Helmingnum hent?

Bogi Ágústsson átti áhugavert viðtal við lögmann Færeyja, sem ég sá endursýnt í gærkvöldi. Meðal þess sem hann sagði var að líklegast væri helmingnum hent sem um borð kæmi í íslenskum fiskiskipum. 

"Hverjum þykir sinn fugl fagur" segir máltækið og kannski sér lögmaðurinn sóknardagakerfi Færeyinga í hillingum og íslenska kvótakerfið að sama skapi í dimmara ljósi.

En mér verður hugsað til frásagnar Margrétar Sverrisdóttur af því þegar hún fór með einum af áhrifamönnum í Færeyjum um hafnarbakka í enskri fiskveiðihöfn.

Færeyingurinn benti á nokkur fiskikör sem komin voru á land og sagði: Þessi fiskur er úr íslensku skipi og þessi úr færeysku.

"Hvernig sérðu það", spurði Margrét. "Jú," svaraði Færeyingurinn. "Það er hægt að þekkja íslensku fiskikörin á því að fiskarnir í þeim eru nokkurn veginn jafnstórir en í færeysku körunum eru þeir misjafnlega stórir." 

Vorið 1986 átti ég viðtal við íslenskan sjómann í Kaffivagninum sem útskýrði hvatann til þess að sjómenn yrðu að henda undirmálsfiski og reyna að hafa stærðina sem jafnasta sem veidd var. 

Þetta var í fyrsta skipti sem sjómaður játaði opinberlega að hafa tekið þátt í brottkasti og hann var rekinn morguninn eftir.  

Lögmaður Færeyja benti á það að ef miklu væri hent af fiski skekktust allir útreikningar fiskifræðinga  sem því næmi.

Ég þekki gamalreynda sjómenn sem hafa sagt mér að alla tíð hafi það tíðkast í íslenskum fiskiskipum að henda fiski ef það gagnaðist ekki að fá hann um borð, til dæmis á fjarlægum miðum þar sem miklu skipti að fiskurinn sem siglt væri með langar leiðir heim væri sem hagkvæmast saman settur.

Sé gömul hefð að baki þessa er ekki að undra að brottkast hafi einfaldlega aukist eftir þörfum þegar kvótakerfið kallaði á það og myndaði nújan og firnasterkan hvata til þess.

Kvótakerfið hefur leitt til þess að óveitt, ákveðið magn af fiski, er metið sem eign. Þetta myndi riðlast ef hver útgerðarmaður ætti rétt á ákveðnum fjölda veiðidaga og enginn vissi nákvæmlega fyrirfram hve mikið veiddist. Það yrði erfitt að veðsetja veiðidaga, - eða hvað? 

Sjávarútvegurinn skuldsetti sig upp í rjáfur í "gróðærinu." Mikið af því fé fór úr landi þegar menn tóku peninga út úr greininni fyrir sig sjálfa eða óskyldan rekstur og fjármálavafstur og mikið af þessum skuldum er vegna þess en ekki vegna fjárfestinga til góðs fyrir greinina. 

Ég get ekki varist þeirri hugsun að með nútíma tækni, þegar hægt er að fylgjast með ferðum hvers skips, hefði haganlega gert sóknardagakerfi verið heppilegra fyrir okkur en kvótakerfið, sem grátkór LÍÚ má ekki heyra nefnt að sé snert við, - grætur meira að segja út af strandveiðunum sem hleyptu þó svolitlu lífi í steindauð pláss síðastliðið sumar.  

Það er skiljanlegt að sums staðar þar, sem sannanlega hefur vel verið staðið að rekstri útgerðar, og sjávarbyggðir hafa notið þess þyki þeim, sem þar lifa á sjávarfangi, ósanngjarnt að taka af þeim kvóta og afhenda öðrum.

En gallar núverandi kerfis án nokkurra breytinga eru svo himinhrópandi að við það á ekki að una.  

 

 

 

Slakur árgangur þorsks og ýsu

Skilaboð.

Áhugaverðar umræður hafa farið fram að undanförnu um hæð stýrivaxta. Til eru þeir sem hafa sagt að þeir megi ekki lækka vegna þess að þá fari vextir niður fyrir verðbólgu og það sé bæði skaðlegt og ósanngjarnt.

