Heppilegt fyrir járnblendiverksmiðjuna.

Slæmu fréttirnar frá Reyðarfirði eru sprenginginn og eldsvoðinn í álverinu og hugsanlega gríðarlegt tjón sem þar hefur orðið. Vonandi skemmist þó álið ekki í kerjunum.

Fátt er þó svo með öllu illt að ei boði gott fyrir einhvert.  Þessi eldsvoði kemur nefnilega á heppilegasta tíma fyrir járnblendiverksmiðjuna á Grundartanga þar sem svo mikill reyk lagði frá verksmiðjunni að skyggni var lélegt á þjóðveginum.  Skýringin var bilun í hreinsibúnaði.

Nokkur ár eru síðan að starfsmaður við verksmiðjuna sem fyrir alla muni vildi alls ekki láta nafns síns getið, enda starfið í veði, greindi mér frá því að hreinsibúnaður verksmiðjunnar væri ónýtt drasl. 

Skömmu seinna gerðist það að þegar ég átti leið framhjá verksmiðjunni á bjartri nótt gaus þar upp mikill reykur sem kaffærði stórt svæði við verksmiðjuna. 

Ég tók auðvitað myndir sem birtust í sjónvarpsfréttum og fékk það fljótlega framan í mig að mér væri svo illa við verksmiðjuna að ég vekti um nætur til þess að ná svona myndum og koma höggi á hana! 

Ástandið þarna minnir mig á gamla vísu sem hljóðaði svona: "Svona gengur það, - svona er það, - allir vita það, en enginn sér það. 

Eftir myndbirtinguna heyrði ég ýmislegt frá nágrönnunum, sem minnti mig á þennan texta. 

Óhætt er að segja að mikil heppni hvílir yfir járnblendiverksmiðjunni, og skal það tekið fram að ég hef ekkert á móti henni, - tilvist hennar var afgreidd fyrir mörgum áratugum. 

Öll athyglin beinist nú að Reyðarfirði og ónýta draslið á Grundartanga fær að vera áfram í friði, eigendum verksmiðjunnar til mikillar ánægju, því að auðvitað kostar peninga að hafa svona búnað almennilegan. 

Eldurinn slökktur í álverinu

Athugasemdir

[Trausti Geir Jonasson (IP-tala skráð) 19.12.2010 kl. 02:10]

Sæll Hr. Ómar. Eins og svo oft áður þá vefst þér ekki tunga um tönn í þessum málum.

Sjálfur hef ég unnið og átt góða vertíð í álveri Norðuráls á Grundartanga þar sem járnblendið á heima og verð ég að segja að vinnustaður sem þarf á sínum eigin sjúkrabíl að halda [járnblendið] vekur ekki mikið traust hjá þeim sem þarna fara um og þá þarf ekki að minnast á að fjörtjónið sem þarna varð fyrir ekki svo löngu síða. 

Ef minni mitt starfar eins vel og ég tel kom fram í rannsóknum slyssins að um "ónýtt drasl"eða jafnvel starfsaðferðir hafi líka verið um að ræða í því hræðilega atviki.

[Einar (IP-tala skráð) 19.12.2010 kl. 02:12]

Mikið er ég sammála þér Ómar.

Ég hef útsýni yfir fjörðinn og þeir sleppa út mesta ógeðinu á næturnar... eiginlega fáránlegt að þetta viðgangist á þessum tímum. Það hata þetta batterí allir í sveitinni.

Hreinsibúnaðurinn er búinn að vera á einhverji undarlegri undanþágu í áraraðir... það er víst dýrt að gera við og uppfæra.

Ef að bíllinn minn stenst ekki skoðun þá er hann tekinn úr umferð en önnur lögmál gilda um járnblendið á grundartanga.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 19.12.2010 kl. 05:16]

Ekki er ég "ál-sérfræðingur", en ég hélt að allir vissu að það er ekki álið sem liggur undir skemmdum þegar rafmagn fer af álveri.

En þetta slapp víst allt ótrúlega vel í álverinu á Reyðarfirði, en tjónið liggur samt sem áður í tugum eða hundruðum miljóna króna.

Það er ljótt að heyra, ef satt er, að járnblendiverksmiðjan stendur sig ekki vel í öryggis og hreinsibúnaðarmálum.

