Lausn fundin: Sleppa hlýjustu mánuðum úr.

Trúarhópur um loftslagsmál, sem ég hef kosið að kalla "kuldatrúarmenn" streitast enn við á æ broslegri hátt að afneita því að af mannavöldum er samsetning lofthjúps jarðar orðin slík, að ekki eru þess dæmi um hundruð þúsunda ára og afleiðingarnar eru hitnandi lofthjúpur.

Að sjálfsögðu er það frumatriði í vísindum að efast um allta hluti og færa rök fyrir ástæðum þessa efa.

En margt af því sem kuldatrúarmenn halda fram er afar broslegt, svo sem það, þegar því var haldið fram hér á blogginu að ef hitanum í janúar og febrúar í fyrra hefði sleppt í útreikningum á meðalhita þess árs, hefði árið ekki verið hlýrra en meðalár á seinni hluta síðustu aldar !

Þetta er eitt af mörgum dæmum þess þegar kuldatrúarmenn taka einstaka hluti út úr víðara samhengi, svo sem mikla kulda í norðanverðri Norður-Ameríku í vetur og segja að þeir séu sönnun á kaldara veðurfari.

Á sama tíma hefur það verið áberandi hve rússneski veturinn hefur verið mikill aumingi lengst af í marga mánuði og að á Svalbarða var meðalhitinn í janúar 14 stigum hærri en í meðalári.

Nú er það svo að hitinn getur verið sveiflukenndur einstaka ár á milli mánaða og einn og einn mánuður dottið niður fyrir meðaltal.

Fyrir nokkrum árum gerðist hins vegar það í tvígang að allir mánuðir viðkomandi ára voru hlýrri en í meðalári og voru engin dæmi um slíkt fyrr. Skiljanlega heyrðist þessi frábæra kenning kuldatrúarmanna ekki þá.

Nú er bara að koma hinni nýju útreikningsaðferð á framfæri hjá Alþjóðaveðurstofunni varðandi það að pikka út hlýjustu mánuði hvers árs og taka þá ekki með í útreikningum hennar.

Með slíkum hundakúnstum, líka með því að sleppa út ákveðnum tímabilum og svæðum í heiminum sitt á hvað eftir þörfum, yrði kannski hægt að finna það út að lofthjúpurinn sé að kólna.  

En eftir stendur samt að útskýra það til dæmis, að yfirborð Snæfellsjökuls hefur lækkað um 40 metra á síðustu tuttugu árum og að allir jöklar og hafísinn líka í okkar heimshluta eru á hröðu undanhaldi.

Til samanburðar við lækkun Snæfellsjökuls má geta þess að Landkotshæðin í Reykjavík er 22 metrar yfir sjávarmáli, Skólavörðuholt 38 metrar og Rauðarárholt og Laugarás eru 49 og 47 metrar.  

 

Náttúruhamfarir af mannavöldum

Frábær skemmtun en líka deiluefni.

El Clasico brást ekki vonum manna varðandi frábæra knattspyrnu sem leikin var og gnægð marka.

Ronaldo og Messi sýndu ískalt sjálfstraust í vítaspyrnum með því að þruma knettinum alveg út við stöng þótt markmennirnir köstuðu sér í rétt horn og síðari vítaspyrna Messi var glæfralega góð, negla upp í vinkilinn.

Messi lagði upp mörk og skásending hans, föst "sláttuvélarsending" í gegnum glufu aðeins örfáa sentimetra frá fótum andstæðinganna, var hrein snilld.   

En vafasamir dómar og atvik fylgja líka oft svona hröðum leik leikmanna, sem eru þar að auki mjög slungnir í að "fiska" í gruggugu vatni.

Við því er lítið að gera og Madridingar fengu að njóta vafasamrar vítaspyrnu rétt eins og Barsarnir.