En líklega má ekki horfa á þetta svona þröngt út frá tímabundnu ástandi heldur fram til þess tíma þegar ætlunin er að verðbólgan hjöðnuð að mestu.

Eins og sakir standa er greiðslubyrði þjakaðra heimila og fyrirtækja einn stærsti hluti efnahagsvandans og vaxtalækkun minnkar hann.  

Til þess að hjálpa til við það verður að gera margt á mörgum vígstöðvum og helst allt í ákveðna átt.

Þótt lækkun vaxta sé ekki mikil er hún ein af þeim aðgerðum sem senda skilaboð út í þjóðfélagið og til alþjóðlega samfélagsins.

Þau skilaboð, hversu lítil sem hver þeirra kunna að vera, eru mikilvæg í þeirri baráttu sem nú er háð við kreppuna.

Og meðal annarra orða: Mikið óskaplega held ég að við Íslendingar höfum kannast við flest það sem kom fram í sjónvarpsþættinum í gærkvöldi um fall fjórða stærsta fjárfestingarbanka Ameríku.

 

 

Stýrivextir lækka í 11%

Líklega röng ákvörðun.

Ég tel mestar líkur á því að ákvörðunin um byggingu nýs Landsspítala á gömlu Landsspítalalóðinni sé röng. 

Margar ástæður liggja til þess.

Í fyrsta lagi hefur það gefist illa erlendis að vera með "bútasaum" við svona byggingar. Á sínum tíma fór ég til Oslóar og Þrándheims til að skoða sjúkrahúsin þar og ræða við íslenska og norska lækna til að fjalla um þetta í sjónvarpsfréttum. 

Sjúkrahúsið í Þrándheimi var gert með "bútasaumi", - með því að bæta við gömlu húsin og tengja þau saman. Það var einróma skoðun læknanna að þetta væru hin verstu mistök sem menn ættu að læra af.

Menn lærðu af þessu í Osló. Þeir fundu nógu stóra auða lóð nálægt þjóðleiðinni í gegnum borgina og hönnuðu aldeilis frábært sjúkrahús frá grunni sem hlotið hefur einróma lof.  

Í öðru lagi liggur nýja Landsspítalabyggingin ekki eins vel við samgöngum og skyldi. Mestu krossgötur landsins eru í kringum Elliðárdal og miðja byggðarinnar er austast í Fossvogsdal. 

Skárra hefði verið að bæta við Borgarspítalann meðan þar var enn rými því að þar var aðeins ein bygging fyrir en margar á Landsspítalalóðinni.

En best hefði verið að hanna nýjan spítala alveg frá grunni innst við Grafarvog nálægt því svæði þar sem nú er tilraunastöðin á Keldum. 

Þess ber að gæta í þessu máli að ákvörðunin um staðarvalið var tekin meðan enn voru meiri möguleikar  á því að finna svæði nálægt krossgötum höfuðborgarsvæðisins.

Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir stjórnsýslufræðingur nefndi Landsspítalamálið sem dæmi um litla og lélega umræðu áður en ákvörðunin um staðarvalið var tekið.

Þegar ég innti borgarfulltrúa eftir því fyrir þremur árum hvenær og hvernig ákvörðunin hefði verið tekið gat enginn svarað mér. Það var orðið svo langt síðan og jafngilti því að sagt væri: Af því bara.   

Hið eina jákvæða við Landsspítalalóðina er nálægðin við flugvöllinn því spítalinn er spítali allra landsmanna og engin leið að komast hjá því að nota flugvélar í sjúkraflugi.

Þess vegna væri það slæmt ef flugvöllurinn yrði lagður niður.  

Nær allt sjúkraflug hér á landi fer fram með flugvélum af tveimur ástæðum: Það er margfalt ódýrara að nota flugvélar en þyrlur og ekki er hægt að fljúga þyrlum í jafn slæmum skilyrðum og flugvélum, svo sem í ísingarskilyrðum eða ofan skýja.   

 

Nýtt upphaf markað

Rómverjar, Fönikíumenn og Gallar.

