Núlifandi Íslendingar þekkja ekki raunverulegar stórhamfarir.

Þótt sum eldgos síðustu 100 ár hafi verið býsna stór þekkja núlifandi Íslendingar ekki þær stórhamfarir sem fyrr á tíð ollu hörmungum og stórfelldum mannfelli og fjárfelli. 

Þrátt fyrir langan hraumstraum frá gosinu í Holuhrauni er flæðið aðeins örlítið brot af því sem var í Skaftáreldum 1783 og eiturgufur í lofti sömuleiðis.

Eldfjallamóðan í því gosi barst í kringum jörðina og olli dauða milljóna í Afríku og Asíu.

Vegna rökkvunar af völdum gosefna í lofthjúpnum kólnaði í veðri um stóran hluta jarðarinnar og uppskerubrestur í Frakklandi í kjölfarið var ein af orsökum Frönsku byltingarinnar.

Meira en 70% af búsmala Íslendinga féll í harðindunum af völdum gossins. Flúormengun eyðilagði kjálka og tennur búsmalans, svonefndur gaddur, svo að hann gat ekki nærst og féll úr hungri. 

Brennisteinsgufur, hin mikla móða, drap og veiklaði dýr og fólk.  

Af því leiddi stórfelldur fæðuskortur sem olli hungurdauða þúsunda Íslendinga og alls fækkaði landsmönnum um fjórðung.

Á okkar tímum myndu viðlíka hamfarir að vísu valda stórfelldum búsifjum, en á móti kemur að nútíma samfélag hefur miklu meiri sveigjanleika til þess að takast á við slíkt.

Fyrr á tímum lifði alþýða öll frá hendinni til munnsins eins og það er orðað. Ef grasbrestur varð, gat ekkert komið í staðinn til þess að viðhalda bústofninum, og án hans var fólkið dauðadæmt í frumstæðu landbúnaðarsamfélagi.

Við það getum við huggað okkur en einnig verið meðvituð um það, að taka mögulegum skakkaföllum af völdum náttúruhamfara af fullri alvöru og efla varnir gegn þeirri vá, sem reginöfl íslenskrar náttúru geta valdið.  

Gæti orðið hár á Norðausturlandi

Besti staðurinn, - undir framsætunum.

Ford T var hvorki með bensíndælu né vatnsdælu. Það var í samræmi við kjörorð Henry Ford: "Það, sem er ekki í bílnumm bilar aldrei".

Þegar vélin hitaði upp vatnið í kælikerfinu, steig heita vatnið upp en það kalda, sem var þyngra, sökk niður. Kerfið var hannað þannig, að þetta myndaði hringrás. En hún var ófullnægjandi og þegar vélarafl var aukið í arftökunum, varð ekki komist hjá því að hafa vatnsdælu.

Benzíngeymirinn var rétt fyrir aftan og ofan vélina, beint fyrir framan framrúðuna, í Ford T, og bensínið rann því niður í vélina fyrir þyngdaraflinu, svo að bensíndæla var óþörf,  Svipað var þetta löngu síðar í Trabant.

En þettta var hættulegur staður vegna eldhættu, og því var geymirinn fluttur aftast í Fordbíla síðari tíma. Á síðari hluta 20. aldarinnar reyndist afturendinn líka vera varasamur staður á ýmsum bílum, svo sem fyrstu gerðinni af Ford Escort, Opel Kadett og Ford Pinto. 

Á Youtube má finna mynd af prófun, þar sem ekið er aftan á Ford Pinto svo að kviknar í honum.  

Sjálfur kom ég að dauðaslysi á Reykjanesbraut á þessum árum, þar sem Ford Escort snerist í hálku svo að bíll, sem kom úr gagnstæðri átt, ók á afturenda Escortsins, sem stóð þar með í ljósum logum, svo að ökumaðurinn brann inni í bílnum.  

Fyrir 75 árum var Willysjeppinn hannaður þannig að bensíngeymirinn var undir öðru framsætinu.

