Eitthvað hamlar því að Ronaldo býr ekki lengur yfir yfirburðahraðanum.

Á bestu árum Ronaldo hér fyrr á árum, aflaði hann sé mikillar aðdáunar fyrir þann ofurhraða, sem hann bjó yfir auk frábærrar skottækni. 

Í leiknum við Íslendinga í gær virtust yngri leikmenn en hann vera að spila sig inn í landsliðið, og hinn gríðarlegi hraði "í skrefinu", "á fimm metrunum" virðist ekki lengur skapa Ronaldo þá yfirburðastöðu sem hann hafði árum saman hvað snerti snerpu og viðbragð. 

Landsliðsþjálfarinn virðist sjá einhverja aðra kosti Ronaldos, sem réttlæti það að hann haldi landsliðsstöðu sinni, en við það að horfa á allan leikinn í gær var ekki að sjá hraðinn mkli, sem meira að segja var eitt sinn á árum áður var mældur í því að láta þá taka viðbragð og spretti saman í tilraunaskyni í sérstakri keppni við fljótasta spretthlaupara landsins, væri hraðann mikla að sjá.  

Ronaldo eins og hann sé 18 ára

Flóknara langtímavandamál í Grindavík en í Vestmannaeyjum.

Þótt íbúar Vestmannaeyja hafi verið fleiri við upphaf Eyjagoss en ibúar Grindavíkur eru núna, sýnist lausn mála fyrir Grindvíkinga geta orðið meira álitaefni. 

Ástæðan er sú, að fljótlega kom í ljós í Eyjum, að aðeins myndi gjósa á einum stað á einum kvikugangi, og að hægt var að lýsa yfir goslokum eftir að gosið lognaðist útaf eftir hálft ár. 

Þótt hluti bæjarins færi undir ösku og hraun, voru húsin, sem eftir stóðu, heilleg og dreifikerfi og innviðir, óskemmt.  

Þetta auðveldaði úrlausn mála, höfnin varð betri ef eitthvað var og atvinnuhúsnæði brúklegt að mestu. 

Nú þegar er ljóst, hvort sem gýs fljótlega eða ekki, að öll hús og mannvirki eru stórlega skemmd í Grindavík, og almennt er ekki hægt að lýsa örugglega yfir goslokum á öllum Reykjanesskaganum.  

Uppbygging og endurnýjum mannvirkja, húsa og alls annars verður víðfeðmara og flóknara úrlausnarefni en varð í Eyjum fyrir hálfri ðld. 

Neyðargarður fyrir Grindavík í skoðun

"Landnámið fyrir landnám" langtímaverkefni fræðimanna?

Það má alveg halda því fram, að þjóðhátíðin 1874 á "þúsund ára afmæli landnáms Íslands" hafi verið haldið á röngum tíma, og jafnvel á kolröngum tíma. 

Rannsóknir á ýmsum möguleikum þess að hér hafi verið byggð löngu fyrir 870 eru í raun varla komnar af byrjunarstigi ef ný og endurbætt tækni gefur tækifæri til að kafa betur og nánar ofan í þá merku fortíð, sem hér var "áður en sögur hófust."

Leysa bandarískir vísindamenn ráðgátuna?

"Ólík skjálftavirkni"?

Það er erfitt að finna upp einhverja algilda formúlu um það hvernig aðdragandi eldgosa í mismunandi eldstöðvum sé. Enda ekki til nein formúla um aðstæður á hverju jarðeldasvæði. 

Og setja má spurningamerki við það sem stendur í fyrirsögninni í viðtengdri frétt á mbl. is ekki síst vegna þess sem Kristín Jónsdóttir lýsti vel í viðtali nú síðdegis, að skjálftavirknin og önnur atriði hafa einmitt verið býsna lík í eldgosunum syðra. 

Kristín benti á, að ef aðdragandi að eldgosi nú yrði svipaður og í fyrri gosum, væru líkurnar mestar á því að skammt væri í upphaf goss nú. 

Hafði að vísu sama fyrirvarann á og kollegar hennar, að auðvitað gæti enn komið til þess að það gæti dregist lengur að jarðeldur brytist út.  

Ólík skjálftavirkni í síðustu þremur eldgosum

Ekki var minnst á kvikugangana á jarðskjálftavæðinu Kelduhverfi og Öxarfirði.