Fornleifafræðilega eru meiri líkur á því að Rómverjar hafi komið fyrstir til Íslands heldur en Írar eða Norðmenn. Ástæðan er fólgin í því að engar áþreifanlegar minjar hafa fundist um veru Íra hér þótt Landnámabók tilgreini þá. Hins vegar minjar um Rómerja. 

Landnámabók tilgreinir að Írar hafi komið á undan Norðmönnum vegna þess að ekki var hægt að sneiða fram hjá hinum mikla innflutningi fólks af Bretlandseyjum til landsins.

Dýrð landnámsins er hins vegar öll eignuð Norðmönnum og sagt að Írarnir hafi verið einsetumenn sem ekki fjölguðu sér. Það er hæpin alhæfing og þegar litið er til þeirra laga, sem talin voru gilda um landnám, sést að Norðmönnum hefur verið mikið í mun að sanna að þeir ættu lagalegan rétt til landsins og engir aðrir.

Sagan af öndvegissúlunum sýnir að landnámið varð líka að vera trúarlega pottþétt því að í öndvegissúlunum fólust heimilisguðir Ingólfs sem friðmæltust við landvættina.  

Langafi minn, Runólfur Bjarnason hómópati í Hólmi í Landbroti mun hafa greint frá því í viðtali í Ísafold og Verði eða í Tímanum snemma á síðustu öld að í sandi þar í grenndinni hafi fundist siglutré úr óvenjulega harðri trjátegund.

Hvers vegna var siglutré grafið þar í sandi, langt frá sjó?  

Jú, líkur eru á því að hægt hafi verið að sigla langleiðina upp á Síðufjöllum fyrir 2000 árum áður en stórgos og sandflutningar færðu ströndina út, og því ekki óhugsandi að þar hafi strandað rómverskt eða jafnvel skip þjóðflokks í Gallíu (Frakkalandi) sem bjó yfir bestu siglingatækni þess tíma og notaði mjög harða trjátegund í skip sín.  

Fyrstu menn sigldu vafalaust til Íslands fyrir Krists burð og fyrstu Norðmennirnir vafalaust löngu fyrir þann tíma sem landnám Ingólfs er talið hafa átt sér stað.

Nú sem fyrr gilda orð Ara fróða: "Hvatki es missagt er í fræðum þessum, þá er skylt að hafa það er sannara reynist.

Spurningin er hvort vopnaviðskipti Hjörleifs við þræla hans eru endurómur af því að norsku víkingarnir þurftu að berjast við þá sem voru fyrir í landinu til þess að ná því undir sig.

Munnlegir vitnisburðir eru hæpnir. Dæmi: Það er almennt haldið að fyrsti bíllinn minn, sem ég átti í rúm þrjú ár, hafi verið þriggja hjóla bíll.

Þessi vitleysa er orðin svo sterk að meira að segja einstaka bekkjarfélagar mínir úr M.R. hafa verið farnir að halda þetta.

Hér á síðunni er mynd af sams konar bíl og ég átti, NSU Prinz, þessi svarti, og hjólin eru ekki aðeins fjögur, heldur yst úti í hornum bílsins.

Um þetta hef ég sagt: "Ég er bíladellukarl. Ef ég væri mikill kvennamaður myndi ég áreiðanlega muna eftir því hve margir fætur voru undir fyrstu kærustunni minni."

Fóturinn fyrir þessari furðulegu sögu er að í fyrsta áramótaskaupi Sjónvarpsins var ég látinn koma akandi inn í stúdíó á Messerschmitt þriggja hjóla bíl, stíga út úr honum og syngja eitthvað sem ég man ekki lengur hvað var, enda skaupið týnt og tröllum gefið.

Þessi bíll var gerólíkur Prinzinum, miklu mjórri og aðeins einn sat frammi í og einn afturí.

Sem sagt: Eins og yfirbyggt vélhjól. 

Þetta var í eina skiptið á ævinni sem ég settist upp í slíkan bíl en ók um daglega á Prinzinum í þrjú og hálft ár.  

 

 

Var Ísland numið 670?

Ó, arður, bróðir besti !

 

Ó, arður, bróðir besti  / 

og barnavinur mesti   /

æ breið þú blessun þína   /

á barnalánið fína.

