Enginn vildi hlusta á þetta fyrir átta árum.

Um þessar mundir eru liðin tæp átta ár síðan útlendingur kom hingað til lands til að ámálga hugmyndina um gagnaver, sem notaði íslenska orku. 

Þá stóðu til stórstækkkun á álverinu í Straumsvík, líka á Grundartanga auk þriggja nýrra risaálvera, í Helguvík, á Bakka við Húsavík og í Þorlákshöfn.

Ég veit ekki hve oft ég skrifaði og talaði mánuðina fyrir kosningarnar 2007 um miklu skaplegri notkun á orkunni heldur en til stóriðju og ef færi gafst mátti telja upp helstu kostina svo sem mun hærra orkuverið, fleiri og betri störf fyrir hverja orkueiningu og útblásturslausa starfsemi.

Áltrúarmenn máttu ekki heyra þetta nefnt, - enginn vildi hlusta á "eitthvað annað", jafnvel þótt um orkusölu væri að ræða.

Nú loksins eftir öll þessi ár sést, hve kolröng orkustefnan var 2007 þegar rætt er um að gagnaverðin verði fjórða stoðin í efnahagslífinu.

Stundum er talað um að fara úr öskunni í eldinn en í þessu tilfelli virðist aðal hættan verða sú að í stað rólegrar og yfirvegaðrar orkustefnu renni blint gagnaveraæði á þjóðina svo að hún fari úr eldinum í öskuna og að með gagnaveraæði verði einstæðum íslensk náttúruverðmætum enn einu sinni fórnað á altari virkjanafíkninnar.

En við blasir hve mun betur við stæðum ef við hefðum ekki kastað okkur út í mesta mögulega orkubruðl heims með orkusölu á gjafverði.   

Gagnaverin verði fjórða stoðin

Stóriðjan er heilög kýr.

Á sjöunda áratug síðustu aldar var ég í hópi þeirra sem töldu, að stærsta framfaraskref þess tíma yrði að selja raforku landsins til stóriðju. Ástæðurnar voru meðal annars taldar þessar:

1. Við höfum ekki bolmagn til að virkja sjálf fyrir eigin not á nógu hagkvæman hátt. 

2. Meira en 95% bókfærðs útflutnings eru fiskafurðir. Skjóta þarf fleiri stoðum undir þjóðarbúskapinn. Stóriðjan felur í sér stærstu hagrænu möguleikana. 

3. Vegakerfi okkar og innviðir í samgöngum eru þau lélegustu norðan Alpafjalla, nánast á Afríkustigi.

4. Framkvæmdir vegna virkjana og stóriðju eru atvinnuskapandi.

5. Í tengslum við stóriðjuna rís upp viðamikill tengdur iðnaður, svo sem við framleiðslu á vörum úr áli.

Í krafti þessa var lagt út á braut sem fetuð hefur verið síðan og er enn stefna stjórnvalda. Hugtakið "orkufrekur iðnaður" varð að trúaratriði. Stóriðjan varð heilög kýr. "Eitthvað annað" var skammaryrði. Þá varð til trúarsetning Finns Ingólfssonar: "Ef ekki er virkjað stanslaust kemur kreppa og atvinnuleysi. Þegar búið er að virkja allt og ekki hægt að virkja meira verðum við dauð og þá kemur það okkur ekki við, heldur verðu það verkefni þeirrar kynslóðar sem þá verður í landinu."  

Skoðum nú atriðin fimm afturábak: 

 

5. Þetta brást. Það reis enginn stórfelldur framleiðsluiðnaður úr álvörum. 

4. Menn sáu ekki 1965 að atriði númer 4 gat ekki staðist til langframa, þ. e. að skapa atvinnu með stóriðju- og virkjanaframkvæmdum. Þótt x þúsund störf fengjust við hverja virkjun töpuðust sömu x þúsund störf þegar framkvæmdum var lokið. Og x þúsund atvinnulausir til frambúðar þegar síðasta mögulega virkjunin yrði risin. 

