúandi eldgígum kalla á útskýringar á því hvernig slíku flugi er háttað, því að annars mætti halda að flogið sé beint yfir gígbörmum og jafnvel ofan í gígunum sjálfum. 

Þegar loftför eru á ferð utan eða neðan við svonefnd flugstjórnarsvæði sjá flugmenn sjálfir um að tryggja aðskilnað loftfaranna á bylgjunni 118,1. 

Holuhraun liggur inni á milli fjallahrings, Dyngjuháls og Trölladyngju í vestri, Dyngjufjalla, Öskju og Vaðöldu í norðri, Fagradalsfjalls, Kverkfjallarana og Kverkfjalla í austri og Dyngjujökuls og Bárðarbungu í suðri. 

Þar er aðeins hægt að ná radíósambandi á milli loftfara niðri á svæðinu eða við flugvélar sem fljúga hátt yfir landinu og eru yfirleitt í áætlunarflugi langt fyrir ofan svæðið sem er utan flugstjórnarrýmis Flugstjórnar. 

Í fluginu við eldstöðina skiptu flugmennirnir þrír í gær með sér flughæðum, sá lægsti var í 3500 feta hæð eða um 1000 fetum hæð ofar en Baugur, þar fyrir ofan var loftfar í 4000 feta hæð og hið þriðja í 4500 feta hæð eða ofar. 

Ragnar Axelsson og Einar Dagbjartsson flugu fyrst í neðstu flughæðinni og um borð í flugvélinni sem ég flaug voru Friðþjófur Helgason og Alma Ómarsdóttir. 

Eftir að við vorum búin að taka myndir af flugvél RAX og Einars, sem bíða sýningar, var skipt um hlutverk og RAX tók myndir af okkur með því að hækka sig upp fyrir 4500 fet á meðan ég var í 3500 fetum. 

Myndirnar sem teknar voru ofan frá í báðum tilfellum voru teknar með talsverðum aðdrætti þannig að eldstöðin og gígurinn sýnast miklu nær myndatökumönnunum en raunveruleikinn er. 

Þar að auki er myndin tekin á ská niður, en með því móti er hægt að láta neðri flugvélina bera við gíginn eins og hún sé yfir gígbarminum eða jafvel ofan í gígnum.

Með því að taka myndina í drjúgri hæð sjást stærðarhlutföll milli flugvélar og eldstöðvar betur en ef mynd er tekin nálægt flugvélinni, sem myndin er af.

Flogið er þeim megin við eldstöðina sem vindurinn kemur frá og bægir heitu uppstreymislofti gígsins frá, en ekki flogið þeim megin sem heita lofti fer yfir.

Í gær var vindur á vestan og nógu mikill til að það myndaðist sandfok á Jökulsárflæðum. 

Til þess að geta náð myndum eins og náðust fyrir viku þarf mikinn aðdrátt, en það kallar á að flugvélin fljúgi í gegnum stöðugt en ekki óstöðugt. 

Þess vegna hef ég aldrei í þessu eldgosi eða öðrum eldgosum flogið yfir gígbarma, hvað þá ofan í gígana sjálfa þótt það kunni að sýnast svo á myndum sem teknar eru með miklum aðdrætti. Ef svo hefði verið að frá upphafi kvikmyndatökuferða minna yfir eldgos, væri ég ekki að blogga þetta núna heldur hefði ég farist þegar í Heklugosinu 1970 og misst af þeim 24 gosum sem komið hafa síðan.   

Myndasyrpa RAX úr Holuhrauni

Duldir ógnarkraftar.

 Ýmsa mælikvarða má nota þegar lagt er mat á stærð náttúruhamfara og það hve merkilegar eldstöðvar séu. Nefnum nokkra: 

1.

Heildarmagn kvikunnar, sem kemst upp á yfirborðið í mismunandi formi ösku eða hrauns, mælt í rúmkílómetrum. Sé þessi mælikvarði notaður eru tvö gos á sögulegum tíma langstærst. Stærst er Eldgjárgosið 934, líkast til með um 20 rúmkílómetra. Í öðru sæti eru Skaftáreldar 1783, með um 16 rúmkílómetra. Fram að þessu er Holuhraunsgosið enn miklu minna en þó komið vel á annan rúmkílómetra.

2.

Flatarmál hrauns. Þar eru Eldgjá og Lakagígar enn efst á blaði, og Eldhraunin úr Lakagígum þekja um 565 ferkílómetra lands. Holuhraunið hið nýja er komið í 74 ferkílómetra og er stærsta hraun sem runnið hefur hér á landi síðan í Skaftáreldum.

3.

