HVENÆR HEFUR MAÐUR DREPIÐ MANN?

Spurning Jóns Hreggviðssonar kemur upp í hugann við útkomu bókar um morðið á Gunnari Tryggvasyni vegna þess gríðarlega ósamræmis sem gætti í sýknudómi í því máli og sektardómi í Geirfinnsmálinu. Davíð Oddsson nefndi orðið dómsmorð um það mál og ég tek undir það. Berum þessi tvö mál saman, Gunnarsmálið og Geirfinnsmálið. Í Gunnarsmálinu var: 1. Lík fyrir hendi. 2. Morðvopn fannst í vörslu hins grunaða. 3. Leiða mátti líkur að ástæðu fyrir morðinu. 4. Framburður hins grunaða var ekki sannfærandi þótt hann neitaði allan tímann sök.

Skoðum síðan sömu atriði í Geirfinns- og Guðmundarmálinu. 1. Ekkert lík fannst. 2. Ekkert morðvopn fannst. 3. Aldrei var borin fram nein rökstudd ástæða fyrir morðunum. 4. Margbreyttur og misvísandi framburður fékkst fram með þvingunum sem ekki stóðust kröfur og færir réttarsálfræðingar á borð við Gísla Guðjónsson hafa sýnt fram á að ótækt er að byggja á slíkum framburði.

Einar Bollason var meðhöndlaður þannig í fangelsi að á tímabili var hann farinn að halda að hann hlyti að hafa staðið að morðunum þótt hann gæti ekki munað það. Þegar hægt er að leika alsaklausan heiðursmann svona grátt ætti það að liggja fyrir að mun verri þvingunarmeðferð og miklu lengra gæsluvarðhald gagnvart öðrum sakborningum gat náð fram hvaða játningu sem var.

Í Gunnarsmálinu var höfð í heiðri ein höfuðregla réttarfars: In dubio pro reo, þ. e. allur vafi skal túlkaður hinum ákærða í hag. Á þeim forsendum var kveðinn upp réttur sýknudómur í Gunnarsmálinu.

Aldrei var sannað að Geirfinnur og Guðmundur hefðu verið myrtir. Þeir gætu þess vegna báðir dúkkað upp einn góðan veðurdag og tekið til þar sem frá var horfið.

Þáverandi dómsmálaráðherra sagði að þungu fargi væri létt af þjóðinni með þungum refsidómum í Geirfinnsmálinu.

Ég held því hins vegar fram að það verði ekki þungu fargi létt af þessari þjóð fyrr en sama reglan, in dubio pro reo, verði látin gilda í Geirfinns- og Guðmundarmálinu og í Gunnarsmálinu.

Um þetta mál gildir nefnilega það sama og felst í heiti leikverks í Borgarleikhúsinu í haust: Lík í óskilum. Það vantar lík, morðvopn og ástæðu. Við erum aftur komin að upphafsspurningunni: Hvenær hefur maður drepið mann? Mitt svar er: Það hefur enginn drepið mann ef enginn er dauður.

Athugasemdir

[Steini Briem (IP-tala skráð) 9.12.2007 kl. 23:40]

Ákærðu fengu hins vegar þyngri dóm vegna þess að mennirnir fundust ekki, samkvæmt Hæstaréttardómi nr. 14/1978:

"Ákærði Kristján Viðar hefur hlotið dóma fyrir auðgunar­brot og líkamsárás, svo sem áður er rakið, og ákærði Sævar Marinó hefur hlotið skilorðsbundinn dóm fyrir þjófnað. Við ákvörðun refsingar er höfð hliðsjón af þessu svo og fram­ferði ákærðu, eftir að þeir frömdu brotin, sem og þeirri stað­reynd, að líkin hafa ekki fundist og fengið greftrun lögum sam­kvæmt. Þykir því ekki með vísan til 70. og 77. gr. almennra hegningar­laga verða hjá því komist að dæma ákærðu í ævilangt fangelsi."

[Sigurður Hreiðar, 10.12.2007 kl. 08:53]

Fyrir áratug eða svo sagði ég söguna af morðinu á Gunnari Tryggvasyni og réttarrannsókninni í bók um norræn sakamál, sem ég sumpart skrifaði sjálfur og sumpart þýddi fyrir íþróttafélag lögreglumanna. Að vísu sýndi ég þá tillitssemi, með réttu eða röngu að hafa þar flesta undir dulnefnum nema hinn myrta. -- Það sem kom mér mest á óvart eftirá var að fá hatursupphringingar og jafnvel eitt hótunarbréf, flest nafnlaus, sem allt átti að mínum dómi rætur að rekja til aðstandenda hins -- sýknaða í málinu!

Hvað skyldi höfundur bókarinnar nú fá á baukinn?

Um Guðmund og Geirfinn: ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að þeir muni um síðir dúkka upp -- en því miður verða þeir tæplega í standi þá til þess að taka til þar sem frá var horfið. -- Og varla hafa þeir hírst í kjallara „næsta húsi“ öll þessi ár nema brugðið sér í göngutúra í dulbúningi gamals manns á góðviðrisdögum…

[Ómar Ragnarsson, 10.12.2007 kl. 10:27]

Náunginn í Bretlandi, sem hafði verið talinn látinn í fimm ár, dúkkaði reyndar upp nú fyrir skömmu og tók til þar sem frá var horfið. Sama er að segja um Íslending sem hafði verið talinn af eftir að hann týndist í Bandaríkjunum.

En auðvitað eru minni líkur til að þannig sé háttað um Geirfinn og Guðmund þótt aldrei verði hægt að útiloka að þeir eða jarðneskar leifar þeirra finnist.

