Biðlistarnir ná út fyrir gröf og dauða? Að lenda á biðlista við það að drepast?

Í svonefndum velferðarmálum samfélagsins eru biðlistar af afar mörgu tagi, svo sem í heilbrigðiskerfinu, og er margir þeirra lítt geðslegir. 

Þannig veit síðuhafi dæmi um sjö vikna biðlista eftir athugun á hugsanlegu krabbameini í nýra fyrir nokkrum árum, og upplifðu þeir, sem á honum lentu, sig sem fórnarlömb rússneskrar rúllettu varðandi það að verða óheppnir og fá úrskurð um meinið of seint. 

Um svipað leyti var biðlisti vegna aðgerða varðandi gáttaflökt meira en tveir mánuðir, af því að "fjárveitingin fyrir aðgerðunum var búin í október, og kostaði það þjóðfélagið margfalt meira en aðgerðaleysið, því að einn úr vinahópnum fékk heilablóðfall á meðan hann beið á þessum harkalega biðlista. 

Nú er svo að sjá að ákveðinn hópur Reykvíkinga verði ekki laus við biðlista að ævinni lokinni, því að við blasir alveg nýr biðlisti að nokkrum árum liðnum eftir legurými í Reykjavík þegar Gufuneskirkjugarður verður fullnýttur og nýr kirkjugarður í landi lambhaga ekki tilbúinn.   

Er næsta skrýtin tilfinning að eiga jafnvel í vændum að lenda á slíkum biðlista handan við gröf og dauða. 

Þó hefur flogið fyrir að reynt verði að leysa málið til bráðabirgða með því að grafa viðkomandi í Kópavogi þótt borinn sé og barnfæddur í Reykjavík og að móðirin hafi ekki lent á biðlista eftir því að barnið kæmist að á sínum tíma.  

Taka á móti mold í nýja kirkjugarðinn við Bauhaus

Í okkur og á eru fleiri bakteríur en nemur öllum frumum líkamans.

Þegar talað er um tólf staði á heimilinu, sem eru morandi í bakteríum, má ekki gleyma þrettánda staðnum, sem er líkami okkar sjáfra að innan sem utan. 

Án bakteríugróðursins sem heldur meltingunni gangandi, gætum við ekki lifað. 

Þennan fróðleik fannst mér óvænt að heyra þegar ég var eitt sinn sessunautur manns í Fokkervél frá Akureyri, fyrir tæpum þremur áratugum,  sem í ljós kom að hér Karl Kristinsson og hefur síðan starfað í sérgrein sinni sem er einmitt veirufræði og baráttan við þær bakteríur, sem eru kallaðar sýklar og hann sagði þá að yrði annar aðilinn í einu helsta stríði næstu aldar, sem væri eilíft stríð sýkla og manna. 

Í því stríði myndi baráttan harðna eftir því sem stökkbreytingar og fjölónæma gerði slaginn æ harðari uns hættan gæti stundum orðið sú, að lyfin yrðu að vera sífellt sterkari, allt upp í það að geta ekki drepið sýkilinn nema drepa líka hýsilinn, það er, sjúklinginn líka. 

Tólf staðir á heimilinu sem eru morandi í bakteríum

1941 mistókst að skjóta niður Swordfish, vegna þess hve hægfleygar þær voru.

Óvenjulegir flugeiginleikar virðast stundum ráða meiru um það hvor hægt sé að skjóta niður árásarflugvélar og flugskeyti heldur en það hve hratt þær geti farið.  

Þekkt dæmi úr sögunni var árás tunduskeytaflugvéla af gerðinni Fairey Swordfish, sem sendar voru til að laska Bismarck í í kjölfar orrustunnar miklu milli orrustuskipa Þjóðverja og Breta suðvestur af Íslandi.

Þetta voru gamaldags tvíþekjur og með opinn stjórnklefa eins og tíðkast hafði í Fyrri heimsstyrjöldinni, þar sem flugmennirnr tveir sátu undir beru lofti dúðaðir með skinnhúfur á höfði.   