Ummæli Trausta Geirs, um að það sé ekki traustvekjandi að járnblendiverksmiðjan hafi sinn eiginn sjúkrabíl, bendir til þess að hann hafi aldrei komið inn í svona verksmiðju.

[Gunnar Heiðarsson, 19.12.2010 kl. 07:51]

Ekki vil ég mæra stóriðjuna en verð þó að benda á nokkrar villur í málflutningi hér.

Ómar, þú segir að eldsvoðinn í Reyðarfirði hafi verið heppilegur fyrir Elkem. Ekki get ég verið sammála þessu. Frá mínum vinnustað séast vel til verksmiðju Elkem, þegar fréttin fyrst á RUV fór ég út í glugga og enginn reykur var, búið var að laga bilunina. Samt var þetta fyrsta frétt næstu þrjá klukkutíma á þessari fréttastofu og fréttin flutt eins og reykslepp væri í gangi allan tímann. Þetta var ekki leiðrétt fyrr en meira en fjórum tímum eftir að reykslepp átti sér stað, sem stóð yfir í stuttan tíma. Vissulega er búnaðurinn að hluta orðinn gamall, enda verksmiðjan orðin meir en 32 ára gömul. Mikið hefur þó verið endurnýjað en alltaf má gera betur. Öll mengun er slæm, en sú mengun sem sést frá Elken er þó hættulaus. Það er sú mengun sem ekki sést sem er hættuleg. Sjónræn mengun frá þessum verksmiðjum er oftast gufa og svo kýsilryk þegar reykslepp verður. Margir villast á þessu tvennu. Gufan er tært vatn og algerlega skaðlaust, kýsilrykið sem kemur við reykslepp er álíka hættulegt og vegaryk af malarvegi.

Trausti Geir, slysið sem varð fyrr á árinu var skelfilegt. Þetta var fyrsta banaslysið í verksmiðjunni og einu of margt. Það varð ekki vegna lélegs eða bilaðs búnaðar. Eins og ég sagði er þetta fyrsta banaslysið sem varð í verksmiðjunni þau 32 ár sem hún hefur starfað. Það er varla hægt að benda á neinn iðnað sem hefur verið svo lánsamur, að ekki sé minnst á sjósókn. Öryggismál hjá verksmiðjunum er meiri en þekkist nokkurstaðar annarstaðar á Íslandi, starfsmenn fá mikla og reglulega þjálfun í fyrstuhjálp og brunavörnum auk þess er reglulega farið yfir öryggismál með starfsmönnum. Enginn hefur störf hjá þessum verksmiðjum fyrr en eftir stranga þjálfun. Verktakar sem vinna innan girðinga verksmiðjanna verða að gangast undir öryggisnámskeið áður en þeir fá að vinna þar og er gert að vera í viðurkenndum fatnaði. Sjúkrabíllinn sem Elkem er gert að hafa er vegna þess að þegar verksmiðjan fór í gang á sínum tíma var þetta atriði sett inn í kjarasamninga, vegna fjarlægðar frá Akranesi. Þá voru vegir ekki eins og í dag og mun lengri tíma tók að fá sjúkrabíl á staðinn en nú.

Í þessum verksmiðjum er verið að meðhöndla fljótandi málm, um 700 gráðu heitan í álverum og um 1500 gráðu heitan í kýsilverksmiðjum. Því er fyllsta ástæða til að hafa öryggismál í lagi. Alltaf má ganrýna hvort nóg sé að gert í þeim málum. Þó má segja þessum verksmiðjum til hróss að hvergi á Íslandi er betur staðið að þjálfun og menntun manna, enda full ástæða til. Þetta hefur leitt til þess að slysatíðni er mjög lág á þessum vinnustöðum.

Sá sem þetta ritar er enginn sérstakur áhugamaður um stóriðju, en umræðan verður þó að vera á einhverjum vitrænum grunni ef menn vilja tjá sig. Ég var starfsmaður Elkem, þá Íslenska Járnblendifélagið, í 18 ár á níunda og tíunda áratug síðustu aldar. Hef auk þess átt heimili í nánd verksmiðjunnar frá því löngu áður en hún var byggð og unnið í nágrenni hennar, bæði áður en ég hóf störf þar og einnig eftir að ég hætti.