 

Þeim góð börn gef að vera  /

og góðan ávöxt bera   /

og forðast umtalið illa   /

svo ei þeim nái´að spilla.

 

Það ætíð sé þeirra´ iðja   / 

að elska gróða´og biðja  / 

og meðferð lánsfjár læra 

og lofgjörð því að færa.

 

Þau kunna´ í basli að bagsa   / 

en brátt úr grasi vaxa   / 

og tapið á sig taka   / 

og trekkt um nætur vaka.  

 

Og ef allt fer til fjandans   /

við forðumst rætur vandans  /

en veltum amstri öllu   /

á elsku börnin snjöllu.   

.  

 Með blíðum barnarómi  /

ljúft bænakvak svo hljómi:  /

Þeim góð börn gef að vera   /

og gróðaávöxt bera.    

 

 

 

 

 

 

Arður barnanna fór upp í lán

Hverju á að trúa?

Það er yfirleitt mjög einfalt reikningsdæmi að finna út gróft reiknað hve mikla orku þarf fyrir ákveðna stærð af álveri. 

Einfaldast er að taka framleiðslugetu álversins í þúsundum tonna og margfalda töluna með ca 1,7-2,0.

Ef 346 þúsund tonnin sem framleidd eru í álveru Fjarðaáls eru margfölduð svona: 346 x 2,0 verður útkoman ca 690 megavött.

Nú kemur upp úr dúrnum að í matsáætlunum Landsnets og ákvörðun Skipulagsstofnunar  um mat á umhverfisáhrifum Suðvesturlínu er talan 1,2 notuð til margföldunar.

Munurinn á 1,2 og 1,7 er næstum því þriðjungur og þessi tala sem gefin er upp er langt frá því sem álver hafa þurft hingað til og munar hvorki meira né minna en 190 megavöttum !

Með því að gera lítið úr orkuþörf álversins er slegið á áhyggjur manna af orkuöfluninni og munar í þessu tilfelli hvorki meira né minna en sem samsvarar rúmlega einni stórri vatnsaflsvirkjun á borð við Blönduvirkjun.

Þegar rætt var um orku á háhitasvæðum norðan Mývatns í hitteðfyrra sagði talsmaður orkuöflunar þar að minnst 1000 megavött væri þar að fá.

Í takt við þetta var gaf síðan Landsvirkjun það loforð út að ekki væri ætlunin að virkja í Gjástykki heldur einungis að rannsaka svæðið !

Þegar það fréttist hins vegar að umhverfisráðherra kynni að beita sér fyrir því að Gjástykki yrði friðað var rekið upp ramakvein og hrópað: "Þetta er atlaga að álveri á Bakka því að virkjun Gjástykkis er forsenda fyrir orkuöflun handa því ! 

Í hitteðfyrra og fyrra var sagt að hugsanlega væri hægt að fá 30 megavött í Gjástykki, síðan var það hækkað í 45, þar á eftir hækkaði Halldór Blöndal töluna í 50 megavött og var varla búinn að sleppa orðinu þegar Hreinn Hjartarson nefndi 60 megavött. Og nú er skyndilega sagt að þarna sé 90 megavött að fá og þess vegna sé svæðið orðið svona mikilvægt !

Hvernig stendur á því að Gjástykki er allt í einu orðið svona ómissandi ef það var leikandi létt að fá alls um 1000 megavött norðaustanlands í hitteðfyrra?

Ég segi: Ef við skoðum þessar misvísandi yfirlýsingar og talnaleikfimi, er þá hægt að trúa orði af því sem þessir stóriðjupostular segja?  Ef hægt er að trúa einhverju, hverju á þá að trúa ?  

   

Rangar upplýsingar um orkuþörf álvers

Hornreka í umræðunni.

Í kreppunni hefur ferðaþjónusta dregist saman víða um lönd. Á sama tíma eykst hún hér. 

Það væri fróðlegt fyrir þá, sem kunna að lesa tíðaranda með orðatalningu úr fréttum, að sjá hvaða sess ferðaþjónustan hefur hjá ráðandi öflum í þjóðfélaginu.

