Bæði utanaðkomandi áhrif og innlend.

Það var ekki tilviljun að besta staða íslenska ríkisins hafi verið árin 1945-47 og síðan verði það síðan aftur á næstu árum. 

Á árunum 1940-45 voru utanaðkomandi áhrif sem ollu þessi af völdum hernámsliðs Bandamanna og Íslendingar voru svo ákafir að eyða stríðsgróðanum, að hann var uppurinn í ársbyrjun 1948 og við tóku kreppuár, sem hefðu orðið enn verri ef Bandaríkjamenn hefðu ekki ausið meira fé af Marshallaðstoð sinni til Íslendinga en nokkurrar annarrar þjóðar.

Samdráttartímabilin eftir það voru 1967-70 þegar síldin hvarf, 1974-84 þegar tvær olíukreppur riðu yfir heiminn, 1988-1998 þegar lægð var í heimsfjármálunum.

Íslendingar fóru afar illa út úr Hruninu 2008 en síðan þá hafa allar þrjár ríkisstjórnirnar sem síðan hafa verið við völd, unnið ágætlega úr ástandinu og megin ástæðan fyrir góðri stöðu þjóðarbúsins um þessar mundir er einstæður vöxtur ferðaþjónustunnnar, meðal annars vegna auglýsingargildis eldgosa, og ekki síður lægsta eldsneytisverð á heimsmarkaði sem um getur um árabil.  

Besta staða frá stríðslokum

Munurinn á 2016 annars vegar og 1931 og 1974 hins vegar.

1931 og 1974 voru sitjandi ríkisstjórnir búnar að missa þingmeirihluta sinn og enginn nýr meirihluti í sjónmáli. Kirstján 10 og Kristján Eldjárn mátu stöðuna þannig að uppfylla óskir Tryggva Þórhallssonar 1931 og Ólafs Jóhannessonar 1974 um að rjúfa þing og efna til kosninga. 

Þegar Sigmundur Davíð Gunnlaugsson bað Ólaf Ragnar Grímsson að skrifa undir þingrofsheimild var ástandið gerólíkt. 

Á því augnabliki sat formlega ríkisstjórn hans með ríflegan meirihluta þings að baki sér, og SDG hafði hvorki kannað hug síns eigin þingflokks eða þingflokks Sjálfstæðismanna til þingrofs. 

Í samræmi við að vilji þingsins skyldi ráða neitaði Ólafur RAgnar Grímsson að sjálfsögðu Sigmundi Davíð um að skrifa undir heimild til þingrofs nema hann gæti fært sönnur á að þingflokkarnnir tveir vildu ekki vinna áfram saman í ríkisstjórn. 

Strax kom í ljós að mat forsetans var hárrétt og að hvað sem segja mætti um ríkisstjórn Framsóknar og Sjalla væri traustur þingmeirihluti fyrir henni. 

Mannaskipti fóru fram í stjórninni, - á fyrsta degi sínum varðist stjórnin vantrausti auðveldlega og þingræðið hafði verið í heiðri haft.

Þess vegna er furðulegt að sjá um það raddir nú að forsetinn hefði virt þingræðið og varið það með því að rjúfa þing. . 

 

„Þekki fólk sem ætlar að gifta sig“

Létt verk: "Að jafnaði...eðlilegt verð..." og málið dautt.

Íslendingum verður ekki skotaskuld úr því að sleppa við að leggja gjald á aðgang að náttúruauðlindum eftir því sem hentar í hvert eitt skipti.

Í tillögu stjórnarskrárnefndar er þessu reddað með því að bæta við texta stjórnlagaráðs einu orðunum "að jafnaði."

Sem þýðir í raun að ekki verði alltaf tekið gjald, og að þess vegna gæti það orðið nær aldrei.

Til að baktryggja þessa lausn er orðunum "fullt gjald" sem þýðir markaðsverð, breytt í "eðlilegt" sem er auðvitað hægt að túlka út og suður að vild.

