Söngleikur, byggður á Laxdælu, sem gerist núna? "Ævin kemur - ævin fer."?

Þorvaldur Friðriksson hélt fróðlega og líflega kynningu á bók sinni um skyldleika og menningarleg tengsl Kelta og Íslendinga í Borgarbókasafninu í Spönginnni í fyrradag. Kynningin leiddi hugann að hrifningu á Laxdælu við fyrsta lestur hennar, eins og hún birtist í bókinni "Kappar", sem var gefin út í aðgengilegu formi með nútímastafsetningu í kringum 1950 og teiknimyndum eftir Halldór Pétursson. 

Vel má rökstyðja það af hverju Laxdæla gæti verið sú Íslendingasagnanna, sem býður upp á dramatískustu og fjölbreytilegustu mannlegu þættina. Þar munar miklu um Guðrúnu Ósvífursdóttur sem aðalapersónu í margslungnum átökum í kringum ástmenn hennar. Fleygt er svar hennar þegar hún var spurð undir lokin hverjum hún hefði unnað mest, og svaraði: Þeim var ég verst, sem ég unni mest." 

Kjartan Ólafsson náði langt á framabraut erlendis, en sveik vegna framafíknar Guðrúnu heitkonu sína og efndi ekki loforðið við hana að koma aftur heim til Íslands á umsömdum tíma. Velgengnisfíkn, tryggð, ótryggð, ást, afbrýði, heiður, skömm, afdrifarík orð og gjörðir með mannfórnir sem afleiðingum; allt þetta og margt fleira má finna í harmleik Laxdælu, þar sem flest er samt í raun nútímalegt og gefur sígilda lærdóma. 

Hér um árið var íhugaður sá möguleiki að semja í heimasmíðju söngleik, sem byggðist á Laxdælu og gerðist á okkar dögum. Byrjað var á því að semja lög og ljóð til að leggja í munn helstu persónanna. 

Fyrir síðustu jól heyrðist 20 ára gamall kunningi spilaður í útvarpi, lagið Don´t know why", sem Norah Jones syngur og er að finna á Youtube. Það kallaði á tilraun til að gera íslenskan þýðingartexta við þetta lag og síðan í framhaldinu að semja við það lag texta, sem persóna eða persónur í Laxdælu syngju með pælingu í ólgu viðburðanna, texta sem jafnfræmt fæli í sér djúpa skírskotun varðandi misjafnt vægi og afstæði mikilvægra viðburða í tímans rás í svona sögu. Til dæmis þegar mannsævin er mátuð við aldir og eilífð og virðist svo stutt eða líða svo hratt, að hún sýnist sem tár í tímans hafi. Í þessum ljóðatexta væri leitast við að læra af fortíðinni til að verða betri manneskja og bæta úr því sem aflaga fór. 

Iðulega hafa verið birtir nýir söngtextar eða ljóð hér á síðunni og nú er bætt við þetta ljóðasafn ljóðinu "Ævin kemur, ævin fer."

 

ÆVIN KEMUR, ÆVIN FER. 

 

Ævin kemur, ævin fer;

örstutt blik sem fyrir ber;

líkt og tár í tímans haf;

tilveru, sem Drottinn gaf;

með tárum gleði og sorgar gaf. 

 

Til æviloka alloft ná

augnablik, sem virðast smá. 

Misjafnt er hjá hal og hrund

hvernig allt fer á ýmsa lund;

með tómi´og trega á kveðjustund. 

 

Stutt hver andrá er;

en allt fer sem fer 

um síðir.  

 

Horft til baka´á árin er;

ævir koma og fara hér. 

Við vitum ekki vegna hvers

veröldin fer kruss og þvers;

við hrekjumst milli báru´og skers. 

 

Loks er líða ár

lokast hjartasár

um síðir?

 

Gangverk lífsins undur er;

ævir koma og fara hér;

þeirra´á meðal þín og mín, 

í sorg og sælu hjá mér og þér, 

sem tárin  túlka hjá mér og þér

líkt og tár í tímans haf;

tilveru, sem Drottinn gaf. 

Íslenski vindurinn er ólíkindatól.

"Vindurinn er eitthvað það heimskasta sem til er, en einmitt þess vegna er hann varasamur, af því að við mennirnir erum ennþá heimskari." 

Þessi ummæli, hlaðin þversögnum, voru eitt sinn látin falla eftir að vindhviða feykti lítilli flugvél, sem var bundin við fótboltamark í stífum austanþey á sparkvelli í Langadal, á hvolf. 

Vindhviðan mynðaðist í samblandi af misvindi ofan af fjalli fyrir austan markið og hitauppstreymis, sem skrúfaði vindinn upp í snarpan, strokklaga hvirfilvind, sem skrúfaði vélina upp í loftið og skellti henni niður.  