Skyttur Bismarck höfðu sökkt Hood flaggskipi breska flotans með einu skoti af löngu færi, svo að halda hefði mátt að létt verk yrði að skjóta niður hinar hlálega hægfara Swordfish vélar. 

En það mistókst gersamlega, og nú snerust málin við. Það var eitt tundurskeyti, sem hæfði stýrisbúnað Bismarck, svo að hann festist og skipið gat bara siglt í hringi á sama stað og var því "sitting duck", kyrrstætt skotmark. 

Skýringin á því að ekki tókst að skjóta Swordfish tvíþekjurnar niður var sú, að þær flugu svo hlægilega hægt, að miðun Þjóðverjanna varð kolskökk! 

Niðurstaðan varð jafntefli hvað varðaði flaggskip stríðsþjóðanna: Ein fallbyssukúla gekk frá Hood og eitt tundurskeyti stöðvaði Bismarck. 

Kannski er eitthvað svipað í gangi varðandi þá erfiðleika, sem virðast 8 árum síðar við að skjóta niður jafn hægfleygt fyrirbrigði og dróna. 

Geta ekki stöðvað drónaflug

Ronaldo talaði líka niður til Íslendinga á ósmekklegan hátt.

Cristano Ronaldo kom á hrokafullan og lítilsvirðandi hátt fram gagnvart okkur Íslendingum hér um árið þegar okkur gekk hvað best í leikjum við lið á borð enska, hollenska og argentínska landsliðið. 

Hann sagði hreint út að íslenska liðið væri lélegt annars flokks lið. 

Þessum hroka og yfirlæti gleyma margir Íslendingar seint. Ronaldo er það storstirni, sem hefur skorið sig úr að þessu leyti, ekki síst eftir að hann er ekki sami yfirburðamaðurinn og stórstirnið og hér um árið. 

Þetta er tiltölulega sjaldgæft hjá þeim bestu sem sýna yfirleitt hógværð og kurteisi.   

Ronaldo strunsaði inn í klefa fyrir leikslok

Hláleg rök fyrir þvi að skerast úr leik í alþjóðlegum aðgerðum.

Ein af algengustu rökunum, sem beitt er iðulega gegn þátttöku Íslands í alþjóóðlegum aðgerðum af ýmsu tagi, eru þau, að Íslendingar séu svo svo fáir, að það muni ekki nitt um framlag okkar og þess vegna ættum við að segja okkur frá þátttöku í aðgerðum á borð við þær að minnka kolefnisfótspor landsins. 

Við ættum kröfu á því að losna við alls konar kvaðir af svona toga. 

Þetta eru hláleg rök. Með þeim gæti hvaða 300 þúsund manna borg sem er í heiminum heimtað að vera stikk frí í alþjóðlegum aðgerðum.  Óg með svipuðum rökum gætu til dæmis fámenn sveitarfélog á borð við Grímey krafist þess að losna alveg við að greiða skatta og gjöld til ríkissjóðs, því að það munaði hlutfallslega nær ekkert um þau.´  

Enn hlálegra eru þau rök, sem sífellt hefur verið haldið fram, að vegna þess að íslenskar eldstöðvar spúi hvort eð er margfalt meiri koltvísýringi út í andrúmsloftið en bílafloti landsins, sé fráleitt að vera að minnka útblástur hans; heldur eigi Íslendingar að segja sig frá öllum þessum fánýtu og þýðingarlitlu aðgerðum. 

Jafngildir losun frá 800 fólksbílum á ári

Plastið fer víða. En slær í gegn á annan hátt en Disney dreymdi um.

Hin yfirgengilega notkun og dreifing plasts um allan heim og það meira að segja upp á heimskautajökla og sem örplast inn í vefi dýra og manna er ein af mörgum birtingarmyndum þeirrar miklu mengunar, sem óheft notkun og útbreiðsla plasts hefur valdið. 

Walt Disney átti sér marga drauma um framtíðarlandið, og einn sá stærsti sneri að algerri byltingu sem plastið myndi valda. 

Lét hann meira að segja gera heilt þorp úr plasti til að hlutgera framtíðardrauminn. 