Það er synd þegar liðin eru svo góð, að annað skuli ekki hafa neitt upp úr krafsinu, en á móti kemur að það er gott hvað úrslitin hleypa aukinni spennu í mótið.

Rauða spjaldið var þungur dómur og raunar finnst mér að endurskoða eigi reglurnar þannig að hægt sé að gefa rautt spjald, sem gildir til dæmis í 10 eða 15 mínútur, en þá megi varamaður koma inn á í stað þess sem rekinn var út af.

Ronaldo: Dómarinn ræður ekki við svona leik

Stundum vega lyktarskyn og heyrn þyngra en sjónin.

Sjón er sögu ríkari segir máltækið og eðlilega er sjónin mest í hávegum höfð hjá okkur. Þó er það svo að stundum eru lyktin og hávaðinn eða hljóðið eftirminnilegust þegar upp er staðið.

Þannig var hin ofboðslega djúpi og gífurlegi titringur sem vó þyngst í upplifun minni af nálægð við skot geimskutlu á Canaveralhöfða í Florida 1999 og ekkert sjónrænt gat yfirgnæft það.

Og stundum er lyktin það minnisverðasta í minningum okkar frá liðinni tíð.

Þetta er ein af mörgum ástæðum þess að seint verður fundin upp tækni sem getur gert beinar útsendingar eða samskipti á Skype að jafnokum beinna mannlegra samskipta þar sem menn hittast á stað og stund.

Og sýndarveruleiki netmiðla og fjarskiptatækni getur aldrei komið fylliega í staðinn fyrir raunveruleikann sjálfan.

Benedikt Árnason leikari sagði mér eitt sinn frá því þegar hann rankaði við sér eftir meðvitundarleysi af völdum hjartaáfalls, hefðu skynfærin ekki komið samtímis inn hjá honum, því að hann fann fyrst sterka lykt áður en hann sá nokkuð.

Kannski er lyktarskynið eldra í sögu þróunar dýra en sjón og heyrn.

Mannsnefið nemur trilljón tegundir lyktar

Þótt fyrr hefði verið.

Fyrsta atriðið sem blasti við þegar malasíska þotan hvarf með öllu úr fjarskiptasambandi var sú staðreynd hve lítið þarf til að kippa hvaða þotu sem er á augabragði úr sambandi við umheiminn við viss skilyrði.

Í fluginu gildir hið grimmilega lögmál Murphys að ef nokkur möguleiki er á að eitthvað mistakist, bili, sé hægt að gera skakkt eða fari úrskeiðis yfirleitt, muni það gerast fyrr eða síðar og þetta var einmitt aðalatriði þess sem gerðist í þessu flugslysi.

Það hefði getað gerst fyrr og hefði áreiðanlega gerst hvort eð er. Þess vegna getur lærdómurinn af þessu hörmulega slysi orðið mjög dýrmætur fyrir flugöryggi framvegis og hjálpað til að gera almennt farþegaflug enn öruggara en það er nú, það er, að öruggasta samgöngumáta veraldar þegar allt er tínt til.

Flugöryggi líklega endurskoðað

"Þjóðasálfræði", "Rússafóbía" og "Vesturlandafóbía."

Allir þekkja vísindagreinina sálfræði, sem snýst í flestra huga um sálfræði manna, sálfræði einstaklinga.

En það er líka til dýrasálfræði og á svipaðan hátt má hugsa sér að um einstaka hópa og þjóða megi nota nokkurs konar þjóðasálfræði, þ. e. þegar heilar þjóðir eru haldnar sameiginlegum sálfræðilegum einkennum, svo sem hræðslu við aðrar þjóðir.

Þessi einkenni geta verið svo sterk að þau beri skynsemi og ró ofurliði.

Sem dæmi má nefna orðið "Russophobia" eða Rússafóbíu sem Pólverjar hafa verið haldnir allt frá síðari hluta 18. aldar þegar Póllandi var þrívegis skipt upp á milli nágrannaþjóðanna þangað til ekkert var eftir.