Eins og ég sagði í upphafi vil ég ekki mæra stóriðju. Hún hefur kosti og galla. Mat manna á þessum kostum og göllum er misjafnt. Þó tel ég að þegar þessar verksmiðjur voru byggðar á Grundartanga hafi verið rétt að fara þá leið. Hliðarárhrifin voru óumdelanlega góð fyrir land og þjóð. Verksmiðjum halda uppi á annað þúsund fjölskyldum, bæði vegna starfa í verksmiðjunum og einnig vegna þeirra starfa sem hljótast vegna þjónustu við þær. Þá hefur rafmagnframleiðsla og rafmagnsflutningur stór lagaðist við tilkomu Járnblendiverksmiðjunnar og var hún notuð sem stuðpúði á raforku til landsmanna fyrsta áratuginn. Þegar mikið álag varð á kerfinu var einfaldlega lækkað á verksmiðjunni. Þegar vatnsborð miðlanalóna varð lágt og áhöld um hvort þau myndu duga til vors, var slökkt á ofnum verksmiðjunnar. Stundum var engin framleiðsla í nokkra mánuði vegna þessa. Nú eru starfandi um fimmtán fyrirtæki á Grundartanga og ljóst að ekkert þeirra væri þar ef ekki hefði verið ráðist í byggingu Járnblendiverksmiðjunnar.

Hvort við eigum að halda áfram á þessari braut stóriðju er svo allt annað mál. Það verður sífellt auðveldara að rökstiðja að nóg sé komið, jafnel of mikið. Að sama skapi verður sífellt erfiðara fyrir þá sem vilja frekari stóriðju að flytja sitt mál.

Álverið í Helguvík verður sennilega síðasta stóriðjuverkefnið hér á landi. Sumir vilja stöðva þá framkvæmd, en ekki er raunhæft, einfaldlega vegna þess að þegar hafa verið gerðir samningar um það mál auk þess sem það er inn í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar. Ekki má heldur gleyma þeim sem öllu ráða hér, AGS, en þeir gera reyndar ráð fyrir tveimur álverksmiðjum. Álver á Bakka er væntanlega úr sögunni vegna skorts á orku.

[Gunnar Heiðarsson, 19.12.2010 kl. 08:16]

Ég gleymdi að svara Einari, þú segir að nætur séu notaðar til að hleypa út ryki. Þetta er rangt hjá þér og auðvelt fyrir þig að fullyrða svona. Reykslepp verður eingöngu þegar búnaður virkar ekki sem skyldi og skiptir þar engu hvort um nótt eða dag er að ræða. Reyndar er eitt atrið sem hefur áhrif á reykslepp, það er lofthiti, því ætti að vera meira slepp að degi til ef eitthvað er. Að halda því fram að starfsmenn séu að hleypa út kýsilryki meðvitað, er út í hött. Rykið er söluvara og skiptir miklu að ná sem mestu af því. Hvert korn af kýsilryki sem fer út í loftið er tapað fé fyrir verksmiðjunnar.

Það hefur reyndar verið þrálátur orðrómur um að þetta sé stundað, orðrómur sem komið var af stað af hálfu þeirra sem hafa alla tíð haft horn í síðu verksmiðjunnar. Engu hefur skipt þó verksmiðjan hafi lagt fram gögn sem afsanna þetta. Það er nefnilega sjálvirk skráning á öllum reyksleppum verksmiðjunnar, skráning sem ekki er hægt að komast framhjá. Þegar þessi orðrómur fór af stað var skilað inn gögnum um hið gagnstæða, þá kom í ljós að verksmiðjan hafði sleppt sem svaraði 0,02% af rekstrartíma, starfsleyfið gaf hinsvegar heimild til 0,2% af rekstrartíma. Ekki datt neinum fréttamanni í huga að skoða þessi gögn eða fjalla um þau á þeim tíma, frekar var farið og tekin viðtöl við menn sem jafnvel töldu sig heyra þegar "kranarnir" voru opnaðir!!

Þó Ómar hafi átt leið um veginn um "bjarta nótt" og séð mikið reykslepp, er það enginn sönnun þess að nætur séu notaðar til að hleypa út reyk af ásettu ráði.