3. Vegakerfi okkar og innviðir í samgöngum eru ekki lengur á Afríkustigi. 

2. Sjávarútvegurinn skapar nú aðeins um þriðjung bókfærðs útflutnings. "Eitthvað annað", þ.e. ferðaþjónustan, nýsköpun og menningartengd starfsemi eru stærsti hluti gjaldeyristeknanna. Stóriðjan felur ekki lengur í sér stærstu hagrænu möguleikana því að vegna erlends eignarhalds á þungaiðnaðarverksmiðjunum og lágs orkuverð til þeirra, skila sjávarútvegurinn, ferðaþjónustan, nýsköpun og menningartengd starfsemi meira en tvöfallt meiri virðisauka inn í þjóðfélagið en stóriðjan.  

1. Það er löngu liðin tíð að við getum ekki virkjað til okkar eigin nota og tekið nógu mikið frá fyrir okkur sjálf. En vegna þess ofurveldis stóriðjunnar að hún er enn ríkistrúarbrögð og notar 80% af orku landsins er þrengt að þessum kosti okkar.

Þrátt fyrir ofangreint halda enn velli stóriðjutrúarbrögðin og trúin á "orkufrekan iðnað", sem er eins og nafnið bendir til mesta mögulega bruðl með orkuna. Það er eins og ekkert hafi gerst síðan 1965.  

Raforkan er að verða uppseld

"Stóra fjarvistarmálið" í rími.

Forystu Íslands féllust hendur. 

Til Frakklands var þess vegna enginn sendur. 

Héðan fór enginn yfir hafið

því enginn er betri en Sigmundur Davíð.

 

Í haust marga daga hann hljóp af þingi.

Samt héldu menn áfram með góðu fulltingi,

Í ljós kom að er yfir efa hafið

að enginn er betri en Sigmundur Davíð.

 

Við endalok valda hans enginn er skaðinn?

Og enginn þarf þá að koma í staðinn?

Þá verður ei utan af því skafið

að enginn er betri en Sigmundur Davíð.  

 

Og nú var Jóhann Jónannsson að vinna Golden Globe verðlaun! Jibbí!  Enn einu sinni sjáum við dæmi um "eitthvað annað" sem getur gefið okkur mikið en gert var gys að árum saman, sem óhugsandi og ómögulegt. 

Já, eins og Bjarni Fel myndi segja: Jóhann Jóhannsson er betri en enginn! 

 

Obama gagnrýndur fyrir að mæta ekki

Hvað um hina ráðherrana? Fleiri spurningar en svör.

Þá vitum við það. Tímaskortur hamlaði för íslenska forsætisráðherrans en forsætisráðherrar hinna Norðurlandanna, sem voru í samstöðugöngunni höfðu greinilega nægan tíma sem og aðrir ráðherrar og þjóðarleiðtogar 60 þjóða sem fóru þar fremstir í flokki, sumir komnir um miklu lengri veg en frá Íslandi. 

Í tilkynningu forsætisráðuneytisins segir að boð Frakka hafi ekki verið til forsætisráðherra okkar.? Hvers vegna komu þá hinir forsætisráðherrarnir? Var þeim heldur ekki boðið? Eða var öllum norrænu forsætisráðherrunum boðið nema þeim íslenska? 

Bandaríski dómsmálaráðherrann var í París en sendi sendiherrann. Í Bandaríkjunum hefur þetta verið gagnrýnt og þótt snautlegt. Kannski smá sárabót fyrir okkur, samanber máltækið "Sætt er sameiginlegt skipbrot" og smá endurbót á öðru: "Svo má böl bæta að benda á annað svipað".    

Hafði íslenski innanríkisráðherrann ekki tíma frekar en forsætisráðherrann? Eða utanríkisráðherrann? Eða fjármálaráðherrann, annar af oddvitum ríkisstjórnarflokkanna?

Eins og í lekamálinu og í byssumálinu vekja svörin í þessu máli fleiri spurningar en svör.

Byssumálið, sem hægt hefði verið að afgreiða á einum degi með nákvæmu svari, tók hálfan mánuð í fjölmiðlum og vatt upp á sig, bara vegna þess að það þurfti að toga svörin eitt og eitt upp úr margsaga ráðamönnum með töngum.