Þegar Hitler gerðist líklegur til að ráðast á Pólland 1939 var augljóst að Pólverjar gætu með engu móti staðist þeim snúning nema með bandalagi við Frakka, Þjóðverja og Rússa.

Tæknilega átti þetta að geta gengið upp varðandi Frakka og Breta á þann hátt að Frakkar réðust gegn Þjóðverjum yfir sameiginleg landamæri milli þessara tveggja þjóða.

En engin leið var að Rússar gætu komið til hjálpar nema að þeir færu með her sinn inn í Pólland gegn Þjóðverjum á sama hátt og Bretar sendu sinn her um Frakkland og Niðurlönd gegn Þjóðverjum.

En Rússafóbía eða Rússahræðsla Pólverja kom í veg fyrir þetta.

Merkilegt er að menn skyldu ekki gera sér grein fyrir afleiðingunum af þessu og að Frakkar og Bretar skyldu halda áfram að leita samstarfs við Rússa um hernað, sem var tæknilega óframkvæmanlegur nema Pólverjar ynnu bug á Rússahræðslu sinni.

Vesturveldin trúðu því að allir samningar milli Hitlers og Stalíns væru óhugsandi vegna yfirlýstrar stefnu Hitlers í Mein Kamph um sókn í austurveg til "lífsrýmis" fyrir Þjóðverja og harkalegra yfirlýsinga Hitlers um "hinn gyðinglega bolsévisma" og "óæðri kynþátta Slava."

En Stalín átti aðeins um tvo kosti að velja:

Að vera í bandalagi með Bretum og Frökkum, fara með her inn í Pólland í óþökk Pólverja, lenda þar í styrjöld við Pólverja og síðan beint flasinu á Þjóðverjum og bera síðan hitann og þungann af nýrri heimsstyrjöld, jafnvel án þess að Bretar og Frakkar gerðu neitt á vesturlandamærum Þýskalands.

Hinn kosturinn var augljóslega skárri og einfaldari: Að gera griðasamning við Hitler, ná Póllandi og Eystrasaltslöndunum fyrirhafnarlaust og láta Vesturveldin um að berjast við Þjóðverja.

Enda kom í ljós að Frakkar og Bretar áttu enga áætlun um sókn inn í Þýskaland vegna ofuráherslunnar á varnarhernað.

Í aðdraganda innrásar Hitlers í Sovétríkin 1941 fór fram svipuð stöðubarátta í löndunum, sem lágu þá að Sovétríkjunum og fer nú fram í löndunum, sem liggja að Rússlandi.

Gagnkvæm andúð og tortryggni var milli Finna og Rússa og Rússar réðust á Finna 1939 til að tryggja undirgefni þeirra.

Finnar og aðrar landamæraþjóðir Sovétríkjanna voru haldnar Rússafóbíu að meira eða minna leyti og það nýtti Hitler sér með því að koma ár sinni þar fyrir borð, koma leppum Þjóðverja þar til valda og fá þessar þjóðir að Finnum meðtöldum til að taka þátt í innrásinni í Sovétríkin 22. júní 1941.

Minnugir þess hvernig nágrannar og "óvinir" Sovétríkjanna höfðu reynt nokkurs konar umsátur um þau fyrir innrásina 1941, gerðu Rússar það að höfuðatriði eftir stríðið að búa til varnarsvæði fyrir sig í ríkjum Austur-Evrópu. Nú voru það þeir sem voru haldnir "Vesturlandafóbíu".

Í Kalda stríðinu mótuðu Bandaríkin þá utanríkisstefnu að umkringja Sovétríkin og síðar Kína einnig með hernaðarbandalagsríkjum. Höfuðsmiður þessarar stefnu var John Foster Dulles, utanríkisráðherra Trumans forseta.

Þetta jók enn á "Vesturlandafóbíu" Rússa.