Kostir þess voru margir. 1. Geymirinn var nálægt þungamiðju bílsins og neðan við hana og jók því stöðugleika hans. 2.  Geymirinn var eins langt frá útjöðrum bílsins og unnt var að hafa hann og íkveikjhætta við árekstur því í lágmarki. 3. Geymirinn losaði um rými í afturhluta bílsins.

Næstum 70 árum síðar komu Honda-verksmiðjurnar með þá snilldarlausn varðandi rýmisnýtingu í Honda Jazz bílnum að hafa geyminn undir framsætum eins og hafði verið á Willys.

Fyrsta gerðin af Jazz var aðeins 3,85 metra löng en bauð samt upp á 350 lítra farangursrými, sem var miklu meira en á bílum af þessari stærð og jafnvel talsvert meira en á bílum sem voru hálfum metra lengri.

Ókostur þessarar staðsetningar getur verið sú að stela rými fyrir fætur aftursætisfarþega undir framsætunum, en hönnuðum Jazz tókst að lágmarka það óhagræði.

Nú kemur HR-V með geyminn þarna og er það vel. Þar á hann að vera.  

Honda með nýjan H-RV

Íslendingar gáfu Finnum milljarða tekjur af jólasveininum.

Þröngsýni er helsti galli okkar Íslendinga. Hún stafar sennilega af því hve langt land okkar er frá öðrum löndum og hve seint nútíminn gekk i garð hjá okkur. 

Þannig komu almennilegir vegir, iðnbylting og frjálsræði í viðskiptum við umheiminn ekki til sögu hér á landi fyrr en á síðari hluta 20. aldar.

Orðið heimska er dregið af því að sá, sem ávinnur sér hana, miði allt út frá næsta heimaumhverfi sínu, óttist allt sem kemur utan frá og telji sig vita allt betur en aðkomumenn eða útlendingar.

Sigmundur Ernir Rúnarsson fann upp hið frábæra orð "sjálfviti" yfir erlenda orðið "besserwisser" og finnst mér nýyrði Simma betra en erlenda orðið.

Þegar evrópsk börn fóru að skrifa bréf í þúsunda tali til jólasveinsins á Íslandi um miðja síðustu öld, þóttii það hið mesta vandræðamál og af hinu illa.

Tókst okkur að koma því af okkur að jólasveinninn ætti heima hér og gáfum hann Finnum, sem stórgræða á því að jólasveinninn eigi heima í Rovaniemi í Finnlandi í formi mikils ferðamannastraums þangað.

Hér á landi, einkum á Austurlandi, er allt sem til þarf til þess að bjóða útlendingum upp á margfalt magnaðra heimili jólasveinsins en er í Rovaniemi.

Þar er boðið upp á einn jólsvein, hreindýr og snævi þakið skóglendi.

Á Fljótsdalsheiði væri hægt að bjóða upp á 13 jólasveina, Grýlu, Leppalúða, álfa og tröll auk hreindýra, snævi þakins lands og eldfjalla.

En enginn áhugi er fyrir því heldur er aðal keppikeflið að umturna einstæðri náttúru landsins í þágu risaverksmiðja sem eyða eins mikilli orku og unnt er fyrir sem allra lægst orkuverð og með sem allra fæstu og dýrustu störfum, sem unnt er að skapa miðað við orkumagnið.   

Féll fyrir íslensku jólasveinunum

Mikilvægasta orrusta síðustu aldar?

Þessa dagana eru rétt hundrað ár síðan Frökkum tókst að stöðva þýska herinn við ána Marne norðaustur af París og bjarga borginni frá því að falla í hendur Þjóðverja, en það hefði orðið til þess að stríðið á vestuvígstöðvunum hefði tapast og Þjóðverjar í framhaldinu unnið Rússa enn fyrr en ella og staðið uppi sem sigurvegarar í styrjöldinni, sem hefði tekið aðeins eitt til tvö ár.  

Í ýmsum sagnfræði- og herfræðiritum hefur tveimur mönnum, franska hershöfðingjanum Joseph Joffre og þýska hershöfðingjanum Von Moltke verið stillt upp sem þeim einstaklingum, sem réðu hvað mest úrslitum um það að í stað þýsks sigurs á undraskömmum tíma varð stríðið að meira en fjögurra ára löngu blóðbaði sem endaði með sigri Bandamanna en ósigri Miðveldanna.