Tiilvitnað orðalag í dóminum í Geirfinns- og Guðmundarmáli varpar ljósi á það hve viðkvæmt það getur verið fyrir aðstandendur að ekki sé hægt að ljúka málum við fráfall. Það útskýrir líka ef fólk tekur nærri sér að verið sé "að ýfa upp" mál eins og með útkomu bókarinnar um Gunnarsmálið.

Benda má einnig á ákvæði laga um 75 ára grafarhelgi sem hafa það til dæmis í för með sér að flökin af Goðafossi og Glitfaxa í Faxaflóa eru friðuð til 2019 og 2126.

Minna má á klaufaleg orð yfirlögregluþjóns sem var í strangri yfirheyrslu í sjónvarpsþætti í kringum 1975 áður en Geirfinnur hvarf, en árin þar á undan höfðu nokkrir menn horfið og ýmist ekki fundist eða þá seint og um síðir. Orðalagið bar vitni um það hve það getur verið mikilvægt í huga fólks að hægt sé að setja punkt við lífshlaup allra á réttum stað.

Þegar Svala Thorlacius saumaði að lögreglumanninum fyrir getuleysi lögreglunnar í þessum málum sagði hann að það væri ekki rétt að öll þessi hvörf væru gersamlega óupplýst. "Við höfum alloft fundið þetta fólk dautt og allt í fína lagi" sagði lögreglumaðurinn.

Með orðalaginu "allt í fína lagi" átti maðurinn við það að tæknilega var þó búið að upplýsa um tilvist líksins og koma í veg fyrir þá nagandi óvissu sem týndur maður skapar ævinlega.

Síðbúinn sýknudómur í Guðmundar- og Geirfinnsmálinu myndi að vísu ekki eyða nagandi óvissu um þau mál. Það yrði svosem ekkert "allt í fína lagi."

En á sama hátt og sýknudómurinn í Gunnarsmálinu var að mínum dómi íslensku réttarfari til sóma ætti endurupptekning Guðmundar- og Geirfinnsmálsins að geta orðið því til sóma þótt seint sé.

[Steini Briem (IP-tala skráð) 10.12.2007 kl. 14:39]

Við skulum nú vona að Sigurður Hreiðar drepi ekki Geirfinn allsendis óvart í allri hálkunni þessa dagana í þessum meintu spásséritúrum sínum, dulbúinn sem gömul kelling úr Hafnarfirði. Í Bandaríkjunum er ekki hægt að drepa sama manninn tvisvar en hér er það leikur einn.

[Sigurður Hreiðar, 10.12.2007 kl. 16:16]

Hmm -- er Steini Briem að norðan?

[Steini Briem (IP-tala skráð) 10.12.2007 kl. 17:07]

Ég sagði þér það einhvern tíma um daginn, Sigurður minn, að við hefðum einangrað bæinn, Hlíð í Skíðadal, með Vikunni. Hins vegar tel ég mun betri einangrun í Dostojevskíj og einangra nú útveggina hjá mér hér í Vesturbænum að miklu leyti með þeim mæta manni. Orkuveitan nennir varla að senda mér hitareikning lengur. En það er nú algjör óþarfi að taka þetta óstinnt upp. Það geta ekki allir verið í fyrsta sæti alls staðar.

Stjórnvöld hafa hins vegar slegið því föstu að Geirfinnur Einarsson hafi safnast til feðra sinna 19. nóvember 1974, samkvæmt Íslendingabók. En Láki púki á nú auðvelt með að breyta því, ef í nauðirnar rekur, Sigurður minn.

[Sigurður Hreiðar, 11.12.2007 kl. 10:17]

Einhvern veginn hef ég á tilfinningunni að ég hafi einhvern tíma strokið Steina þessum Brím eitthvað öfugt. En ég hef alltaf átt erfitt með að átta mig á huldufólki…

[Steini Briem (IP-tala skráð) 11.12.2007 kl. 10:58]

Ég er hvorki huldumaður né jólakötturinn, Sigurður minn, og kannast ekki við neinar strokur af þinni hálfu. Þetta var nú bara smá stríðni í mér.

[Tryggvi Huebner (IP-tala skráð) 11.12.2007 kl. 16:58]

Sæll Ómar

Það er satt sem þú segir að engin lík fundust, engin "motiv finnanleg, og engin morðvopn heldur. Í U.S.A. eru þekkt örfá mál þar sem dómar hafa fallið án þess að lík séu fundin. Í öllum slíkum tilvikum er þá um að ræða mjög sterk "circumstancial evidence" eins og fingraför, spor, hár, o.s.frv. Í GG málum er í hvorugu málinu um að ræða: Lík, morðvopn, motiv, spor, hár, fingrafar. Allt byggist á framburði dómþola gegn hvorum öðrum. Í dómsorði Hæstaréttar segir að þrátt fyrir að engin efnisleg sönnunargögn séu fyrir hendi sé sekt talin sönnuð vegna þess samræmis sem myndast hefur með hinum ákærðu um málsatvik. Ekkert tillit er tekið til þess hvernig þetta samræmi myndaðist smám saman á ógnarlöngum tíma í einangrun í Síðumúlafangelsinu. Nú á vormánuðum 2007 munu koma fram enn nýjar upplýsingar og áður óbirtar um þessi mál. Hægt verður að fylgjast með því hér:

http://www.mal214.com

En sá vefur hefur legið í dái um nokkurt skeið en verður uppfærður á næstu mánuðum.

kveðja-

Tryggvi Huebner