[Rafn Haraldur Sigurðsson (IP-tala skráð) 19.12.2010 kl. 08:34]

Einhverntímann heyrði ég að búskapur hefði lagst af þarna í nágrenni Járnblendisins vegna þess að efni sem var í útblæstrinum og lagðist á grasið í nágrenninu olli því að tennur kindanna stækkuðu það mikið að þær hættu að geta  tuggið með þeim.  Þetta getur varla verið satt vegna þess að  fóðurverksmiðjan Lífland hefur fengið leyfi til að reisa  og starfa fóðurblönduverkmiðju nánast ofaní járnblendiverksmiðjunni.  

[Sævar Helgason, 19.12.2010 kl. 09:06]

Þetta eru slæmar féttir frá Reyðarfirði. Þarna eyðileggst einna af fimm spennum kerskálanna (eða afriðlum) Þessi búnaður er "hjartað" í hverri álverksmiðju. Það er því ljóst að verksmiðjan hefur fengið "hjartaáfall" Hversu alvarlegt þetta er á eftir að meta. En það sýnist nú þegar að um mjög alvarlegt tjón er að ræða. Þetta er áfall fyrir okkur öll. Við hugsum til Reyðarfjarðar.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 19.12.2010 kl. 11:18]

Eg skal alveg trúa því að gaurarnir noti næturnar til að sleppa út mengun allrahanda.  Helst á íslendingar haldi að næturvaktir séu til þess sérstaklega.  Sleppa út mengun í verksmiðjum.   Ekkert bundið við álið.  Áratugahefð fyrir þessu í fiskverksmiðjum og flokkast undir íslenska þjóðhætti. 

Svo bara alltaf alveg:  Haa?  Fór eitthvað út?  Já, það var vegna þessa og þessa ,,óhapps"  og hinnar og hinnar ,,bilunarinnar" o.s.frv.

Málið er að það þó hægt sé að vinna betur ýmis mengunarefni og slúbb sem menn setja út á nóttinni - þá svarar það ekki kostnaði!  Fer meiri orka í að vinna það og þessvegna segja menn bara lagó!  Að næturþeli.

Kæmi mér ekki á óvart. 

[Ómar Ragnarsson, 19.12.2010 kl. 13:31]

Afsakaðu ónákvæmni mína varðandi kerin og álið, Gunnar minn. Aðalskemmdin liggur í kerjunum sjálfum.

Við getum haft mismunandi sýn á það hve mikla athygli reykjarlosnunin í járnblendiverksmiðjunni vakti. Sé þó til dæmis hvergi greint frá henni í "helst" fréttum neins staðar og yfirleitt ekki neitt um hana á flestum þeirra á sama tíma og eldsvoðinn á Reyðarfirði er áberandi alls staðar. 

Ráða má af skrifum að óþarfi sé að hafa hreinsibúnað því að reykurinn sá arna sé alveg skaðlaus. Þá er undarlegt að hafa yfirleitt nokkurn búnað. 

Er þá nær að slaka á kröfum til hans í stað þess að vera með þetta pukur. 

[Bjarni Þórisson (IP-tala skráð) 19.12.2010 kl. 17:37]

Sæll Ómar, ég hef nú verið mikið í Borgarfyrðinum síðan 2003 og sótt vinnu til Rvk. fer þá eldsnemma af stað á morgnana og mjög oft hef ég tekið eftir losun á reyk frá Járnblendinu að þá, þegar myrkur er, en reyndar á ég líka margar myndir sem ég hef tekið af þessu í dagsbirtu og því í raun undrast starfsleyfi hennar þannig að einu sinni í samtali mínu við sveitarstjórann 2007 spurði ég hann útí þetta og sagði hann mér þá að honum litist heldur ekki á þetta og til stæði að endurnýja starfsleyfi verksmiðjunnar og yrði þá gerð krafa um betrumbætur, ekki hef ég séð það og skömmu síðar urðu sveitarstjóraskipti? ætli það hafi ekki verið vegna þess að hann væri ekki hentugur fyrir verksmiðjuna, allanvega skil ég enganveginn í því hvernig hægt er að leyfa þessa verksmiðju fyrir utan þá miklu sj´nmengun sem hún er vgna ljótleika síns og hvað þá mengunar þegar hún er látin blása út í rökkvri, en svona er pólitíkin, sem vð höfum reyndar engin efni á núna eða fyrir hrun og ætti að leggja af! komin tími til að fólk í landinu séu jafningjar og þjóðin njóti auðlindanna en eki einhverjir útvaldir sem hægriöflin deili til sín á silfurfati einsog verið hefur í gegnum árin og ekkert betra í dag! höfum bara ekki efni á pólitík enda tvennt til þrennt í heiminum sem kemur öllu í bál og brand ásamt strýðum, það er pólitík, trúmál ásamt peningum og ekki batnar þegar því er blandað saman. Einn ópóítískur! en vill að allir séu jafningjar ;)