Aldarfjórðungi seinna var flugvél bundin kyrfilega niður á Akureyrarflugvelli, og átti festingin að duga tryggilega í vindi komandi kvölds, því að spáð var að hviður yrðu ekki meiri en 35 hnútar. 

En ríkjandi vindátt í hæð af suðvestri, beint ofan af Súlum, er þekkt ólíkindatól, og ein hviðan, sem varð 85 !! hnútar, var svo snörp, að taugin, sem fest var í sérstakan krók í vængnum, sleit krókinn út úr vængbitanum!   

Bæði á Keflavíkurflugvelli og einnig á Akureyri í sambandi við hið hörmulega hoppukastalaslys í fyrra þarf að huga að bestu upplýsingum og þekkingu til þess að fullklára málefnin tvö, skjól fyrir flugvélar syðra, en möguleika á viðsjárverðum sviptivindum í vissum vindáttum fyrir norðan. 

Margar hugmyndir um hvernig hemja megi vindinn í Keflavík

Hitchcock fékk aldrei Óskarinn.

Viðurkenningar á ýmsum sviðum eru og verða ávallt umdeilanlegar. Á gjöfulustu árum kvikmyndaleikstjórans AlfredS Hitchcocks kom hver tímamótamyndin af annarri úr smiðju hans og enn í dag getur áhugafólk um kvikmyndir þulið upp nöfn þeirra í tímaröð, þar sem tímamótamyndin Psyko gnæfir hæst. 

En ævinlega fór það svo að einhver svokallaðra stórmynda fékk Óskarsverðlaunin þau ár sem myndir Hitchcocks komu til greina, myndir, sem skörtuðu af frægustu leikurunum eða mesta bruðlinu.  

Oft ráðast úrslitin af heppni og skammvinnum vinsældum og á það ekki aðeins við um kvikmyndir, heldur líka fleiri þekktar viðurkenningar eins og Bíll ársins í Evrópu. 

Volkwwagen Golf var EKKI útnefndur bíll ársins, heldur frekar Citroen CX, sem raunar kafnaði undir CX heitinu; var með lakara cx en fyrirrennarinn Citroen DS.  

Stundum var sagt að hnefaleikarinn Jerry Quarry hefði verið besti hvíti hnefaleikarinn, sem varð aldrei heimsmeistari. Hann var svo óheppinn að vera á hátindi sínum á sama tíma og Muhammad Ali, Joe Frazier og George Foreman á árum, sem fengu heitið gullöld þungavigtarinar. 

Alltaf gengið fram hjá Björk

Kaflaskil númer tvö í að slökkva í farartækjum, Hin fyrri voru fyrir rúmri öld.

Það þykir mjög fréttnæmt hin síðari ár, að "miklar áskoranir séu" fyrir slökkvilið að takast á við eld í rafbílum, og þegar þetta fréttist fyrst hér á landi fylgdu því miklar hryllingssögur um það hve hræðileg rafknúin farartæki væru.  

Fyrir rúmri öld voru þó mun meiri tímamót á þessu sviði, þegar "miklar áskoranir voru" hjá slökkviliði að slökkva elda í eldsneytisknúnum farartækjum. 

Ástæðan var augljós; það hafði aldrei þurft að slökkva í hestum og hestvögnum. Einvhern veginn voru aldrei kyntar af stað hryllingssögur af eldi í eldnsneytisknúnum bílum svo að séð verði á blöðunum frá þessum tíma.  

Málið lá ljóst fyrir þá og liggur enn:  Öll driflína eldsneytisknúinna bíla er vörðuð af nöfnum eins og brunahólf, sprengihólf, neistatappar (spark plugs), kveikja, eldsneytisleiðslur, eldsneytisdæla, eldneytisgeymir o. s. frv.  

Ef viðtengd frétt á mbl. is er lesin, sést þessu betur lýst, og aðeins vantar að segja betur frá þeim staðreyndum að eldhætta er mun meiri í eldnseytisknúnum bílum en rafknúnum bílum. 

Enda heitir dísilbíll á þýsku selbstunder, sem í hrárri þýðingu útleggst "sjálfsíkveikjubíll." 

Ekkert hliðstætt heiti er að finna í eldsneytisknúnu bílum. 

Vilja geta sett bílana í vatnsbað

Hver var reynslan 1952, 1956, 1968, 1980 og 1984?

1936 munaði litlu að hætt yrði við að halda Ólympíuleikana í Berlín á þeirri forsendu, að Hitler og nasistar væru að gera þá að stóru auglýsingaratriði fyrir sig. 

Hitler greip þá til þess bragðs að samþykkja kröfur alþjóða Ólympiunefndarinnar um jafnrétti á leikunum, og gekk hann það langt í þessu, að bandaríska blökkustjarnan Jesse Owens fékk í fyrsta skipti á ferli sínum að vera í sama hóteli og í sömu búningsklefum og hvítir samlandar hans!

