Tvíbent þróun í flóðum skaftfellsku ánna í hálfa öld.

Þegar litið er til baka til sjöunda áratugs síðustu aldar og horft vítt yfir sviðið má sjá ískyggilega þróun undir vestanverðum Vatnajökli. 

Ef ég man rétt kom fyrsta verulega Skaftárhlaupið í kringum 1970 og flaug Rúnar Gunnarsson þáverandi kvikmyndatökumaður Sjónvarpsins með flugmanni á lítilli flugvél til að ná myndum af því hlaupi. 

Á þessum tíma voru Skeiðarárhlaup aðal flóðin úr suðvestanverðum Vatnajökli og voru mælingar á hlaupinu 1972 dýrmætar vegna gerðar vegar yfir Skeiðarársand og brúar yfir árnar á honum. 

Nokkrum árum síðar náðust fyrstu góðu loftkvikmyndirnar af samanföllnum Skaftárkatli og smám sam komst á sú staða að það hlypi úr tveimur kötlum með tilheyrandi Skaftárhlaupum. 

Hlaupið 1995 varð mjög stórt og hlaupið 2015 það stærsta, og slík stórhlaup valda miklum usla niðri á láglendinu. 

Gjálpargosið 1996 gjörbreytti útfalli Grímsvatna á þann hátt, að síðan þá er fyrirstaðan fyrir útrás vatns úr Grímsvötnum afar lítil miðað við það sem áður var og Skeiðarárhlaupin úr sögunni. 

Þetta er hagfelld þróun, gagnstætt því sem er um Skaftárhlaupin.  

Skaftárhlaup er hafið

Athugasemdir

[Þorkell Guðbrands (IP-tala skráð) 3.8.2018 kl. 19:53]

Fróðlegt. Þekki þú það, Ómar, hvort vísindamenn telji að virkni sé að aukast þar sem Skaftárkatlar sjást á jökulyfirborði?  Svo dettur manni líka í hug að spyrja hvort tengsl séu milli virkni þarna og þess sem virðist vera að gerast í Bárðarbungu?

[Ómar Ragnarsson, 3.8.2018 kl. 20:44]

Frá 1970 hefur virknin aukist og flóðin orðið fleiri og stærstu flóðin farið stækkandi. En vísindamenn eru varkárir, enda erfitt að spá eða sjá mikið fram í tímann, þrátt fyrir byltingarkennda mælingatækni. 

[Helgi Bjarnason (IP-tala skráð) 4.8.2018 kl. 00:20]

Rétt er að benda á þá staðreynd að allt til ársins 1966 fór mestur hluti af hlaupvatni Skaftár inn í Langasjó, en á árunum 1965-1970 hafði Skaftárjökull hopað það mikið að framrás hlaupvatnsins komst suður með jökulsporðinum og beint inn í farveg Skaftár, enda hafði mikill jökulgarður myndast fyrir framan jökultunguna. Þetta sýna loftmyndir sem teknar voru af svæðinu á árunum frá 1950-1970.Líklegt er að rennslisdempun hlaupvatnsins gegnum Langasjó hafi gert það að verkum að Skaftárhlaup voru þá ekki hlaup heldur fremur hægfara aukið rennsli úr Langasjó á langtum lengri tíma en hlaupin eru í dag. Þetta má glögglega sjá á strandlínum við Langasjó og  á þröngu útrennsli úr vatninu til farvegar Skaftár.