Nú er bara að senda Eftirlitsstofnun EFTA þennan flotta texta og losa þar með íslenska auðvaldið við að borga neitt sem heitið geti fyrir aðgang að sameiginlegri orkuauðlind þjóðarinnar.

Eins og er, er til dæmis veiðigjaldið sáralítið brot af þeirri upphæð sem reiknuð hefur verið út sem auðlindarenta fyrir sjávarauðlindirnar, og augljóst er að stefnt hefur verið og verður stefnt að álíka "rekstrarumhverfi" hjá þeim sem hafa aðgang að orkuauðlindunum.

Greiði markaðsverð fyrir nýtingu nátturuauðlinda

Eyjafjallajökull, útifundur og afsögn ráðherra eins og hvalreki.

Strax í upphafi gossins í Eyfjallajökli, þegar það setti flugsamgöngur úr skorður um alla jörðina í raun, var því spáð hér á síðunni að aldrei í sögu Íslands hefðu land og þjóð fengið eins mikla og verðmæta auglýsingu.

Á tveimur dögum, 4. og 5. apríl, fékk Ísland aftur verðmæta auglýsingu, vegna þess hvernig mál snerust úr því að upplýsa um einstaklega mikil not Íslendinga á aflandsfélagum í skattaskjólum yfir í risavaxinn mótmælafund, afsögn forsætisráðherrans og skipun nýs í staðinn.

Flest sem gerðist í þessi tvö skipti, 2010 og 2016, var á yfirborðinu neikvætt, en reyndst jákvætt þegar upp var staðið, hvalreki fyrir umfjöllun erlendra fjölmiðla og þar með áhuga ferðafólks á landinu.  

Umfjöllun um Ísland náði til 1,3 milljarða

Dagskrárgerðarmaðurinn Ólafur Ragnar.

Þegar Ólafur Ragnar Grímsson var nýkominn úr námi heim til Íslands 1967 fórum við í ferð fyrir Framsóknarflokkinn norður á Strandir til að taka þátt í héraðsmóti, hann sem ræðumaður og ég sem skemmtikraftur.

Þar hélt Ólafur Ragnar þvílíka ræðu að titringurinn í stöðnuðu Framsóknarsamfélagi sem mótast hafði á tímum Hermanns Jónassonar í aldarfjórðung barst til Reykjavíkur.

Ólafur hafði hrifist af snörpum umræðum og efnistökum í fjölmiðlum á Bretlandi og beittum málflutningi stuðningsmanna Verkamannaflokksins.

Þegar séra Emil Björnsson frétta- og dagskrárstjóri Frétta- og fræðsludeildar Sjónvarpsins var við undirbúningsnám hjá BBC áður en hann tók við stöðu sinni hjá Sjónvarpinu, hreifst hann af snarpri og ágengri fréttamennsku og dagskrárgerð í Bretlandi og innleiddi umræðuþætti á borð við "Á öndverðum meiði" í íslenskt sjónvarp.

Meðal þeirra sem hann réði sem verktaka við slíka þætti voru Vilmundur Gylfason og Ólafur Ragnar og olli framganga þeirra oft miklum og sterkum viðbrögðum, svo miklum, að Emil varð stundum fyrir miklum þrýstingi frá ráðamönnum og valdaöflum að reka þessa menn.

Emil stóð þó alltaf fast á sínu og sagði stundum við okkur fréttamennina: "Þið eigið ekki að klappa neinum með kattarrófunni."

Áður en Ólafur lét til sín taka í sjónvarpi hafði hann gert nokkra þætti í útvarpinu, sem fór svo mjög fyrir brjóstið á þáverandi meirihluta Viðreisnarstjórnarinnar í útvarpsráði, að einn þeirra var bannaður, ef ég man rétt.

Frægasti og umtalaðasti sjónvarpsþáttur Ólafs Ragnars var vafalaust svonefndur bankaþáttur þar sem hann beitti afar hvössum vinnubrögðum í myndatöku og ágengum og miskunnarlausum spurningum til þess að sækja hart að bankastjórum landsins, sem hann stillti upp sitjandi saman í röð líkt og á sakamannabekk.

