Gamalkunnug "lím"staða Framsóknar?

Á árunum 1971-1991, eða í 20 ár, varð niðurstaðan sú í kosningum, að engu skipti hvað kjósendur kusu, þeir kusu í raun alltaf Framsóknarflokkinn, sem var samfellt í ríkisstjórn þessi 20 ár, nema þá fjóra mánuði haustið 1979, sem minnihlutastjórn Alþýðuflokksins sat með atbeina Sjálfstæðisflokksins. 

Frá 1995-2007, eða í tólf ár, gerðist þetta aftur, þannig að í 45 ár samtals, var Framsókn í stjórn í 37 ár. 

Sigurður Ingi Jóhannsson orðar þetta þannig nú, að "Framsókn sé límið í íslenskum stjórnmáljum."

Í stjórnarmyndun fyrir ári var Björt framtíð með þessa lykilstöðu og með því að líma sig við Viðlreisn réði hún því í raun að akki var mynduð miðju-vinstristjórn heldur miðju-hægri stjórn. 

Þá var Framsókn með SDG innanborðs hálfgert eitrað peð í stjórnarmyndunarviðræðum, en núna gæti Framsókn með SDG utanborðs verið "lím" og Sjálfstæðisflokkurinn eitrað peð, að vísu ansi stórt pað - en fimm þingmönnum minna peð en síðast.  

Útiloka samstarf við Sjálfstæðisflokk

Pawel vann mjög gott starf í C-nefnd stjórnlagaráðs.

Stjórnlagaráð skiptist í þrjár nefndir, og var Pawel Bartoszek formaður C-nefndarinnar. 

Hennar beið svo vandasamt verkefni varðandi kosningaákvæðin í stjórnarskrá, að fyrirfram var það gefið upp í 900 blaðsíðna gögnum undirbúningsnefndarinnar að vel kæmi til greina að fresta því að breyta kosningalögunum og kjördæmaskipaninni á þeim fjórum mánuðum sem til þess fengjust. 

Í c-nefndinni áttu sæti fulltrúar með svo gerólík sjónarmið að fyrirfram virtist um vonlaust verkefni að ræða. 

Einn nefndarmanna hallaðist til dæmis að því að landið yrði eitt kjördæmi með vali kjósenda til að skipta atkvæði sínu og dreifa því að milli frambjóðenda og lista. 

Annar vildi fjölga kjördæmum og viðhalda misvægi atkvæða vegna aðstöðumunar af landfræðilegumm veðurfræðilegum ástæðum. 

Einn fulltrúi hallaðist að því að velja Alþingismenn með slembiúrtaki úr þjóðskrá. 

Í byrjun settu menn fram mismunandi hugmyndir, og ég lagði mig fram um að ná fram sameiginlergri lausn, - stillti upp ýmsum möguleikum, til dæmis að hafa 25 einmenningskjördæmi og að 40 þingmenn yrðu landskjörnir til að ná jöfnuði á milli atkvæða á bak við hvern mann hjá öllum flokkum.  

Ari Teitsson stillti líka upp mismunandi hugmyndum. Pawel reyndist afar laginn við að samræma hugmyndirnar og leita lausna, og það var ekki ónýtt í því sambandi, að hann og Þorkell Helgason voru í allra fremstu röð íslenskra sérfræðinga og reiknimeistara á þessu sviði. 

Útkoman varð að mínu mati einstaklega vel heppnuð, þar sem beint persónukjör var aðalatriðið sem og jafnt vægi atkvæða. 

Skylt fyrirkomulag er að finna í Hollandi, en ég er ekki frá því að þessi íslenska lausn hafi verið á heimsmælikvarða. 

Þegar hugað var að því að álagsprófa módelið þurfti ekki að fara langt; Þorkell og Pawel gátu gert það manna best. 

Það er eftirsjá að mönnum eins og Pawel á þingi, mönnum sem hafa lag á að sætta og samræma ólík sjónarmið og laða fram hæsta samnefnarann frekar en þann lægsta. 

 

Eins og að aftengja sprengjur

5 flokka stjórn sat til enda kjörtímabils 1991. Mesti sigur nýs flokks var 1942.

Þrennt hefur vantað í umræðuna á þessari kosninganótt eða hefur þurft nánari skýringar. 