Ef farið væri í gegnum helstu fréttir og upphrópanir í þeim undanfarna mánuði myndu orðin stóriðja og virkjanaframkvæmdir líklega hafa verið nefnd mörg hundruð sinnum og stundum sem aðal áhersluatriði í helstu fréttum dag eftir dag.

Á sama tíma minnist ég þess ekki að orðið ferðaþjónusta hafi nokkurn tíma verið nefnt.

Áhersluatriðin hjá ráðandi öflum eru skýr. Það er búið að skipta atvinnulífinu í tvennt:

Annars vegar stóriðja og virkjanaframkvæmdir. Um það snýst allt. Það er forsenda fyrir stöðugleikasáttmála og lífi í landinu. "Við verðum að geta lifað í þessu landi!" er hrópað og síðan þarf ekki að rökstyðja það nánar.

Aldrei er minnst á það að í öllum þeim álverum sem hægt er að reisa hér og nota myndu alla fáanlega orku með stórfelldri eyðileggingu á mesta verðmætinu, einstæðri náttúru, muni aðeins 2% vinnuaflsins í mesta lagi fá vinnu. 8% vinnuaflsins ef við teljum með svonefnd "afleidd störf." 

Hins vegar er "eitthvað annað". Undir það fellur ferðaþjónustan og geldur þess. Þess er aldrei getið að þegar búið verður að reisa öll möguleg álver muni 98% landsmanna vinna við "eitthvað annað."

Þess er aldrei getið að nein önnur starfsemi en stóriðja skapi afleidd störf. Enda eins gott því að ef það yrði gert yrðu afleiddu störfin verða samtals um 700 þúsund manns !  

Jafnvel ef við gefum stóriðjunni átta prósentin sem hún telur sig eiga, myndu 92% þjóðarinnar vinna við "eitthvað annað."

Þetta "eitthvað annað er einskis virði í umræðunni, - stóriðjan er allt.   

Stefnir í metár í ferðaþjónustu

Gamalkunnur vandi.

Það er gamalkunnur vandi að vel rekin fyrirtæki og stofnanir fái ekki að njóta þess sem skyldi. 

Dæmi um þetta má finna langt aftur í tímann, svo sem í rekstri opinberra fyrirtækja.

Ég minnist þes að í tíð Guðna Guðmundssonar rekstors M.R. var oft rætt um það hvernig hann lagði mikla áherslu á að reka skólann af ábyrgð og útsjónarsemi en uppskar oft á tíðum að vera í raun refsað fyrir það.

Það lýsti sér í því því framlög til skólann voru minnkuð að raunvirði og  í samanburði við aðrar hliðstæðar menntastofnanir skekktist myndin enn meir, því að sumar þeirra fóru fram úr fjárveitingum og börmuðu sér svo að framlögin til þeirra voru hækkuð.

Framundan verður að vera gegnsær og opinn samanburður á milli þeirra fyrirtækja sem hafa verið tekin til uppgjörs eftir hrunið svo að tryggt sé að ekki verði um mismunun að ræða.

Í Kastljósi i gærkvöldi nefndi Sigmar Guðmundsson nokkur þeirra og fleiri mun bætast á þann lista.

Síðan er að geta allra fyrirtækjanna sem hafa staðist álag hrunsins en verða að halda áfram að keppa við fyrirtæki, sem með stórfelldum afskriftum skulda hafa fengið meðgjöf í samkeppninni.  

Þessi vandi teygir sig um allt þjóðfélagið því að rekstur tugþúsunda heimila er hér undir sama hatti.

Aldrei fyrr í sögu þjóðarinnar hefur þessi vandi verið eins mikill og víðtækur og nú. 

 

Má ekki refsa vel reknum fyrirtækjum

Söknuður - vel unnin ævisaga.

Um helgina varð ég þeirrar ánægju aðnjótandi að lesa yfir ævisögu Vilhjálms Vilhjálmssonar, sem ber nafnið "Söknuður." 

Með þessari bók stígur Jón Ólafsson sitt fyrsta stóra skref sem rithöfundur eftir því sem ég best veit og mér sýnist hann hafa unnið afar gott verk og að baki þessari bók liggi gífurleg vinna og vandvirkni.

Vilhjálmur lést fyrir 31 ári og því hefur verið erfiðara að skrifa þessa bók en ævisögu lifandi manns.