En hann óraði ekki fyrir því sem raunverulega átti eftir að gerast og er að verða að æ stærri aðeteðjandi ógn, allt frá fljótandi plasteyjum úti á miðju Kyrrahafi upp á hæstu meginjökla jarðar.  

Innkalla vegna plasts

"Er þetta ekki rétt lisið?"

Ef miðað er við lestrarprófin, sem viðhöfð voru í yngstu bekkjum grunnskólans á árunum í kringum 1950, er ekki að sjá að aðferðirnar hafi skánað mikið síðan. 

Í átta, níu og tíu ára bekk notaði kennarinn þá óvenjulegu aðferð að halda reglulega lestrarpróf og raða nemendum síðan í bekkinn eftir einkununum!  

Bekkjum árgangsins var raðað eftir einkunum í bekki, sem fengu heiti fyrstu stafanna í stafrófinu, A, B, C.. og var A bekkurinn með "bestu" nemendurna.

Í Á-bekknum leiddi þessi aðferð til þess, að sá nemandi, sem fékk lægstu einkunina, sat aftast til hægri, séð aftan frá, og þótti ekkert athugavert við það að það sæti væri kallað tossasætið! 

Síðan gerðist það iðulega eftir próf, að þessi tossi bekksins var færður niður í B-bekkinn, og í hans stað kom nemandi úr B-bekknum í sæti hans!

Fróðlegt væri, ef einhver góður fræðimaður með góða þekkingu á kennslusálfræði gerði könnun á þeim kennsluaðferðum, sem beitt hefur verið í skólakerfinu síðustu 80 ár og fylgdi því úttekt á gildi sætisbreytingaraðferðarinnar sem lýst var hér að ofan. 

Fleira var skrýtið við einkunnagjöfina. 

Fyrirfram var það eitt vitað, þegar gengið var til prófs, að einkunnaskalinn í prófum skólands var byggt á einkunum frá 0 upp í 10. Sá skali var almennt notaður í öllum námsgreinum skólans 

Einnig var vitað, að próftextinn væri miðaður við það, að aðeins bestu lesararnir gæti lesið hann á 2 mínútum, en að venjulega kæmist enginn nemandi svo langt. 

Mikil dramatík bærðist í hjarta síðuhafa í fyrsta prófinu þrungin spennu og óvissu. 

Ánægjan var mikil að komast alveg klakklaust í gegnum textann á sléttum tveimur mínútum, en þeim mun meiri urðu vonbrigðin þegar niðurstaðan var fengin: Aðeins 7,6!

Engin skýring var gefin og vonbrigðin voru sár hjá litla músarhjartanu.

í næstu lestrarprófum var ekki hægt að lesa neina framför úr einkununum en síðar fóru þær hægt skánandi. 

Það var ekki fyrr en löngu síðar sem skýringin fékkst. Hún var sú, að vegna þess að það væri ómögulegt fyrir sjð ára barn að fá 10 í lestrareinkunn, var notaður skalinn 0-8 í yngstu bekkjunum!

Öll þessi framkvæmd á kennslu sýnist vekja margar spurningar á okkar tímum.

Og vissulega var þarna að hluta til útfærsla á hraðaprófunum.  

Á þessum árum var talsvert gert í því að útrýma þeirri mállýsku, einkum á Austfjörðum, sem nefndist flámælska og birtist í því að nota aðra sérhljóða í stórum hlutum orðaforðans. 

Langt fram eftir síðustu öld eimdi enn eftir þessu tali. 

Ein kostuleg saga gerðist til dæmis hjá fundarstjóra hjá ASÍ á einu ársþingi þess. 

Fundarstjórinn, þrautreyndur félagsmálamaður, þurfti að bera upp tillögu frá einni af nefndum þingsins og ákvað að gera það fyrir hönd nefndarinnar með þessum orðum:

"Ég ber þá þessa tillugu upp fyrir hund nefndarinnar." 

Þegar allsherjar hlátur gall við í salnum, spurði forviða fundarstjórinn:

"Hva, er þetta ekki rétt lisið?"