Þegar Kalda stríðinu lauk er sagt að George Bush eldri hafi lofað Gorbasjof því að seilast ekki til áhrifa í nágrannaríkjum Rússa í Austur-Evrópu.

Þetta var svikið enda reyndist það illframkvæmanlegt, vegna þess að að völdum Rússafóbíu þessara þjóða þrýstu þær á um að komast undir verndarvæng Bandaríkjanna og NATO.

Í augum Rússa hefur farið fram og fer fram svipuð valdabarátta í nágrannaríkjum Rússa og á árunum 1939-1941 og enda þótt gerólíku sé saman að jafna, annars vegar skefjalausri sókn ógnar og kúgunar nasismans og hins vegar lýðræðisþjóðum Evrópu, lítur myndin svipað út í augum Rússa hvað snertir "ógn úr vestri".

"Vesturlandafóbía" Rússa hefur ítrekað verið nærð af styrjöldum þeirra við Vesturveldin svo sem af innrás Napóleons 1812, Krímstríðinu 1853-56, innrás Þjóðverja og Austurríkismanna í Fyrri heimsstyrjöldinni og innrás Þjóðverja og bandamanna þeirra 1941.

Það er frumskilyrði fyrir því að átta sig á því sem er að gerast á þessum slóðum nú að setja sig í spor beggja, bæði Rússa og nágrannaþjóða þeirra.       

Ráðist inn í herstöð á Krímskaga

Væri óhugsandi í Bandaríkjunum.

Það væri gersamlega óhugsandi í Bandaríkjunum að opinber stofnun, hvað þá einkafyrirtæki, fengi leyfi til að eyða fjármunum í að rannsaka virkjanakosti í helstu þjóðgörðum landsins.

Sá sem myndi minnast á virkjanir í Yellowstone myndi vera álitinn genginn af göflunum, svo almenn er viðurkenning Bandaríkjamanna á því að sá þjóðgarður með allri sinni óhemju jarðvarma- og vatnsorku væri "heilög vé" eins og einn helsti sérfræðingur Bandaríkjanna í jarðvarmavirkjunum orðaði það.

Þó hefur nú komið í ljós að hinn eldvirki hluti Íslands er mun meira virði sem náttúruverðmæti en frægasti þjóðgarður Bandaríkjanna.  

Orkustofnun kastar sér á bak við ákveðna túlkun orðalags varðandi það að leita eftir sem ódýrustum útfærslum á virkjanakostum.

Þetta gengur ekki. Eyða þarf allri óvissu, til dæmis með lagabreytingum um það að hægt sé að halda til streitu fjárútlátum og áformum um virkjunum á borð við virkjanir Detttifoss, Gullfoss, Geysis, Kerlingarfjalla, Torfajökulsvæðisins og annarra svæða, sem eru í verndarflokki.

Segja aðgerðir Orkustofnunar vonbrigði

Fjölmennustu "vesalingar" heimsins.

'Gunnar Hansen, leikstjóri hjá Leikfélagi Reykjavíkur upp úr miðri síðustu öld, var framsýnn maður og stórhuga. Hann lét sig ekki muna um það að skrifa leikgerð að Vesalingunum eftir Victor Hugo og færa þetta stórvirki á svið í þessu litla leikhúsi.

Sýningin tók meira en þrjár klukkustundir og var óhemju flókin og erfið.

Gunnar ákvað að gera götustráknum Gavroche góð skil í leikritinu, og lét hann, þegar tjaldið var dregið frá eftir hlé, standa uppi á götuvígi og flytja þrumu hvatningarræðu til stúdentanna og uppreisnarmannanna sem unnu við að hlaða það.

Gunnar rökstuddi það ítarlega fyrir mér, aðeins tólf ára þá, hve þetta hlutverk væri mikilvægt, því að af vesalingum heimsins, þeim sem minna mega sín, væru götubörnin verst sett, og með stækkandi borgum myndi þeim fjölga mest.