Það sést á upptalningunni í bókarlok að Jón hefur talað við amk 70-80 samtíðarmenn Vilhjálms til þess að viða að sér efni í bókina. Með þessari gríðarlegu rannsóknarvinnu tekst honum að samhæfa vitnisburðina um Vilhjálm og þá sem honum stóðu næst svo að úr verður skýr og traust mynd. 

Með því að vinna þetta verk svona vel hefur honum tekist að draga fram dýpri og betri mynd af Vilhjálmi og hæfileikum hans en fólki almennt var eða hefur verið kunnugt um. 

Í bókinni kemur ýmislegt fram sem kemur á óvart og er stundum á skjön við það sem margir halda, samanber tilurð ljóðsins "Söknuður."  

Mér sýnist auðséð að Jón Ólafsson hafi verið rétti maðurinn til að vinna þetta vandasama verk, ekki síst vegna þess hve vel hann nýtir sér eigin þekkingu og reynslu á sviði tónlistar undanfarna áratugi.

Hann opnar lesendum heim að þessu leyti. 

Bókin er því ekki aðeins gríðar góð lýsing á manninum Vilhjálmi Vilhjálmssyni, heillandi mannkostum hans og veikleikum og full af dramatískum viðburðum í stuttu lífi hans, heldur er þetta tímamótaverk hvað snertir þá glöggu mynd, sem hún gefur af tónlistarlífinu á árabilinu 1960-80 á sviði svonefndrar dægurtónlistar sem þó er erfitt að alhæfa um með slíku nafni.

Ég tel mér því óhætt að mæla með þessari bók og óska höfundi hennar til hamingju með hana.  

 

 

Svona, fáðu þér einn !

Ég er bindindismaður og ek um á bíl með númerið "Edrú". Börnin mín gáfu mér númerið þegar ég varð sextugur.

Eftir hálfrar aldar feril sem skemmtikraftur er mér fullljós stemningin á bak við íslensku setninguna: "Svona fáðu þér einn!" 

Þessi setning lýsir ákveðinni fjöldasefjun og á því vel við um það þegar áhættu- og kúlulánum var haldið að Íslendingum leynt og ljóst á tímum "gróðærisins." 

Í athugasemd við bloggpistil í fyrradag er beðið um að ég birti texta við lag undir þessu nafni og segir sá sem athugasemdina gerir, að hann hafi heyrt mig syngja þetta lag á skemmtun. 

Ég held textunum sem ég syng á skemmtunum yfirleitt til einkanota en það er svosem útlátalaust í þetta skipti að láta hann flakka svona prívat, þótt ég haldi fast við höfundarrétt minn að honum og einkarétt til flutnings og söngs. 

Mér finnst hugsunarhátturinn í honum eiga svo vel við tímana sem við höfum lifað undanfarin ár. 

 

SVONA FÁÐU ÞÉR EINN ! 

(Með sínu lagi) 

 

Komdu nú og vertu kátur með mér,   /

svona fáðu þér einn !   /

Fylleríisbyrjun oft svona er:  /

Svona fáðu þér einn !   /

Þetta er mjög svo þjóðlegur siður   / 

og þótt margur deyi´eins og steinn  / 

eru síðustu orðin sem að hann man:  / 

"Svona, fáðu þér einn !" 

 

Um allan bæ er bruggaður ágætis bjór   / 

Svona, fáðu þér einn ! 

Og ennþá betri landi, fínn fyrir þjór, - 

svona, fáðu þér einn !  /

En ef löggan kemst í allt þá auðvitað spyr hún:  / 

"Er þetta vínandi hreinn?" 

"Tékkaðu´á því sjálfur", segir bruggarinn þá, -

"svona, fáðu þér einn !"  

 

"Shorta-fáðér-kondara" var sagt um nótt, - 

"svona fáðu þér einn !" 

En fýrinn var slappur þótt hún seiddi hann ótt:  /

"Svona, fáðu þér einn !"

Í hjálpartækjabankann hún hraðaði för 

og við henni tók afgreiðslusveinn

og sagði: "Hérna´eru "draumaprinsarnir", fagra frú, -

svona fáðu þér einn !"