1.

Þrástagast hefur verið á því að aldrei hafi áður setið fimm flokka stjórn í landinu. Það er ekki rétt. Hér hefur einu sinni verið fimm flokka ríkisstjórn. 1989 var flokkum í ríkisstjórn fjölgað úr fjórum upp í fimm og stjórnin sat til enda kjörtímabilsins 1991. Þótt aðeins einn þingmaður sæti í meirihlutanum fyrir stjórnmálaflokkinn Samtök um jafnrétti og félagshyggju, var það viðurkenndur stjórnmálaflokkur, sem Stefán Valgeirsson stofnaði og bauð fram fullgildan framboðslista fyrir í Norðurlandskjördæmi eystra í kosningunum 1987. Hinir fjórir flokkarnir í stjórn voru Framsóknarflokkur, Alþýðubandalag, Alþýðuflokkur og þingmenn úr Borgaraflokknum, sem stofnaður var 1987. Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra sagði síðar, að það hefði tekið jafn mikinn tíma hjá sér að hafa Stefán góðan og alla hina aðilana að stjórninni til samans.  

2. 

Talað hefur verið um "stærsta sigur nýs flokks í stjórnamálasögu landsins ef Miðflokkurinn fær 11% fylgi. Það er ekki rétt. Sameiningarflokkur alþýðu - sósíalistaflokkurinn, var stofnaður 1938 og bauð fyrst fram í næstu Alþingiskosningum í júlí 1942 og fékk þá 16,2% fylgi ef ég man rétt. Nútíma stjórnmálasaga Íslands hófst ekki við lýðveldisstofnun, heldur eftir að Ísland varð fullvalda 1918. Hið rétta er að gengi Miðflokksins verður það mesta hjá nýjum flokki í lýðveldissögunni ef fylgið verður meira en 10,9%. Það verður ekki af flokknum skafið og ekki heldur hitt, að það er hreint ævintýri og jaðrar við kraftaverk að koma svona framboði á koppinn með jafn góðum árangri með aðeins þriggja vikna fyrirvara. 

3. 

Rætt var um að hér á landi væri ekki nein hefð til fyrir því í stjórnmálum að mynda meirihluta með einum fleiri flokkum en þyrfti, eins og gert hefur verið í Finnlandi. En í borgarstjórn Reykjavíkur var myndaður meirihluti fjögurra flokka 2014, þótt aðeins þrjá flokka þyrfti til. Það var snjall leikur hjá Samfylkingu og Bjartri framtíð að láta ekki nægja að kippa annað hvort Vinstri grænum eða Pírötum inn til þess að mynda átta manna meirihluta, heldur kippa þeim báðum inn svo að meirihlutinn varð níu menn. Þetta þýddi einfaldlega að hvorki Píratar né Vinstri grænir gátu fellt meirihlutann einir og sér, og auk þess var komið í veg fyrir að einn borgarfulltrúi í meirihlutanum gæti fellt hann með því að ganga úr skaftinu. 

Verður erfitt að mynda ríkisstjórn

Rödd 21. aldarinnar.

Miðað við mannfjöldaspár er mikill meirihluti jarðarbúa á 21. öld enn ófæddur. Enginn málaflokkur mun eiga eftir að skipta þennan manngrúa meira máli en umhverfismál, og þau eiga eftir að verða æ mikilvægari eftir því sem líður á öldina. 

Þetta skynjar Þórhildur Vígdögg Kristínardóttir, sem fær kosningarétt í dag, greinilega í viðtali við hana á mbl.is. 

Hún skynjar líka það ástand sem íslenska orðtakið að fljóta sofandi að feigðarósi túlkar og á því miður að miklu leyti við um þann hugsunarhátt skammsýni og skammtímagræðgi sem enn hefur allt of mikil völd. 

Í rökræðu um þetta efni í fyrra á þessari bloggsíðu notaði einn andmælandi réttinda komandi kynslóða þau orð, að núlifandi fólki kæmi óbornar kynslóðir ekkert vil, af því að þær væru ekki til!  

Eitthvað hefði þessi maður sagt um forföður sinn, ef hann hefði á sínum tíma í einu og öllu hagað sér í samræmi við þetta hugarfar gagnvart þá ófæddum afkomendum sínum. 