Fjótlega eftir upphaf Kröfluelda hófst mikið jarðskjálftatímabil á svæði sem náði allt frá Leirhnjúki og norður í Öxarfjörð.  Harður jarðskjálfti stórskemmdi mannvirki á Kópaskeri og mikið misgengi, nýjar gjár og sprungur skóku sveitina mánuðum saman. 

Síðuhafi fylgdist með þessu eftir föngum og miðlaði myndum í fréttirnar eftir því sem ástæða þótti til.  

Aldrei minnist hann þess þó að lýsingar jarðvísindamanna á þessum hamfðrum hafi hvelfst um kvikuganga á skjálftasvæðinu á nyrsta hluta þessa svæðis, heldur var í frásögnum af stöðu mála, sem miðaðist við kvikuganga og láréttri hreyfingu kviku í tvær gagnstæðar áttir frá Leirhnjúki. 

Þær mælingar, sem voru í gangi, miðuðust að mestu við einfaldan hallamæli í stððvarhúsinu, sem var reist fyrir virkjunina, og alls urðu níu eldgos á syðri hluta umbrotasvæðis, sem náði frá Leirhnjúki norður undir Hrútafjðð, en ekkert á skjálftasvæðinu á nyrsta hlutanum.   

Ný mælitækni svo sem GPS var víðsfjarri í den, og þess vegna eru aðstæður vísindamanna margfalt betri nú en þá til að gefa ótrúlega góðar lýsingar og greiningar á því, sem er að gerast.  

Kvika líklega komið beint upp úr dýpra hólfi

Ósýnilegir óvinir eru ávallt erfiðir viðfangs.

Eftir því sem mælitækni við það viðfangsefni að þekkja sem skást þann ósýnilega vágest, sem hraunkvikan í og við bæjardyr Grindavíkur er, verða fjölbreyttari og nákvæmari, er svo að sjá, að þessi rannsóknarframför geti með ósýnileika sínum gert spár og mat vísindamannanna orðið efni í skekkjum í túlkun þeirra. 

Flakkarinn svonefndi í hrauninu í Eyjagosinu "sigldi" efst í hraunstraumnum þar eins og ógnandi risaflykki, nokkur hundruð metra í láréttri fjarlægð frá jaðri hins seigfljótandi hraunflæðis, var að hluta til sýnilegur allan tímann og það gerði auðveldara en ella að berjast við hraunið með stórfelldlri dælingu kælivatns á hraunið til að hamla framrás þess. 

Ástandið í Grindavík og sýnileg áhrif hraunkvikunnar þar, eru hins vegar ekki sjáanleg nema með því að skoða aflögun yfirborðsins yfir kvikunni og aflestur af mælum á sigi hinnar miklu sigdældar sem gerir þessi eldsumbrot svo sérstæð og erfið viðfangs. 

Kvikan gæti verið komin á 400 metra dýpi

Margt óvænt gerðist 1973 í Heimaey.

Eftir að Ólafur Jóhannesson tók af skarið með það að taka slaginn í Eyjum, þótt útlitið virtist kolsvart, gerðist margt óvænt, sem mönnum hafði ekki dottið í hug að gæti snúið atburðarásinni við. 

Hraunflæðið sýndist stefna beint í höfnina, en  þessi stefna baráttuandans, Óli Jó túlkaði,  reyndist happadrjúg,  því að farið var út í það að prófa að kæla hraunflæðið með öflugum dælum frá Bandaríkjamönnum og með því tókst að verja höfnina, sem raunar varð betri eftir að gosinuu lauk, ef eitthvað var. 

Strikað yfir Grindavík og Bláa lónið

1973: "Vestmannaeyjar skulu rísa!"

Fyrir hálfri öld stóð þjóðin frammi fyrir miklum vanda vegna þess að fimm þúsund manna bær hafði verið rýmdur og eldgos var í gangi í jaðri bæjarins.  

Í umræðum um málið í beinni útsendingu í sjónvarpinu voru ræddar margir möguleikar, hvernig skyldi bregðast við því að höfnin lokaðist og eyjan yrði óbyggileg. 

Voru reifaðar hugmyndir um nýja höfn og byggð við Dyrhólaey auk ýmislegs annars. 

Augljóst var, að flestir þátttakendur í þessum umræðum voru í áfalli þar sem þeir sátu hnípnir, enda samsvaraði flótti 5000 manna tvöfalt fleiri flúnum en núna, ef miðað var við stærð þjóðarinnar. 