Þegar heim kom sniðgekk Roosevelt Bandaríkjaforset þann vana að bjóða stórstjörnum lands síns í Hvíta húsið með því að bjóða Owens það ekki, og á sigurhátíðinni í New York var Owens meinaður aðgangur að fremri hluta salarins.  

Var hann þó sá íþróttamaður á OL í Berlín sem hafði gert kenningu nasista um yfirburði hins aríska kynstofns að aðhlátursefni!

Sovétríkin voru í sárum eftir Seinni heimsstyrjöldina þegar Ólympíuleikarnir voru haldnir í London 1948, en 1952 sendu austantjaldsþjóðir keppendur til Helsinki og Tékkinn Zatopek var maður leikanna. 

Skömmu fyrir leikana í Melbourne réðust Rússar inn í Ungverjaland og rætt var um að víkja þeim úr leik á Ólympíuleikunum, en af því varð þó ekki né heldur því að þjóðir hættu við í mótmælaskyni. Þar með varð langhlauparinn Kuts einn af stjörnuþátttakendum leikanna.  

Innrás Rússa og fylgiríkja inn í Tékkóslóvakíu 1968 hafði ekki áhrif á þátttöku þeirra 1968 né 1972, en innrás Rússa í Afganistan framkallaði svo stórfelld afföll vestrænna þjóða á Ólympíuleikunum í Moskvu 1980, að þeir urðu stórlaskaðir. 

Í hefndarskyni skrópuðu austantjaldsþjóðir í Los Angeles 1984 og á endanum gerðist það grátbroslegasta að bæði Sovétríkin og Bamdaríkin réðust, hvort í sínu lagi, inn í Afganistan; Kanarnir árið 2001.   

Þetta yfirlit getur verið tilefni til mats á því hvort og þá hve mikið stjórnmálum og íþróttum eigi að blanda saman varðandi stór íþróttamót.   

 

Vilja ekki sjá Rússa í alþjóðlegu íþróttastarfi

Hinn dæmalausi veldisvöxtur græðginnar. Hundraðföldun á 20 árum!

Við Íslendingar upplifum nú þvílíka sprengingu í veldisvexti á flestum sviðum, að komið er út fyrir öll mörk. 

Fyrir um tiu árum var sett fram það takmark að tífalda framleiðslu í sjókvíaeldi næstu tíu ár, og viti menn, þetta gekk eftir, úr 4000 tonnum í 45 þúsund. 

Nú má sjá í nýrri "kolsvartri" skýrslu og með þvi að fletta til baka, hve harkalega hefur verið sprengt af stað með aldeilis dæmalausu offorsi, og skal engan undra, sem man eftir því þegar ráðherra kastaði sprengju inn í málið á upphafsstigi þess og leysti eftir ítrasta mætti úr öllum hömlum, sem gátu tafið fyrir græðgisvæðingu sjókvíaeldisins og innrás Norðmanna í þennan þátt sjávarútvegsins. 

Þetta leiðir hugann að næsta tíu ára kafla, sem nú hefur verið kynntur í fjölmiðlum og felur í sér að tífalda vaxtarhraðann, sem verið hefur, þ. e. að næstu ár verði vaxtarhraðinn hundraðfaldur miðað við byrjunina á þessum 20 ára sprengikafla! 

En svo deyfð er þjóðin fyrir þessu öllu, að hún kippir sér ekki upp við það hvernig gróðapungarnir eru að ganga af göflunum.  

Undanfarna daga hafa verið kynntar svipaðar sprengiáætlanir varðandi vindorkuver, og þegar það er talið saman, sem þegar er komið á blað um vindorkuver um allt land og á miðunum í kringum landið, eru menn að tala um alls meira en 30 þúsund megavött, eða tíföldun núverandi nýtingu stóriðjunýtingu á orkulindum landsins! 

Þegar þessi draumsýn hefur raungerst mun þjóðin framleiða innan við 5% af þeirri raforku, sem þarf fyrir íslensk fyrirtæki og heimili, en yfir 95 prósent fara til erlendra fyrirtækja.  

Þeir sem dirfast að andmæla þessu brjálæði, eru sakaðir um að vera á móti rafmagni og atvinnuuppbyggingu og vilja fara aftur inn í torfkofana!

Veikburða og brotakennt eftirlit með sjókvíaeldi

"Þessu þakka ég Útilíf"! Hvernig er svona bull mögulegt?

"Þessu þakka ég Útilíf!" var upphrópun sem lesin var i auglýsingu i sjónvarpi i kvöld.  

Hvernig er svona bull mögulegt í eins rándýru sjónvarpsefni og auglýsing á dýrasta útsendingartíma dagsins er?  