Hann reyndist sannspár, því að á okkar tímum eru götubörnin í fátækrahverfum stórborganna að verða stærsti einstaki þjóðfélagshópurinn sem líður hungur og neyð.

Þetta ástand getur ekkert nema versnað á þessari öld sem ber því miður með sér öll merki komandi hnignunar, nema algert kraftaverk komi til.

„Villibörn“ fundust í París

Hnignun fleiri auðlinda á þessari öld.

Þótt vatn og orka séu miklar og mikilvægar frumauðlindir fyrir mannkynið mun fara að ganga alvarlega á fleiri auðlindir á þessari öld. Einn þeirra er fosfór, sem er afar mikilvægt efni á mörgum sviðum, svo sem í landbúnaði.

Í frétt frá Sameinuðu þjóðunum er talað um "aukinn fólksfjölda og vaxandi hagkerfi" sem orsök yfirvofandi alheimskreppu.

Eins og fjallað var um í bloggpistli hér á síðunni fyrir tveimur dögum, eru "aukinn fólksfjöldi og vaxandi hagkerfi" trúarbrögð í löndum heims, nú síðast á kynningarfundi Landsnets, þar sem lögð var þung áhersla á að þetta tvennt þyrfti að auka og að það væri forsenda fyrir byggð í landinu og því takmarki að lífskjör hér yrðu aftur eins og þau voru 2007, hin bestu í heimi.

Hvergi er að sjá þótt leitað sé með logandi ljósi viðleitni til að finna leið B í efnahagsmálum heimsins, þar sem ráðist er gegn orsökum yfirvofandi hruns, fólksfjölgun og veldishlöðnum hagvexti.

Dagur vatnsins mun öðlast hækkandi sess eftir því sem árin líða. Það var ekki út í hött að Íslandshreyfingin - lifandi land var stofnuð á þeim degi 2007 og á því sjö ára afmæli í dag.

Fáir dagar eru betur til þess fallnir að varpa ljósi á mikilvægustu viðfangsefni mannkynsins.

 

.

Framtíðina mun skorta vatn og orku

Bíll sem vekur ólíkar tilfinningar í mismunandi löndum.

Frambyggðir Rússajeppar af gerðinni UAZ 452 vekja vægast sagt ólíkar tilfinningar í mismunandi löndum.  

Bíll af þessari gerð boðar ást og frið í anda hippatímabilsins fyrir utan félagsheimilið Hvolsvelli.

Við Íslendingar eigum afar góðar minningar um þennan notadrjúga, einfalda og ódýra bíl, sem í heimalandinu fæst með innréttingu sem rúmar allt að ellefu manns í bíl, sem er aðeins 4,36 metra langur, eða álíka langur og fólksbílar í svonefndum Golf-stærðarflokki.

Ég held mikið upp á einn slíkan, þennan gráa sem myndin er af hér fyrir neðan en hann geymi ég sem kandidat fyrir Naumhyggjubílasafn.

Eins og sést, eru glugggatjöld fyrir gluggum, hans,  því að hann er ódýrasti húsbíll landsins og dugði mér vel sem "hótel Norðausturland" við kvikmyndagerð í þeim landshluta á árunum 2008-2011.

Þessir bílar eru byggðir á sömu megingrind og undirvagni og hinir rómuðu Rússajeppar, GAZ 69, sem komu fyrst til Íslands 1956 og urðu geysivinsælir fyrir undramjúka blaðfjöðrun, þá langbestu í heiminum, skynsamlega hönnun og afar góða torfærueiginleika.

Einn þeirra geymi ég norður við Mývatn, enda voru þetta ódýrustu jepparnir á markaðnum hér frá 1956 fram undir 1970, þegar yfirbyggingunni var breytt en undirvagninn áfram sá sami og bíllinn hlaut heitið UAZ 469.