Vill ekki skammsýni í umhverfismálum

Tilfinningar skipta líka máli. Við erum ekkert án tilfinninga og minninga.

Í löngum umræðum í sjónvarpssal í gærkvöldi byrjaði umræðan og stóð nánast allan tímann um peninga og aftur peninga, milljarða og milljarðatugi. 

Fróðlegt væri að vita hve margar upphæðir voru nefndar, sumar aftur og aftur. 

Víst er það rétt, að sagt er að peningar séu afl þeirra hluta sem gera skal, og í neyslusamfélagi nútímans vill það verða að upphafi og endi alls. 

Hin hliðin á þessari umræðu og hugsunarhætti er að líta niður á tilfinningar og allt að því fyrirlíta þær og telja þær ekki krónu virði. 

Eða þá að meta allt til peninga og tilfinningar sem tengjast þeim, þeirra á meðal græðgi, til hins eina sanna mælikvarða, peninga. 

Það var því kærkomin tilbreyting í sjónvarpskappræðunum í gærkvöldi að einn þátttakandinn skyldi sýna djúpar tilfinningar sem fylgja því að vera settur út í horn í þjóðfélaginu eins og annars eða þriðja flokks þegnar, sem eigi engan rétt eða möguleika á því að taka þátt þjóðlífinu eins og aðrir. 

Erlendir ferðamenn, sem nú halda uppi mikilli peningalegri auðsæld koma fyrst og fremst til landsins til að upplifa, til að fyllast mikilsverðum tilfinningum. 

En þegar langstærstu óafturkræfu umhverfisspjöll Íslansssögunnar voru framkvæmd, var því slegið föstu að öll hin stórkostlegu og einstæðu náttúruverðmæti sem eyðilögðu voru um alla framtíð væru ekki krónu virði. 

Á sama tíma er útsýni yfir ósköp venjulegan fjörð, Kollafjörð, metin til milljarða króna ef um er að ræða háar íbúðablokkir við Skúlagötu. 

Beygði af í beinni útsendingu

Ástandið 2009 ósambærilegt við það sem nú er.

Vinstri stjórnin 2009 tók við mörg hundruð milljarða króna hruni ríkissjóðs Íslands og enn stærra bankahruni og hruni fyrirtækja. 

Það er því fráleitt að bera saman neyðaraðgerðirnar þá, sem óhjákvæmilega hlutu að felast í hækkun skattprósentu, við ástandið nú eða undanfarin ár, en það var reynt í sjónvarpsumræðum í kvöld. 

Þessi brunarústaríkisstjórn 2009 skerti að vísu kjör aldraðra og öryrkja og hefði átt að láta það ógert. 

Í öllu fimbulfambinu í umræðunum í kvöld um tuga og hundruð milljarða fjárhæða loforð stjórnmálaflokkanna var aðeins einu sinni minnst á það atriði sem hefur búið til öll þessi verðmæti, þrefalda fjölgun erlendra ferðamanna á örfáum árum. 

Ekki hafði þetta verið nefnt í þetta eina sinn í kvöld fyrr en Sigmundur Davíð reyndi að gera lítið úr því með einhverri mestu talnakúnstaleikfimi sem heyrst hefur. 

Umræðurnar voru annars ágætis sjónvarpsefni, fjörugar og stundum allt að því dramatískar eins og þegar tilfinningarnar báru Ingu Sæland ofurliði. 

Bjarni Benediktsson naut þess kannski frekar en hitt að langflestum spurningum þátttakendanna var beint til hans og hann gat nýtt sér yfirveguð svör aukinn tíma á skjánum.  

Björt framtíð er nú í slæmri stöðu og góð ráð dýr. Björt Ólafsdóttir, sem hefur staðið sig vel sem umhverfisráðherra, reyndi að höfða til náttúruverndar- og umhverfisverndarfólks með því að leggja höfuðáherslu á græna framtíð, stöðvun virkjanaæðis og þjóðgarð á miðhálendinu, en ákvæðið um 5% þröskuld atkvæða á landsvísu er ósanngjarnt. 