 

 

Ilmur reif blaðið frá skólanum

Orðin um uxa, þræl, ambátt og konu náungans voru börn síns tíma.

Forneskjuleg er upptalningin í síðustu línum boðorðanna tíu og ber að skoða þau sem slík.

En svokallaðir bókstafstrúarmenn í bæði kristni og múslimatrú eru gjarnir á að hengja málflutning sinn á bókstaf, sem einfaldlega á í ljósi nýrra tíma ekki að taka bókstaflega. 

Sá ofgafulli málflutningur hefur komist á það stig sem ól af sér mörg verstu hryðjuverk okkar tíma. 

Boðorðin eru sígild og alltaf í gildi

Staða mála á eldstöðvum landsins gerbreytt vísindalega.

Margir fá það líklega á tilfinninguna að áreiðanleiki visindamanna varðandi ástand eldstððva og spá um líkindi á umbrotum þar hafi orðið minni en áður var. 

En stórbætt mælingatækni hefur hins vegar gert slíkar 

Þegar gefin er upp nafnaröð eldstöðva, sem líklega gætu allar gosið í einu innan árs, svo sem Hekla, Katla, utanverður Reykjanesskagi, Bárðarbunga, Askja og Öræfajökull, verður að gæta þess, að vegna algerrar byltingar í mælingatækni, er engin leið að vita, hvort fyrr á árum hafi orðið breytingar eða umbrot á borð við þær, sem hafa til dæmis verið í Öskju síðustu misseri, án þess að um slíkt hafi verið vitað eða neitt hafi gerst af því á fyrri tímum. 

Askja er ágætt dæmi, því að vegna skorts á nútíma mælingum fyrr á tíð, er ekki vitað hvort svipuð atburðarás um hækkun lands og kviku á tveggja kílómetra dýpi án þess að eldgos hafi orðið gerðist einhvern tíma á síðustu öld. 

Einnig veldur vöntun á mælitækni fyrr á tíð því, að samanburð skortir á núverandi þróun og einhverju sambærilegu fyrir mörgum áratugum. 

Ein af "sviðsmyndunum" í Öskju er sú, engin kvika muni koma upp á yfirborðið að svo stöddu.   

Ekki óhætt að fara í hellaskoðun í Kötlujökul

Ýmis líkindi við Kóreustríðið. Langvinnt tafl?

Ýmis líkindi má sjá með Úkraínustríðinu og Kóreustríðinu 1950 til 1953.  Bæði stríðin hófust með óvæntri árás yfir eins konar járntjald. 

Pútín lýsti því við upphaf síns stríðs að Úkraína væri í raun hluti af Rússlandi og ætti sér ekki tilverurétt. 

Norður-Kóreumenn töldu skiptingu Kóreu í tvö ríki í lok Seinni heimstyrjaldarinnar fullkomlega óeðlilega og töldu sig vera að sameina landið á ný með því að leggja allan skagann undir sig. 

Litlu munaði að þeim tækist það og taflið snerist við með sókn Vesturveldann norður eftir þar sem Kínverjar skárust í leikinn og sendu mikið lið "sjálfboðaliða" til að snúa taflinu við. 

Sending rússneskra hermanna inn í Hvíta-Rússland er af svipuðum toga. 

Í Kóreu myndaðist pattstaða, sem ekki var hægt að rjúfa með friðarsamningum. 

Eftir þriggja ára styrjðld varð þrautalausnin vopnahlé, sem enn er í gildi 65 árum síðar. 

Erfitt er að sjá fyrir sé möguleika á friðarsamningum í Úkraínustríðinu. 

Ástandið kann að kalla fram þróun, sem hugsanlega gæti gefið möguleika á einhvers konar vopnahléi eftir einhver ár. 

Enn er verið að tefla skákbyrjun þar sem báðir aðilar flytja sitt lið fram, Svíar og Finnar með upptöku aðildar að NATO, en Rússar með færslu hermanna frá sér inn í Hvíta-Rússland.

Rússneskir hermenn komnir til Hvíta-Rússlands