Hann er framleiddur enn í dag, en síðustu árin undir heitinu UAZ Hunter og er með nýrri yfirbyggingu.

Upp úr 1970 komu síðan frambyggðu UAZ 452 bílarnir til skjalanna og urðu mjög vinsælir sem skólabílar úti á landi og verktakabílar.

 Þeir eru enn framleiddir eins og jeppinn sjálfur og eru enn í dag einir af burðarásum rússneska hersins.

Þar af leiðandi eru þeir ekki alls staðar vel þokkaðir, heldur þvert á móti.

Því kynntist ég óvænt á þeim árum sem Pólverji einn á bílaverkstæðinu Knastási sá einna helst um viðhald á Fiat 126 örbílum mínum, sem bera heitið "Maluch" í Póllandi og gegndu svipuðu hlutverki þar í landi og Trabant í Austur-Þýskalandi.

Eitt sinn kom ég á "Rússabrauðinu" og átti von á því að Pólverjin yrði mjög hrifinn. En mér til mikillar undrunar gerbreyttist viðmótið hjá þessum ljúflingi og hann varð sár, móðgaður og reiður.

"Ég vil ekki sjá þetta helvíti hér!" hrópaði hann, "og í guðanna bænum láttu aldrei sjá þig aftur á honum hér!"

Ég hváði og spurði hvers vegna þessi bíll vekti svona hörð viðbrögð hjá honum.

"Skilurðu það ekki!" hrópaði hann. "Þessi andskotans bíll er tákn um kúgun Rússa í Póllandi á árum Kalda stríðsins. Þeir komu á svona bílum til að fremja ofbeldisverk sín! Þeir kalla fram mjög slæmar minningar! "

Skyndilega rann upp fyrir mér ljós og ég sá fyrir mér allar fréttamyndirnar frá aðgerðum Sovétmanna í Afganistan og fleiri löndum, þar sem frambyggði Rússajeppinn lék stórt hlutverk.

Rússajepparnir eru enn framleiddir nokkurn veginnn óbreyttir í Rússlandi að undanskilinni vélinni gormafjöðrun á framöxlinum.

Nú eru þeir sennilega að fá á sig svipaða mynd í augum Úkraínumanna og í augum fleiri nágrannaþjóða Rússa.  

 

Ást og friður á Hvolsvelli

Mynd sem vekur miklar hugrenningar.

Stærsti kostur myndarinnar um Nóa er sá hve miklar hugrenningar og vangaveltur hún vekur um siðferðilegar spurningar. Sumum kanna að finnast margt fjarstæðukennt í myndinni, en gildi ævintýrakenndra sagna felst að mínum dómi einmitt í ævintýrinu sjálfu, hversu ótrúlegt eða órökrétt sum atriði þess kunna að vera.

Og góð frammistaða aðalleikaranna, Russel Crowe og Jennifer Conelly, er einn helsti kostur myndarinnar.  

Sagan um syndaflóðið, Nóa og örkina hans er fyrst og fremst dæmisaga á siðferðilegum nótum, og ef maður tekur þessa stórbrotnu mynd á þann veg, finnst mér hún bara býsna góð, vegna þess að hinar siðferðilegu spurningar sem hún veltir upp, eru sígildar og nauðsynlegar.

Yfirgnæfandi líkur eru á því að 21. öldin muni verða tímamótaöld í sögu mannskynsins, úr því að því tókst ekki að tortíma sjálfu sér og lífi á jörðinni með kjarnorkustyrjöld á 20. öldinni.

Hvort sem kjarnorkustyrjöldin færist yfir á þessa öld eða ekki, mun helstu auðlindir jarðar fara þverrandi eigi síðar en um miðja öldina þegar olíuöldinni, langstystu og mögnuðustu öld í sögu mannkynsins, lýkur.

 

 

Mikil er ábyrgð fósturdóttur Nóa