[Gunnar Th. Gunnarsson, 19.12.2010 kl. 17:58]

Fróðlegt og gott innleg hjá Gunnari Hreiðarssyni.

Ómar, þú segir: "Ráða má af skrifum að óþarfi sé að hafa hreinsibúnað því að reykurinn sá arna sé alveg skaðlaus. Þá er undarlegt að hafa yfirleitt nokkurn búnað." 

Mér er algjörlega hulin ráðgáta, hvernig þú finnur þetta út úr skrifum, t.d. hjá Gunnari Hreiðarssyni

[Ómar Ragnarsson, 19.12.2010 kl. 21:53]

Gunnar Hreiðarsson segir hér fyrir ofan:

"Það er sú mengun, sem ekki sést, sem er hættuleg".

"Sú mengun, sem sést frá Elkem er hættulaus." 

[Gunnar Th. Gunnarsson, 19.12.2010 kl. 23:45]

Sjónmengun er eitt og efnamengun annað. Flesir vita að koltvísíringur er lyktarlaus og ósýnilegur.

Og talandi um sjónmengun; Reykvíkingar létu yfir sig ganga gulan reyk frá áburðarverksmiðjunni í Gufunesi, áratugum saman. Afar lítið heyrðist kvartað yfir því.

Ef þessi sami reykur hefði verið einhversstaðar austan Elliðaár, hefði fljótlega heyrst ramakvein í "latte lepjandi 101-liðinu"

[Einar (IP-tala skráð) 20.12.2010 kl. 00:36]

Kæri Gunnar, þú sem telur þig ekki mæra stóriðjuna.

Hvað nákvæmlega telur þú að ég hafi sagt rangt á ég erfitt með að skilja.

Vissulega á sér stað "reykslepp" jafnt um dag sem nótt en þó ber meira á því á næturnar. Kannski er meira um "bilanir" þá? Það er í lagi að taka fram að þetta er bara mín reynsla. Ég er líka svolítill næturhrafn.

Er lýsing þín nákvæm? "Hleypa út ryki" (ný skilgreining á ryki)?  Versta mengunin "sést ekki"? Nógu slæmt finnst mér "rykið" og ekki fallegt að heyra frá innanmanni að þetta sé nú ekki versta mengunin.

"Reykslepp verður eingöngu þegar búnaður virkar ekki sem skyldi og skiptir þar engu hvort um nótt eða dag er að ræða" - Þetta gerist allavega einu sinni á sólarhring! Hversu bilaður getur búnaður verið???

Það er gott að ekki fór verr fyrir austan. Það er gott að öryggi starfsmanna sé gætt á Grundartanga. Það er gott að fólk er með atvinnu. Það er mjög margt gott.

Það réttlætir samt ekki þessa "saklausu" sjónmengun, hvað þá mengunina sem er öllu verri sem við sjáum ekki.

Þess má geta að það er talsverð hljóðmengun líka frá Grundartanga. Ekki þekki ég hvað veldur því. Kannski einhver hér viti meira um það. Í það minnsta koma hálfgerðar sprenginar (kannski við "reykslepp") og svo er bara svona "white noice" (kannski syngur í spennustöðvum).

En allavega... umræður eru allar góðar og alltaf lærir maður eitthvað.

bestu kveðjur

einar

[Gunnar Th. Gunnarsson, 20.12.2010 kl. 01:29]

Versta mengunin frá álverum, koltvísíringurinn, sést ekki.  Áður var brennisteinn vandamál en gríðarlegar framfarir hafa orðið á þeim hreinsibúnaði