Hvað um Rússann, sem forðaði heiminum frá kjarnorkustyrjöld?

Gunter Schabowski átti öðrum fremur hlut að því að Berlínarmúrinn féll og átti skilið að nafn hans rataði á blöð sögunnar.

En hvað um Rússann Stanislav Petrov, sem bjargaði heiminum frá kjarnorkustyrjöld haustið 1983?

Hann var í ratsjármiðstöð Rússa, þegar merki birtust á skjánum sem sýndu, að eldflaut stenfdi eldflaugar frá Bandaríkjunum í átt til Rússlands og skömmu síðar komu fjórar í kjölfarið.

Hann grunaði að um bilun væri að ræða af því að ólíklegt væri að ef Bandaríkjamenn gerðu árás yrðu flaugarnar svona fáar.

En ef þetta var ekki bilun, var ekki hægt að sannreyna það fyrr en svo seint að Rússar hefðu aðeins nokkrar mínútur til umráða.

Á þessum tíma voru samskipti Bandaríkjamanna og Rússa hin stirðustu í öllu Kalda stríðinu.

Rússar voru nýbúnir að skjóta niður farþegaþotu í lofthelgi sinni við austurströnd Rússlands; Ronald Reagan stóð fyrir einhverri mestu uppbyggingu bandaríska hersins í öllu Kalda stríðinu og lýsti Sovétríkjunum sem "heimsveldi hins illa."

Andropov leiðtogi Sovétríkjanna tortryggði Bandaríkjamenn sérlega mikið og báðum megin var því stuttur kveikurinn svo að notað sé viðeigandi orðalag.

Því hefði Andropov allt eins getað fyrirskipað allsherjarárás í samræmi við hernaðarkenninguna sem tilvist og hugsanleg notkun kjarnorkuherafla Bandaríkjamanna og Rússa hefur byggst á, MAD, Mutual Assured Destruction ( á íslensku: GAGA, Gagnkvæm Altryggð Gereyðing Allra).

Þar með hefði verið skollin á kjarnorkustyrjöld sem allt eins gat orðið að allsherjar tortímingarstríði.

Petrov tók því þá ákvörðun að aðhafast ekki í grundvelli þess að um bilun í ratsjárkerfinu væri að ræða, og reyndist þessi ákvörðin hans rétt og kom í veg fyrir að æðstu menn Sovétríkjanna gætu tekið ranga ákvörðun í málinu.

MAD eða GAGA kenningin var tætt sundur í nöpru háði í mynd Kubrics, Doktoer Strangelove.

Dómsdagsvél Rússa, sem svo var nefnd í myndinni þótti glannalegur spuni en síðar í Kalda stríðinu kom í ljós að í eðli sínu voru kjarnorkkukerfi risaveldanna tvær dómsdagsvélar, sem lítið þyrfti til að láta springa.  

Eins og Gunther Schabowski varð Petrov síðar að gjalda fyrir dáð sína, því að það þótti ekki gott að æðstu yfirmenn fengju ekki að taka svona ákvarðanir í stað undirmanna sinna.

En síðar hefur hann fengið margar viðurkenningar fyrir verk sitt, sem hann segir þó að hafi svo sem ekki verið mikið, því að "ég gerði ekki neitt", segir hann.

Stanislav Petrov á því flestum öðrum skilið að nafn hans sé í hávegum haft.  

Maðurinn sem felldi Berlínarmúrinn látinn

Var það líka "óðs manns æði" í Osló?

Það má deila um hvar eigi að reisa nýjan Landsspítala. Fyrir mörgum árum var byrjað að færa rök fyrir því á þessari bloggsíðu að því að það ætti frekar að reisa hann á stað, þar sem hægt væri að reisa hann nánast allan í heilu lagi frá grunni en ekki að stunda "bútasaum."

En sennilega er komið fram yfir þann tímapunkt sem hægt er að snúa við og þá er aðalatriðið að halda sig við það að spítalinn sé á einum stað, hvar sem hann er.

Sem dæmi um óhagræðið af núverandi óreiðu er að farnar eru 100 bílferðir á dag á milli Borgarspílans og Landsspítalans, en það gerir 36 þúsund ferðir á ári.  

Hvað snertir fyrirmynd að fyrirmyndarspítala er einkum tekið mið af sjúkrahúsinu í Osló sem ku vera hið besta í Evrópu og var reist frá grunni að undanskilinni einni lítilli frístandandi byggingu rétt hjá spítalanum.

En Norðmönnum þótti það aldrei "óðs manns æði" að reisa sinn frábæra spítala á einum stað, heldur var einn heilsteyptur, haganlega og vel skipulagður spítali forsendan fyrir því.

„Óðs manns æði“ sé allt á sama stað

Margar hliðstæður í flugsögunni. Til dæmis Comet.