Lekamálinu er ekki enn lokið eftir rúmt ár frá því að það hófst.

Hve lengi á þetta mál eftir að malla? 

Tímaskortur hamlaði för ráðherra

Af hverju enginn ráðherra eins og frá öðrum löndum?

Haraldur Sigurðsson jarðfræðingur, sem staddur er í París, segir að Frakkar, sem hann var með þar, hafi ekki tekið eftir fjarveru íslenskra ráðherra í samstöðugöngunni stóru og að við Íslendingar þurfum ekki að hafa áhyggjur af því að almenningur ytra muni hafa tekið eftir því. 

Bandaríkjamenn sendu dómsmálaráðherrann og íslenski innanríkisráðherrann er í svipaðri stöðu hér. Utanríkisráðherrann íslenski fór ekki og ekki heldur annar af tveimur oddvitum stjórnarflokkanna, Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra. 

Hins vegar tökum við sjálf eftir þessari fjarveru.  Og þegar myndir af boðsgestum verða skoðaðar mun fjarvera íslenskra ráðherra blasa við þeim sem til þekkja og við sagnfræðingum framtíðarinnar.

Boðið kom að vísu með afar stuttum fyrirvara en samt komu jafn margir hinna "stóru" þangað og raun ber vitni, allt saman ráðherrar að því er séð verður og allir forsætisráðherrar Norðurlandanna nema Íslands. 

Íslenski sendiherrann var fyrir tilviljun staddur mjög fjarri í fríi á Jómfrúareyjum í afmælisferð þegar boðið kom en spurningin er hvers vegna enginn íslenskur ráðherra gat farið eins og ráðherrar frá öðrum löndum.

Og verður það yfirleitt fært til bókar að ritari úr sendiráðinu hafi verið í göngunni sem fulltrúi ríkisstjórnar Íslands ? 

Enginn fulltrúi frá Íslandi

Jafnræði í skoðanaskiptum eykur líkur á skástu lausninni.

Í lýðræðisþjóðfélagi er mikilvægt að í álitamálum sé jafnræði í aðstöðu málsaðila til að koma sjónarmiðum sínum og upplýsingum á framfæri. Það var ekki að ástæðulausu að í kjölfar Ríósáttmálans 1992 var gerður svonefndur Árósasamningur sem stuðla átti að jafnræði í álitamálum í umhverfis- og náttúruverndarmálum. 

Í þeim málaflokki eins og fleirum hallaði stórlega á. Stjórnvöld og fjársterk fyrirtæki höfðu yfirburði fjármagna, valda og aðstöðu gagnvart almenningi og samtökum hans. 

Það er dæmigert fyrir íslenskan veruleika að hér á landi var þessi samningur ekki í gildi í á annan áratug eftir að hann var lögtekin í nágrannalöndum okkar.

Höfuðatriði hans var að almannasamtök ættu lögaðild að málum, sem risu vegna framkvæmda og annarra atriða í umhverfismálum.  

Og loks þegar það gerðist að lög í samræmi við Árósasamninginn voru sett hér, varð að semja við andstæðingana um að lauma inn sakleysilegum breytingum sem gerðu Hæstarétti kleyft með óvenju langri greinargerð að úrskurða að samtök þúsunda umhverfis- og náttúruverndarsamtaka og hundruða fólks sem nutu útivistar í Gálgahrauni ættu ekki lögaðild að vegagerð í hrauninu.

Með því er Árósasamningurinn marklaust plagg hér á landi og ástandið í þessum málum viðundur í okkar heimshluta.

Nú heyrast rekin upp ramakvein yfir því almannatenglar skuli hafa veitt læknum aðstoð í málafylgju í fyrsta og vonandi eina verkfalli þeirra og þáttur RUV í umfjöllun harðlega átalinn. "Læknar áttu RUV" segir einn þessara gagnrýnenda sem sakar fréttastofuna sökuð um grófa hlutdrægni í málinu. 

Með því sé hún að hamast á móti ríkisstjórninni. Kunnuglegt orðalag. "Ljótur pólitískur leikur" sagði fyrrum innanríkisráðherra um lekamálið.  