Afl og ákafi gossins. Flest gos eru kraftmest í upphafi og þeirra er oftast minnst fyrir það. Hér kemur Grímsvatnagosið 2011 sterkt inn. Á fyrsta degi kom meiri aska upp úr Grímsvötnum en í öll Eyjafjallajökulsgosinu, sem var næstum tíu sinnum minna hvað snertir framleiðslu á ösku. Af þeim 26 eldgosum, sem ég minnist (ég man eftir Heklugosinu 1947 þótt ég væri þá aðeins á sjöunda ári), er Grímsvatnagosið á fyrstu klukkustundum þess það langöflugasta og hrikalegasta. Heklugos eru alltaf öflugust í byrjun og vegna búsifja af þeim naut það eldfjall lengst af meiri frægðar hér á landi og erlendis en nokkur önnur íslensk eldstöð. 

4. 

Samanlagður áhrifamáttur gossins. Hér tróna Skaftáreldar efst þegar við hraunframleiðsluna og ákafann í gosinu, sem stóð aðeins í fáa mánuði, bætist dráp 25% landsmanna, 70% búfjár og milljóna manna í þremur heimsálfum. Því að í viðbót við öll þessi býsn af hrauni var gasframleiðsla gossins yfirgengilega mikil og hafði ekki aðeins áhrif á lífsskilyrði fólks, dýra og gróðurs, heldur olli veðurfarsbreytingum, sem vöruðu í nokkur ár.

5.

Hve merkileg og einstæð er eldstöðin?  Þar skjótast Grímsvötn upp fyrir allar aðrar íslenskar eldstöðvar fyrir sakir einstæðs samspils elds og íss auk þess sem Grímsvötn eru virkasta eldstöð Íslands, mælt í tíðni gosa, gjóskuframleiðslu og hamfarahlaupum. Þau eru eina íslenska eldstöðin sem kemst á lista yfir sjö merkustu eldstöðvar á þurrlendi jarðarinnar.

6.

Samanlögð áhrif eldstöðvarinnar, bæði þegar gýs í henni sjálfri og í eldstöðvakerfi hennarHér og því, sem ég vil nefna "dulda ógnarkrafta", þ. e. alla þá kviku og umbrot sem tengjast eldstöðinni. Hér skýst Bárðarbunga sennilega upp í efsta sætið. Og séu Holuhraunseldar "ofboðslega mikið gos" eru samanlagðar hamfarir þar og undir Bárðarbungu enn ofboðslegri.

7.

Persónuleg upplifun. Hér er það hver og einn sem velur fyrir sig og hvað mig snertir eru a' minningar úr tveimur gosum,sem tróna efst.  Annars vegar að standa á barmi gjár syðst í Gjástykki í Kröflugosi í ársbyrjun 1981 og horfa lóðrétt niður gjávegginn, sem var ígildi árbakka, ofan í breiða hraunelfu sem fossaði hljóðlaust framhjá eins og eldrauð Þjórsá. Það var einungis mögulegt að standa þarna á þennan hátt án þess að fuðra upp samstundis vegna þess að snarpur vindur í 10 stiga frosti stóð af gjábarminum inn yfir hraunelfuna. Aðeins eitt skref fram af brúninni og "mjög snöggt bað" í jarðeldinum. Hins vegar er einn einstæðari upplifun, Heimaeyjargosið, flug lágt yfir hafflötinn um hánótt í átt að Heimaey á móti röð af flýjandi bátum þar sem fólkið sást standa á þilförunum, en bjarmi eldveggsins að baki upplýstum húsum bæjarins framundan og skin tungls, sem gægðist augnablik í gegnum skýin, sindruðu á sjónum. Ég var sá eini sem kom fljúgandi til Eyja undir skýjum, - aðrir komu inn í blindaðflugi. Þess vegna á enginn annar slíka minningu, sem eingöngu væri hægt að festa niður með því að mála af því mynd eftir þessari lýsingu og staðsetning og nota tölvutækni.   

„Þetta er ofboðslega mikið gos“

"Frelsi frá ótta."

Eitt af fjórum tegundum frelsis sem Roosevelt Bandaríkjaforseti boðaði í ársbyrjun 1941 að Bandaríkin ættu að keppa að á heimsvísu var "frelsi frá ótta." 

Eitthvað skortir á að sú sýn verði að veruleika þegar tólf ára barn með leikfangabyssu veldur slíkum ótta, að kallað er á lögreglu í gegnum neyðarlínu og þegar lögreglumennirnir koma að barninu, er rennt upp að því á lögreglubílnum, kallað á það um leið og dyrunum er svipt upp og það skotið umsvifalaust. 

Lögregluþjónninn segist hafa óttast svona mikið um líf sitt. 

Roosevelt boðaði líka "frelsi frá skorti". Ekki þarf að fjölyrða um það hve mikið hefur miðað í þá átt í 73 ár. 

Og í fangelsum Bandaríkjanna sitja 2,3 milljónir manna, miklu fleiri hlutfallslega en í nokkru öðru landi, líka Kína. Þúsundir bíða dauðadóms. Samsvarar því að 2300 mann sætu í fangelsum hér á landi. Ekki mikið frelsi falið í því.

 

Birta upptöku af drápi drengs