Það er ekki sanngirni í því að 4,9% atkvæða gefi engan þingmann á sama tíma og 1,5% atkvæða eru að jafnaði á bak við hvern þingmann þeirra flokka, sem komast yfir þennan þröskuld. 

Miðað við síðustu skoðanakannanir er Björt framtíð alveg á mörkum þess að fá einn þingmann og Flokkur fólksins á mörkum þess að fá þrjá. 

„Geturðu aðeins haldið þér rólegum?“

Best að hnýta alla hugsanlega hnúta strax.

Það er alltaf vandaverk að ganga frá vistaskiptum í atvinnu. Þau felast í starfslokum hjá einum vinnuveitanda og upphafi starfs hjá öðrum og margs konar álitaefni geta oft komið upp, oft óvænt. 

Ef farið hefur verið yfir öll hugsanleg atriði fyrirfram í trúnaði milli aðilanna þriggja er minni hætta á að álitamál og ágreiningsmál komi upp. 

Reynsla mín af tvennum vistaskiptum um ævina bendir til þess að miklu skipti að allir þrír aðilarnir, tveir vinnuveitendur og launþeginn, hnýti alla hugsanlega lausa hnúta strax og fari í fyllsta trúnaði yfir öll nauðsynleg atriði og mál, sem komið gætu upp. 

Þegar ég fór af RÚV yfir á Stöð 2 1988, var það gert í ítarlegu samráði allra aðila. 

Ákvörðunin og undirritun ráðningarsamnings við Stöð 2 voru í júníbyrjun, en samið um að vistaskiptin yrðu 1.september. 

Það þýddi að ég ynni á fullu hjá Sjónvarpinu í þrjá mánuði þótt allir vissu, að ég færi þaðan eftir þann tíma. 

Samið var um að ég kláraði fjóra tilgreinda sjónvarpsþætti, sem byrjað hafði verið að undirbúa og taka á Sjónvarpinu, eftir að ég hæfi störf hjá Stöð 2. 

Í viðræðum við forráðamenn Stöðvar 2 líkti ég þessum sjónvarpsþáttum við eins konar börn frá fyrra hjónabandi. 

Mér létti og var afar þakkláttur fyrir að þessi vistaskipti gengu snurðulaust fyrir sig og þættirnir voru kláraðir og sýndir á RÚV í fyllingu tímans, einn þeirra að vísu eftir að mér var boðið að flytja mig til baka sex og hálfu ári síðar.

1994 snerist dæmið nefnilega við, og var gengið hljóðlega í trúnaði frá því með munnlegu samkomulagi við báða vinnuveitendur í ágúst 1994 að ég færi af Stöð 2 yfir á RÚV fúmum fjórum mánuðum síðar, 1.janúar 1995. 

Samið var um að ég fengi að ganga frá tilgreindum frágangsmálum á Stöð 2 eftir að ég væri byrjaður á RÚV, og gekk það allt eftir án vandkvæða. 

Mest allan tímann, frá ágúst fram í desember voru þeir aðeins taldir á fingrum annarrar sem vissu af fyrirhuguðum vistaskiptum og á þeim tíma vann ég af kappi á stöðinni og lauk meðal annars við þátt um Goðafosslysið hálfri öld fyrr, sem var mikilvægur vegna þess að viðmælendur mínir voru orðnir aldraðir. 

Auðvitað er aldrei hægt að sjá allt fyrir sem komið getur upp á, og það þurfti heppni að fylgja í því að ekkert færi úrskeiðis í þessum vistaskiptum.

Ég hef ég alla tíð verið þakklátur fyrir það að þetta gekk allt vel.  

Segir fordæmin í máli Loga mörg

Spurningin er áfram um skráningu árgerðar.

Rafrænar forskráningar eru vafalaust sjálfsagðar og í þeim fólgin framför og hagræði.

En fjöldi bíla er í umferð hér á landi sem eru skráðir af árgerð, sem ekki var til og þeirri spurnningu er ósvarað hvort þar verði breyting á.

Dæmi: Bíll er skráður af árgerð 2014 en árið áður hafði verið hætt framleiðslu þessara bíla. 

Ástæðan er sú að ef bílarnir seljast ekki strax þegar þeir koma til landsins, verða þeir ekki skráðir fyrr en þeir seljast síðar meir. 