Mér er enn minnisstætt þegar ég þetta sama kvöld þurfti á skemmta á tveimur skemmtunum "fína fólksins" í Reykjavík, í Oddfellowhúsinu og hjá Frímúrurum.

Hef ég sjaldan á ferlinum lent í öðrum eins ólgusjó reiðs fólks sem virtist vera í sjokki vegna efnistaka Ólafs Ragnars.

Þessir sjónvarpsþættir voru grundvöllurinn af því hvernig þeir Ólafur Ragnar og siðan Vilmundur Gylfason brutust til áhrifa í íslenskum stjórnmálum.  

Fjölbreyttur ferill forsetans

Næstum eins og að syngja "....það er kominn sautjándi apríl".

Það getur komið fyrir alla að mismæla sig á þann hátt að sá, sem mismælir sig, tekur ekki eftir því og jafnvel ekki þeir sem hlusta á hann.

Gaman hefði verið ef Trump hefði sagt 10-11 í stað 7-eleven því að þá hefðu verslanir með því nafni hér á landi fengið auglýsingu, að vísu í fréttum frá útlöndum.

Það er tveggja mánaða munur á 9-eleven og 7-eleven, þannig að þetta samsvarar því hér á landi að syngja: "Hæ, hó, jibbíæ og jibbíæei, það er kominn sautjándi apríl."

Trump minntist atburða 7/11

Vafasamur tími fyrir skoðanakönnun.

3. apríl síðastliðinn sat þjóðin sem lömuð fyrir framan sjónvarpið og horfði á þáttinn um Panamaskjölin.

4. apríl er stjórnmálalífið í uppnámi, Bjarni Ben á Flórída, og þá hefst skoðanakönnun MMR.

5. apríl fer SDG sneypuför á Bessastaði, Ólafur Ragnar gerir hann afturreka, heldur einstæðan blaðamannafund þá þegar og leggur fyrir módelið að ríkisstjórn undir forsæti nýs forsætisráðherra. Þetta er seinni dagur skoðanakönnunar MMR.

Allt of mikið er á öðrum endanum og allt of hraðar breytingar dagana 4. - 5. apríl til þess að hægt sé að taka mikið mark á fylgi flokka í skoðanakönnun þessa daga.

En ljóst er að fumlaus, hárrétt og snör viðbrögð forsetans stórjuku ánægju með störf hans síðdegis 5. apríl.  

60% ánægð með Ólaf Ragnar

1968 og 1980, ár umróts og óvissu.

Leitun er að ári annarrar eins óvissu í stjórnmálum hér á landi og alls staðar í kringum okkur og árinu 1968. Heil kynslóð er kennd við það ár bæði hér á landi og erlendis.

Í Bandaríkjunum voru Martin Luther King og Robert Kennedy skotnir og borgir landsins loguðu í bókstaflegri merkingu vegna óeirða og uppþota hjá þjóð, sem var klofin í herðar niður, bæði vegna mesta kynslóðarbils sögunnar og vegna Víetnamstríðsins.

Johnson forseti hrökklaðist úr embætti.

Þessi órói teygði sig um allan heim, svo sem til Frakklands, þar sem sjálfur De Gaulle riðaði til falls.

Hér heima var djúp efnahagskreppa vegna hvarfs síldarinnar og verðfalls á fiskmörkuðum. Gengi krónunnar hafði verið fellt tvisvar árið áður og brostinn á fólksflótti til Svíþjóðar.

Óeirðir og átök lögreglu og uppreisnargjarnra ungra róttæklinga voru tíð.

Í öllu þessu einstæða umróti ákvað farsæll forseti, Ásgeir Ásgeirsson, að stíga til hliðar eftir 16 ára setu á Bessastöðum og gefa nýjum mönnum tækifæri til að taka við.

Ef Kristján Eldjárn hefði ekki verið orðinn nokkuð þekktur fyrir þátt sinn "Muni og minjar" í Sjónvarpinu hefði varla nokkur Íslendingur vitað neitt um manninn.