Ólafur Jóhannesson forsætisráðherra sat hljóður og rólegur lengi vel, en þegar umræðan var komin á þann stað að málið virist ætla að snúast um það, hvar uppi á landi ný höfn og byggð skyldu risa, rauf hann þögnina og sagði af svo miklum þunga og myndugleik, að seint mun gleymast:

"Vestmannaeyjar skulu rísa!"

Við þetta sló svo áhrifaríki þögn á viðstadda, að umræðunum lauk og ekki var framar minnst á hafnargerð og byggingu útgerðarbæjar uppi á landi.  

„Bæj­ar­fé­lagið verður aldrei samt eft­ir þetta“

Jafn hættulegt og að hlaupa á sandölum ofan á þunnri skán af rennandi hrauni.

Allt frá því að íslenskur ofurhugi hljóp berfættur í sandölum einum eftir þunnri skán af rennandi hraunstraumi í Heklugosinu 1970 hefur slíku athæfi verið jafnað við óðs manns æði. 

Nokkur hrollvekjandi dæmi voru nefnd úr Fagradalseldunum í fyrra og hitteðfyrra. 

Nú í kvðld liggur fyrir, að meters djúpur sigdalur hafi myndast undir Grindavíkurbæ, og miðað við stærðarhlutföll jarskorpunnar er yfirborð jarðar undir Gríndavík ígildi þunnu hraunskáninni í dæmunum, sem nefnd voru hér að framan, og einnig er nefnt, að minnsta kosti tveggja vikna löng rýming bæjarins sé framundan, jafnvel þótt ekki gjósi. 

Nú liggur fyrir, að vegna þess að ekki séu aðstæður sem valda gosóróa núna, geti fyrirvarinn á jarðeldi á leið hina örskömmu leið upp á yfirborðið í Grindavík verið aðeins íi nokkrum tugum sekúndna.  

Ofurhuginn við Heklu 1970 slapp við alvarleg brunasár með því að hlaupa nógu hratt, en sólarnir á sandölunum voru brunnir hálfa leið inn úr eftir hlaupið. 

Það sem réttilega hefur verið talið óðs manns æði í fyrrnefndum atvikum 1970 og núna á því óþyrmilega við núna. 

Mismunurinn felst hins vegar í því að einstaklingar spiluðu áhættuspil í fyrri atvikunum, en núna er jafnvel verið að gæla við grænt ljós á tugi fólks í einu sem eigi fótum fjör að launa.  

 

„Þurfum að vera á tánum“

"Hraunræfillinn" hefur allan tímann verið "hin rámu reginöfl."

"Þetta er hálfgerður hraunrææfill" sagði Magnús Tumi Guðmundsson við upphaf Fagradalselda 2021, og gripu margir andann á lofti, en í raun voru þessi orð bæði sannmæli og spásögn þegar skoðað er, hvað hraunræfillinn reynist nú vera bæði margfalt stærri en áður hefur sést hér. 

Nú liggur fyrir, að í raun voru hraunin, sem komu upp í fyrra og hitteðfyerra sýnishorn af því Jón Helgason kallaði "hin rámu reginöfl" í ljóði sínu Áföngum.  

Kvikugangurinn er svo langur, að ekki aðeins liggur suðvesturendi hans í sjó við Grindavík, heldur er hinn endu hans 15 kílómetra í norðaustri á Kálffellsheiði og þar með í innan við tíu kílómetra fjarlægð frá byggðinni Vogum.  

Eldgos upp úr suðvesturenda þessa vaxandi kvikugangs gæti ekki aðeins orðið sprengigos með öskufalli sem ógnaði öryggi flugs um Keflavíkurflugvöll. 

Og varla er hægt að hugsa sér ferlegra fyrirbæri en gusthlaup í slíku gosi, því að slík gos hafa banað tugþúsundum fólks í eldgosum á borð við Öræfajökul 1262, Martinique í Karíbahafi 1902, og Vesúvíusi 79 f.Kr. 

Hluti af "hraunræflinum" gæti falist í nýrri eyju við ströndina vestan Grindavíkur, eins og kemur fram í pistli Haraldar Sigurðssonar eldfjallafræðings í dag. 

Kvikan liggur grynnst mjög nálægt bænum