Allt frá upphafi flugsins hafa orðið óhöpp og slys vegna þess að flugvélar eða einstakir hlutar þeirra hafa liðast í sundur eða brotnað.

Stundum hefur verið um hönnunargalla að ræða, stundum mistök í viðhaldi og stundum hefur verið sett of mikið álag á einstaka flugvélarhluta.

Dæmi um hið síðastnefnda var þegar tímamótaflugvélin Beechcraft Bonanza V35 reyndist vera með mjög lúmskan galla varðandi álag á hið fræga V-laga stél hennar.

Hann olli því að smám saman fór að fjölga atvikum þegar stélið gaf sig og datt af svo að vélin varð stjórnlaus.

Í flugi getur komið fyrir að því er hagað þannig að álag á einstaka hluta vélannar verði meira en vélin er hönnuð til að þola.

Ef margir fljúga viðkomandi vélum vitnast oft ekki um þessi einstöku atvik sem á endanum geta leitt til þess að vélarhlutarnir gefa sig.

Þetta var lagað á Bonanza-vélunum með því að styrkja stélið og hafa með því reglulegt eftirlit.

Í upphafi þotualdar í farþegaflugi urðu stórslys, sem töfðu þróun þess flugs um nokkur ár, en það var þegar fyrstu farþegaþoturnar í áætlunarflugi, sem voru af Comet-gerð, fórust ein af annarri af afar dularfullum orsökum.

Það var ekki fyrr en hægt var að ná flaki einnar þeirra upp af hafsbotni við eyjuna Elbu í Miðjarðarhafi sem með langvinnum tímamótatilraunum tókst að komasta að því, að vegna málmþreytu í skrokk vélarinnar myndaðist í þeim brestur á flugi, þegar skrokkurinn þandist út vegna minnkandi loftþrýstings utan vélarinnar, og það þurfti ekki nema þennan eina brest í samskeytum ofan á skrokknum til þess að skrokkurinn splundraðist.

Mannskætt flugslys varð við Japan hér um árið þegar mistök við viðgerð aftast á skrokknum leiddu til þess að smám saman myndaðist þar veikleiki, sem á endanum varð til þess að þar varð brestur og ekki vær hægt að hafa nægilega stjórn á þotunni.

Í svona tilfellum leiðir rannsókn oftast til þess að komist er að orsök slyssins.

En það getur stundum tekið langan tíma eins og í fyrstu farþegaþotuslysunum, þegar marga mánuði tók að raða skrokknum saman og setja heila skrokka í langvinnt þrýstipróf þar sem líkt var eftir álaginu á skrokkinn í hvert skipti sem þotan varð fyrir áhrifum loftsþrýstingsbreytingarinnar, sem fylgir því að fljúga allt frá jörðu upp í 30 þúsund feta hæð og síðan niður aftur.

Comet-þoturnar fórust þegar þær voru komnar í farflugshæð eða því sem næst.

Kannski er slysið yfir Sínaí-skaga af svipuðum toga.   

Gert að senda Airbus í skoðun

Sýndi snilldartakta.

Stundum er sagt að í eina skiptið þar sem einn leikmaður hefur gert lið að heimsmeisturum í knattspyrnu hafi verið þegar Maradona gerði það 1986.

Michael Jordan gat líka verið drjúgur í bandaríska körfuboltanum fyrir rúmum tuttugu árum, en í eina skiptið sem ég man eftir að handboltamaður hafi gert lið sitt að Evrópumeisturum var það þegar Ólafur Stefánsson var allt í öllu hjá Madgeburg og stóð á hátindi getu sinnar.

Liðið hreinlega stóð og féll með þessum eina manni.  

Fyrir slíka afburðamenn getur verið erfitt að taka skóna af hillunni þegar þeir eru komnir að fertugu, því að samaburðurinn við fyrri afrek verður alltaf erfiður.

En Ólafur Stefánsson sýndi það og sannaði í gær að lengi lifir í gömlum glæðumm, og sumt af því sem hann gerði, gera aðeins snillingar.

Auðvitað tók hann áhættu en hún var þess virði.

 

Fór fallega að Ólafi

Meira að segja smámunir teknir.

Fyrir fjórum árum setti ég breyttan Toyota 4Runner jeppa í minni eigu á bílasölu þar sem til stóð að selja hann fyrir 8oo þúsund krónur.

Hann var á nær nýjum og alveg óslitnum 38 tommu dekkjum á flottum felgum, sem áttu að verða hryggjarstykkið í verðinu.

En dekkin og felgurnar urðu sennilega til þess að bílnum var stolið í heilu lagi, brotist inn í hann við bílasöluna að næturlagi þrátt fyrir Securitas vörslu og að skær ljós á ljósastaurum þar sem bíllinn stóð næst umferðargötu, gerðu að verkum, að stuldurinn var unninn fyrir framan nefið á vegfarendum.