Við tók farsæll forsetaferill hans. "Þetta fór allt einhvern veginn á endanum, þótt margir hefðu efast um það fyrirfram" eins og Nóbelskáldið orðaði slíka hluti.

Í árslok 1980 ákvað Kristján að stíga til hliðar eftir 12 ára setu með þeim orðum að enginn væri ómissandi.

Þegar hann sagði þetta í nýjársávarpi ríkti meiri upplausn í íslenskum stjórnmálum en dæmi höfðu verið um í áratugi og dæmi hafa verið um í allri lýðveldissögunni.  Nýafstaðnar voru tvennar kosningar á rúmu ári á tíma ríkissjórnar þar sem hver höndin var uppi á móti annarri og stjórnin óstjórnhæf, en stjórnin hafði verið barin saman með harmkvælum eftir eitt mesta verkfalla- og átakaár sögunnar.

Minnihlutastjórn Alþýðuflokksins sat til bráðabirgða en alvarlegasta stjórnarkreppa síðan 1950 var í landinu og engin lausn í sjónmáli. Forsetinn hótaði að skipa utanþingsstjórn.

Í landinu hafði verið óðviðráðanleg óðaverðbólga, sem á árunum 1978-83 var sú lang, lang mesta sem þekkst hefur í sögu landsins.

Samt ákvað þessi farsæli og merki forseti að gefa nýju fólki færi á að taka við.

Og aftur fór þetta allt einhvern veginn á endanum, þótt margir hefðu efast um það fyrirfram.  

„Hlýtur að vera svona einstakur“

Sagan frá 1980 endurtekur sig?

Haustið 1979 tilkynnti Albert Guðmundsson um framboð sitt til embættis forseta Íslands.

Í janúar varð hann lykil stuðningsmaður ríkisstjórnar Gunnars Thoroddsens og Gunnar lýsti í kjölfarið yfir stuðningi við forsetaframboð Alberts.

Skammt er síðan Ólafur Ragnar Grímsson brást þannig við fráleitri málaleitan pólitísks fóstursonar síns um þingrof að reka hann sneyptan í burtu og gerast i staðinn pólitiskur fósturfaðir nýs manns í embætti forsætisráðherra, Sigurðar Inga Jónhannssonar.

Varla hefur Ólafur Ragnar sleppt orðinu um að bjóða sig fram en sán sami Sigurður Ingi fagnar framboði hans.

Sagan frá 1980 að endurtaka sig?

Hefur nokkuð breyst í íslenskum stjórnmálum síðan þá?

Forsetinn skapaði óvissuna sjálfur

Forsætisráðherra stuðningsmaður í fyrsta sinn í 36 ár ?

Í forsetakosningunum 1953 lýstu þáverandi forsætisráðherra og aðrir ráðherrar yfir stuðningi við séra Bjarna Jónsson, sem féll í kosningunum fyrir frambjóðanda sem engir ráðherrar studdu.

1968 lýsti Morgunblaðið, höfuðmálgagn þáverandi ríkisstjórnar, yfir stuðningi við Gunnar Thoroddsen sem beið beiskan ósigur.

1980 lýsti Gunnar Thoroddsen þáverandi forsætisráðherra yfir stuðningi við Albert Guðmundsson sem lenti í þriðja sæti af fjórum frambjóðendum.

Síðan hafa ríkjandi stjórnvöld ekki gefið forsetaframbjóðendum ákveðnar stuðningsyfirlýsingar.

Nú rétt áðan sagði Sigurður Ingi Jóhannsson hins vegar, að honum litist vel á ákvörðun Ólafs Ragnars Grímssonar um að bjóða sig fram til áframhaldandi setu á Bessatöðum.

Áberandi var hvað forsetinn hafði vandað vel til málflutnings síns þar.

Spurning er í ljósi sögunnar hvaða áhrif orð forsætisráðherra hafa og hvernig Ólafi Ragnari lýst á þetta útspil Sigurðar Inga.  

Ólafur aftur í forsetaframboð