Gerði fréttastofan þó ekkert annað en að ræða við báða deiluaðila og fjalla um viðfangsefnin í heilbrigðiskerfinu.

Niðurstaðan er sú að meðal annars hefur fengist fram það álit forsætisráðherra að vandinn í heilbrigðiskerfinu sé raunverulegur langtímavandi, sem eigi upphaflega rætur sínar fyrir 15 árum og muni þurfa mörg ár til að leysa.

Hann felst í því að vegna þess að þessi málaflokkur er langdýrasti málaflokkurinn í ríkisfjármálum hylltust stjórnmálamenn til þess að reyna að skera þar sem mest niður, af því að með því fékkst hæsta krónutalan.

Þeir áttuðu sig ekki á því að vegna breyttrar aldurssamsetningar þjóðanna, dýrari og aukins tækjabúnaðar og vegna þess að læknar hafa þá sérstöðu vegna náms og starfs þeirra erlendis að eiga auðvelt með að velja sér land til að vinna í, myndu afleiðingar fjársveltis verða til þess að heilbrigðiskerfi okkar yrði 2. flokks kerfi með keðjverkandi afleiðingum.  

Fréttastofan Ríkisútvarpsins er sem sé átalin harðlega fyrir það að hafa átt þátt í þeim raunsæislegu yfirlýsingum sem ráðamenn hafa látið frá sér fara í lok deilunnar !  

 

Barist um almenningsálitið

Búið fyrir ferðamannatímann og búhnykkur í sumar?

Ef sig öskju Bárðarbungu er sett inn á línurit sést að með áframhaldandi minnkun sigsins gæti það fjarað út áður en ferðamannatíminn byrjar í vor og þar með einnig gosið í Holuhrauni. 

Efsta myndin hér á síðunni er af tekin í jeppaferð á hábunguna, og blasa Tungafellsjökull og Hofsjökull við handan við Vonarskarð og Sprengisand. 

Vafasamt er að hægt verði að fara svona jeppaferð á minnsta jöklajeppa landsins (að vísu í ferð með "fullorðnum") eftir að ísmassinn hefur fallið niður um marga tugi metra með tilheyrandi sprungusvæði í kringum sig og spurning hvort útsýnið á þessum stað verður hvort eð er jafn gott eftir slíkt sig. 

Hugsanlegt er einnig að erfitt verði að spá um jarðskjálftana og það hvort einhver tíðindi geti orðið annars staðar á þessu svæði. 

En ef gosið hættir, askjan er komin niður í endanlega hæð og botninn kyrrstæður, skjálftarnir orðnir litlir og gasútstreymi hætt, myndi það koma sér afar vel fyrir ferðaþjónustuna, svo framarlega sem að hægt verði að aflétta verði þeim miklu lokunum á svæðinu og ferðabanni, sem verið hafa í gildi. 

Þarna eru nú þrenn hraun á Holuhraunssvæðinu, gamla Holuhraunið frá 1797 og gígar þess svæðis, nýja stóra Holuhraunið og gígar þess, og svo má ekki gleyma "Litla-Hrauni", sunnan við stóra hraunið, sem uppgötvaðist þegar gestir á Sauðárflugvelli á flugvélunum TF-ULF og TF-ROS með Jón Karl Snorrason og Hauk Snorrason við stýrin fóru þaðan í byrjun september með Láru Ómarsdóttur innanborðs og uppgötvuðu nýtt en skammvinnt gos skammt suður af nýja, stóra hrauninu. 

Vegna tæknilegra mistaka eru tvær sams konar en misstórar myndir af litla hrauninu hér við hliðina, en horft er yfir það til austurs í átt til Snæfells og sjást gígar frá 18. öld í baksýn. 

Allt þetta svæði hefur nú stóraukið aðdráttarafl fyrir ferðamenn, en á móti kemur, að erlendir ferðamenn bóka venjulega ferðir sínar með löngum fyrirvara og þess vegna er hætt við að dráttur á því að opna svæðið komi sér illa til að byrja með og jafnvel í allt sumar.  

Bárðarbunga sígur um 10-15 cm á dag

Sjálfkræktar slaufur og forhhnýtt bindi næst?