Nokkrum dögum seinna fannst bíllinn úti í Örfirisey og leit út eins og hræ.

Stóð þar á uppslitnum og hlægilega litlum dekkjum á felguræflum.

Dekk og felgur höfðu verið hreinsuð af jeppanum en einnig farið ránshendi hringinn um bílinn  og söguð eða rifin af honum stigbretti, brettakantar, og allir þeir aukahlutir sem höfðu fylgt upphaflegu jeppabreytingunni.

Ekki nóg með það, heldur voru þurrkurnar líka teknar sem og númerin!

Og enn hafði ekki verið nóg að gert: Búið var að brjóta upp tvöfalt bensínlok á bílnum en líka að bora gat á bensíntankinn til að ná öllu bensíninu af honum!

Ekkert verið að spá í það þótt einn neisti gæti sett allt í bál og brand.

Mér tókst að komast að því hver hafði stolið bílnum og fyrir hvern hann vann. Tel ekki rétt að upplýsa hvaða einfalda smáatriði það var sem leiddi mig á sporið. En stjórnandi þjófagengisins, sem þessi þjófur var í,  sat reyndar inni á Hrauninu en stjórnaði gengi sínu engu að síður þaðan.  

Einnig komst ég að því hvert farið hafði verið með þýfið og að þar sem þýfið væri, væri einnig þýfi úr tugum innbrota.

Um svipað leyti var stolið 200 dekkjum að næturlagi úr geymslu vestur á Granda. Komið á stórum flutningabíl og hópur manna skóflaði öllum þessum dekkjum inn í flutningabílinn á ótrúlega skömmum tíma og brunaði burtu.

Hjá lögreglunni sá ég stóra bunka af kærumálum vegna þjófnaða og mátti af því ráða að ekkert væri hægt að gera.

"Við verðum að hafa gild fingraför", var sagt við mig, "til þess að geta fengið úrskurð um að opna geymslustað þýfisins."

Ég sagði þeim að í bílnum væri aðeins að finna fingraför mín og þjófsins, engir aðrir en við tveir hefðum ekið honum eða verið í honum undanfarna mánuði.

Þetta varð til þess að bíllinn var tekinn í fingrafaraskoðun, einkum vegna þess að ef fingraför þjófsins fyndust, yrði hægt að upplýsa tugi annarra þjófnaða í leiðinni.

Fingraför þjófsins fundust en voru ekki alveg nógu skýr.

Þar með lauk þessu máli með 800 þúsund króna tjóni fyrir mig.

Ég bloggaði um þetta allt, setti líka á facebook og sagði ýmsum frá, sem ég fékk gagnlegar upplýsingar frá sem hjálpuðu mér til að upplýsa málið næstum því alveg.

Einn þessara manna, sem virtust vita sitthvað um þann markað fyrir svona vörur sem ótrúlega margir virðast hafa pata af, sagði mér sitthvað um hann.  

Oft fer svona verslunarvara um margra hendur eða er á skiptimarkaði eða ratar inn á bland.is.

Um leið og þýfið er farið á flakk verður ómögulegt að rekja feril þess til upprunans.

Nokkrum dögum síðar sagði þessi maður mér að hann gæti útvegað mér bara sæmilegustu 38 tommu dekk á ágætum felgum fyrir spottprís, að mig minnir 40 þúsund kall, hlægilegt verð.

En hann gæti ekki sagt mér hver seljandinn væri, ekki orð um feril dekkjanna.

Það mikið af varningi af þessu tagi væri í umferð að engin leið væri að rekja slóð hans í flestum tilfellum.

Ég hinkraði aðeins og fór suður í Hafnarfjörð á partasölur þar sem dekk og felgur voru til sölu en gat hvergi fundið mín dekk.

Enda flest af þessum dekkjum og felgum í fullkomlega löglegri sölu.

Á þessum punkti gafst ég upp, búinn að tapa þessu máli á tíma og keypti dekkjaganginn sem í boði var, svo að bíllinn yrði kannski seljanlegur fyrir brot af upphaflegu verði.

Hef reyndar stundum látið mér detta í hug síðan að sömu menn hafi selt mér þessi dekk og voru í vitorði með þeim sem stálu nýju og fínu dekkjunum mínum á fallegu felgunum!

Kannski var það jafnvel þjófurinn sjálfur sem vildi sýna mér smá samúð með þessu?! Og gert það með stæl með því að nota eitt þekktasta hugtakið í bransanum: Að gera mér tilboð sem ekki var hægt að hafna!  

 

 

„Allt tekið sem er einhvers virði“