Joffre tók réttar ákvarðanir á ögurstundum og hélt haus allan tímann, einkum vegna mikillar yfirvegunar og æðruleysis, sem meðal annars birtist í því að hann gætti þess að ofkeyra sig ekki, heldur halda fullri orku með því að hvílast og sofa nóg.

Von Moltke fór hins vegar á taugum og keyrði sig svefnlítinn út og var í kjölfarið settur af. 

Joffre hélt sig miklu nær víglínunni en Von Moltke og boðleiðir voru því greiðari og styttri hjá yfirstjórn franska hersins en hins þýska.  

Von Moltke hafði brotið gegn hinstu ósk Schlieffens, þess sem gerði innrásaráætlunina, þess efnis að halda hægri væng hersins nógu sterkum og veikja hann alls ekki.

Á þessum tíma voru varnir mun sterkari en sóknir í hernaði, og gat vel búinn og skipulagður her varist allt að tvöföldu ofurefli í mannafla í víggirtum skotgröfum og með beitingu vélbyssna.

Schlieffen áætlunin byggðist á því að verjast og halda í horfinu á syðri hluta víglínunnar með eins fámennu liði og unnt væri, -  en efla í þess stað hægri vænginn á nyrðri hlutanum svo mjög að liðsmunurinn gæti orðið þrefaldur eða jafnvel fjórfaldur þar og herinn brunað í gegnum Belgiu og í stórum sveig vestur fyrir París til þess að umkringja hana og knýja Frakka með því til uppgjafar.

Von Molkte og yfirherstjórnin óttuðust að taka áhættu varðandi vinstri vænginn, styrktu hann og veiktu í raun hægri vænginn með því. 

En þetta útskýrir ekki allt. Í nýrri ritum er áætlun Schlieffen gagnrýnd fyrir það að í henni var ofmetin geta hers með fótgönguliði og riddaraliði á þessum tíma til þess að sækja fram langar vegalengdir á stuttum tíma, berjast við óvinina og hafa með sér vistir og hergögn.

Bent er á að hestar Þjóðverja hefðu þegar verið farnir að örmagnast og hægja á sér áður en komið var inn í Frakkland og að fótgönguliðið hafði ekki úthald til þess að fara hina löngu bogadregnu leið um Belgíu og Norður-Frakkland til þess að komast vestur fyrir París.

Aðdrættir til hersins voru einfaldlega ekki nógu öflugir til að standa undir svona sókn. Fyrir bragðið sveigði herinn til vinstri til þess að fara styttri leið og komast hjá því að bil myndaðist á milli einstakra herdeilda. 

Í Seinni heimsstyrjöldinni breyttist þetta. Þá sáu brynvarðar vélaherdeildir Þjóðverja (Panzer) um að sækja hratt fram, vera frontur sóknarinnar og brjóta varnir andstæðinganna á bak aftur, og fótgönguliðið slapp við mikinn hluta bardagaálagsins fyrir bragðið og hreinsaði upp eftir vélaherdeildirnar.

Auk þess voru flutningar og aðdrættir framkvæmdir að stærstum hluta með vélknúnum flutningatækjum.

Sigur Miðveldanna á meginlandi Evrópu á öðrum áratug síðustu aldar hefði breytt sögunni út alla öldina og hugsanlega hefði ekki orðið nein Seinni heimsstyrjöld, að minnsta kosti ekki í Evrópu.

En að vísu er svo flókið að áætla alla þætti framvindu heimsstjórnmálanna með þessari breytingu í stríðinu 1914, að best er að láta það ógert.

Orrustur Seinni heimsstyrjaldarinnar, svo sem við Moskvu, Stalingrad, Kursk og El Alamein voru að vísu mikilvægar en voru að því leyti til ekki eins mikilvægar og orrustan við Marne, vegna þess að í seinna stríðinu var það ekki spurning um einstakar orrustur hvernig það fór, heldur um einföldustu atriði hernaðar á öllum tímum, magn vopna og fjölda hermanna.

Þar höfðu Bandamenn yfirburði í Seinni heimsstyrjöldinni.