Ég hef í áratugi undrast að á þessum miklu tæknitímum skuli ekki hafa verið fundnir upp sjálfreimandi skór, forhnýtt hálsbindi og sjálfkræktar slaufur. 

Einkum hefur það verið undravert hve erfitt það er gert mönnum að krækja hálsslaufur og að ekki skuli vera til hálsbindi með fyrirfram bundinn hnút, sem hægt er að festa undir kraganum með frönskum rennilás. 

Nú eru sjálfreimandi skór komnir á markað og spurning hvort hinar tvær lausnirnar koma áður en maður snýr tánum upp. 

Annars ætti maður ekki að vera að röfla þetta, heldur finna þetta upp sjálfur og fá á því einkaleyfi. 

Sjálfreimandi skórnir loksins á markað

Fréttir fara sínu fram.

Ofangreint orðtak, eða það að fréttir gerist oft þegar þeim sýnist, gæti átt við deiluna löngu og leiðinlegu um uppsetningu brunavarna í bílageymslu í Hamraborg í Kópavogi.

Þetta fyrirbæri hefur mótast í huga mér á áratuga löngum ferli sem fréttamaður, sem ég tel mig vera enn þótt ég sé ekki lengur í föstu starfi.

Fréttamiðill, ritstjórn, fréttastofa eða einstakir frétta- og blaðamenn, verða að hafa það í huga að það eru mikil takmörk fyrir því að hægt sé að "stjórna atburðarás" og ráða því hvenær fréttnæmir atburðir gerast.

Af þessum sökum hef ég alla tíð verið að burðast með lágmarks viðbragðsbúnað dag og nótt, mörgum til undrunar og oft til vandræða vegna umfangs búnaðar.

Sé það rétt mat slökkviliðsmanna að einhver staður sé  brunagildra getur enginn stjórnað því hvenær mögulegur eldsvoði verður. Hann getur alveg eins orðið í dag eða á morgun eins og eftir nokkkur ár eða áratugi.

Stundum heppnast mönnum að "stjórna atburðarás" og stjórna því hvenær einstakar fréttir og aburðarás gerist. Einnig að leggja pottþétt mat á hvenær mestar líkur séu á því að eitthvað gerist.

Brunagildran í Kópavogi er dæmi um hið gagnstæða. Þess vegna hlýtur að gilda um hana, að því fyrr sem menn eyða hættunni, því betra.

Með öðrum orðum, að hættan á slysi vaxi því lengur sem það dregst að eyða slysahættunni.   

Deilan um brunagildruna óleyst

Skynsamlegt að sóa ekki kröftum um of.

Þrátt fyrir að eiga svo handknattleikslandslið að útlendingar skilja ekkert því að svona örþjóð eigi jafn marga toppmenn, hefur það oftast háð okkur á stórmótum að þurfa að keyra allan tímann á nokkurn veginn sama liðinu. 

Að vísu er til það máltæki í íþróttum að ekki eigi að breyta vinningsliði, en ef stefnt er að því að komast í undanúrslit, endar slíkt með því að jafnvel þeir bestu þreytast ef ekki er reynt að hvíla þá eins og mögulegt er, þannig að þeir dali ekki vegna langvarandi álags. 

Íslendingar hafa að vísu einu sinni hampað silfurverðlaunum, en úrslitaleikurinn tapaðist nær eingöngu vegna þess að andstæðingarnir höfðu meiri breidd og gátu haldið fullum dampi allt til mótsloka. 

Þetta virðist Aron Kistjánsson hafa í huga í æfingaleikjunum þessa dagana þegar hann hvílir bestu mennina og vonandi getur hann komist langt á því að að keyra burðarmenn liðsins ekki út þegar á hólminn er komið. 

Í æfingaleikjunum getur hann skoðað alla leikmennina, séð veikleika þeirra og styrkleika og hvernig þeir falla inn í leikkerfin, prófað leikkerfi og þannig fundið út, hverja þeirra hann hann ætti helst að setja inn á þegar í mótsslaginn sjálfan er komið.

 

Verður allt annar leikur á HM