Ef bílarnir eru geymdir utan húss lengi, ætti kaupandinn og aðri hugsanlegir kaupendur á eftir honum að eiga rétt á að vita hið sanna. Í hitteðfyrra var fjallað lauslega um þetta hér á mbl.is en ég hef ekki séð að neitt hafi breyst síðan þá. 

Þvert á móti er mér kunnugt um að ökutæki, sem var orðið þriggja ára gamalt, var selt og skráð sem splunkunýtt. 

Ef forskráningin sem nú hefur verið tekin í gagnið, verður til þess að árgerð hvers ökutækis miðist við framleiðsluár þess, er það hið besta mál. 

Bifreiðaumboð fá leyfi til forskráninga

Nú er að standa við stóru orðin.

Afar fróðleg umfjöllun sjónvarpsþáttarins 60 mínútur nú nýlega fjallaði um það sem Donald Trump hefur nú gert að tilefni áætlunar til þess að ráðast gegn misnotkun sterkra verkjalyfa eða "læknadóps", sem drepur 17 þúsund Bandaríkjamenn á hverju ári. 

Í 60 mínútum kom fram að þrýstihópar lyfjaframleiðenda sem dæla sterkum verkjalyfjum í stórum stíl eftir útsmognum leiðum út á markaðinn í gegnum spillingarkerfi af versta tagi hefði fengið þingmenn í lið msð sér til þess að breyta lagaumhverfi, reglum og starfsemi lyfjaeftirlits Bandaríkjanna (DEA) þannig, að þetta eftirlit hefur verið lamað og gert ónýtt. 

Eitt helsta kosningaloforð Trumps var að ráðast gegn heimsfrægri spillingu í röðum banddarískra þingmanna, en í 60 mínútum var talið líklegt að hinir ósvifnu fíkniefnadreifarar myndu finna leiðir til þess að múta honum eins og fleirum. 

Nú er að sjá hvort Trump takist að standa við stóru orðin. 

„Þjóðarskömm“ drepur 140 daglega

Minnihlutastjórnir eins og í nágrannalöndum?

Íslensk stjórnmál hafa alla tíð, allt frá þriðja áratug síðustu landar, flokkast sem "átakastjórnmál." Myndaður er stjórnarmeirihluti á þingi sem valtar yfir minnihlutann, sem á það eina varnarúrræði oft á tíðum að beita málþófi. 

Að vísu fjallar ein grein þingskapa um það hvernig hægt sé að aflétta málþófi, en enginn flokkur þorir að beita því af ótta við að hann sjálfur verði hugsanlega beittur því ef hann lendir í minnihluta. 

Í nágrannalöndunum í norðanverðri Evrópu hafa minnihlutastjórnir lengi verið algengar. Þeim fylgir, að til þess að koma málum í gegn á þingi þarf góðan og vandaðan undirbúning mála og víðtæka umræðu um þau. 

Með þessu færist meiri ró yfir stjórnmálin og stjórn landsins en hér er. 

Minnihlutastjórnir hafa aðeins verið hér um skamma hríð 1942, 1959, 1979 og 2009. 

Stjórn Sigurðar Inga Jóhannssonar í fyrra var eins konar minnihlutastjórn og það gekk ágætlega. 

Minnihlutastjórn Emils Jónssonar 1959 leysti tveggja áratuga deilu um kjördæmaskipan og kosningalög og hélt sjó eftir efnahagsófarir haustsins 1958. 

1942 til 1944 var utanþingsstjórn, sem að mörgu leyti laut svipuðum lögmálum og minnihlustastjórn, því að Alþingi gat fellt hana hvenær sem var með því að samþykkja vantraust á hana, em gerði það ekki, af því að enginn möguleiki var til að mynda meirihlutastjórn fyrr en haustið 1944. 

Ef marka má skoðanakannanir gæti skásti kosturinn eftir kosningar verið minnihlutastjórn sem hluti af svipuðu stjórnarfari og hjá nágrönnum okkar á Norðurlöndum. 

Það yrði forvitnilegur kostur og kannski ekkert verri en upphlaupastjórnmálin síðasta eitt og hálft ár. 

Sjálfstæðisflokkurinn langstærstur