Í auglýsingunni er tilgangurinn að þakka auglýsandanum fyrir vöru eða þjónustu, en útkoman verður óskapnaður.  

Í þessum bulltexta fær ákveðið fyritæki svipað sérleyfi og sífjölgandi fyrirtækjum og félögum er veitt daglega frá því að fallbeygja nöfn sín eftir íslenskum málfarsreglum. 

Þetta eru heiti eins og til dæmis Útilíf, Hagkaup, Bónus og Breiðablik. 

Leikmaður leikur hjá Breiðablik og verslar í Útilíf.  

Í auglýsingunni "Þessu þakka ég Útilíf" eru fjögur orð, og helmingur þeirra er bull.  

Meiningin hlýtur að eiga að vera þessi: "Þetta þakka ég Útilífi." 

En vitleysan flýgur í gegnum málfarseftirlit hjá fjölmiðli, sem hefur lagaskyldu til að standa vörð um íslenska tungu og menningu. 

Stríðið við sýkla og veirur að færast á gamalkunn stig.

Saga þjóðarinnar og mannkynsins er vörðuð eilífu stríði við sýkla og veirur, farsóttir og drepsóttir. 

20. öldin var öld geysilegra framfara í þessari styrjöld, og þa fundust lyf eða bólusetningar við ótal kvillum. 

Á tímabili héldu menn að stríðið væri unnið, en það reyndist mikil blekking. Sumar sýklategundir náðu vopnum sínum á ný og stökkbreyttust í öflugri sýkla, svo sem streptokokkana, sem nú eru nefndir æ meira til sðgunnar. 

Efling þessara sýkla var oft um að kenna rangri lyfjameðferð eða ofnotkun.  

Undir síðustu aldamót þóttust framsýnir sýklafræðingar sjá fyrir sér að 21. öldin yrði öld harðnandi átaka við veirurnar og sýklana, og COVId-19 var líklega rðkrétt framhald á HiV og fleiri nýjum kvillum.  

Á gamals aldri upplifir síðuhafi sveppasýksingar, blóðeitranir/sýkingar, flensur, kvef, umgangspestir og sykursýki 2, og allt í einu er orðið nóg að gera við að stunda sína eigin lyfjamerðferð undir forskrift heilbrigðisfólks. 

Við verðum að sætta okkur við að lifa með bakteríum; góðkynja tegundir þeirra halda líkamsstarfsemi okkar gangandi og eru fleiri í líkama okkar og á heldur en okkar eigin frumur. 

Annar stofn fært sig upp á skaftið

Skortir á umferðarmenningu á göngu- og hjólastígum.

Þótt hraðinn sé minni og ökutækin líka á göngu- og hjólastígum heldur en á götunum, er hætta á slysum síst minni. 

Ástæðan er hin sama og á götunum, landlæg umferðarómenning. 

Lítið dæmi um það er að bjöllurnar á rafknúnum og fótknúnum reiðhjólum eru yfirleitt aldrei notaðar. Hvers vegna heldur fólk eiginlega að þessar bjöllur séu á hjólunum? 

Heyra má þá afsökun, að þeir sem hringja bjöllunum séu með því að sýna frekju og oflæti, en það er einmitt þveröfugt, að það að hringja bjöllunnni er öryggis- og kurteisisatriði; svipað og þegar gefið er stefnuljós á bílum eða vélhjólum.  

Ábendingarnar hjá talsmönnum blindra varpa skýru ljósi á kæruleysið og skilningsleysið, sem veður uppi í mörgum atriðum, þeirra á meðal meðferð á hjólaskútum. 

Um þetta er fjallað í viðtengdri frétt á mbl.is

Fjölbreytnin í framleiðslu rafknúinna hjóla fer vaxandi og fjölbreyttari flóra af farartækjum á göngu- og hjólastígum kallar á aukna meðvitund um öryggismál á þessu sviði samgangna.

 

  

Forðast göngustíga vegna rafskútanna

Góð saga fellur aldrei úr gildi.

Góð saga fellur aldrei úr gildi. Það hefur marg sannast í gegnum ár og aldir. Þegar Arnaldur og fleiri voru að skrifa fyrstu sögur sínar reis stóriðjustefnan hæst hér á landi. 

En samkvæmt henni voru einu verðmætin, sem gætu verið grundvöllur atvinnusköpunar, beinhörð hráefni til að halda uppi stigmögnun neyslusamfélagsins. 

Listamenn voru "lattelepjandi afætur í 101 Reykjavík." 

Fráleitt væri að nokkur verðmæti væru í hinum nýju sögum, þótt erlendir ferðamenn væru þá byrjaðir að fara í hópum til Íslands til þess að upplifa vettvang Mýrinnar eftir Arnald. 

Nú er framleiðsla kvikmynda eftir þessum sögum að ryðja sér til rúms og undanfarinn áratug hefur ferðaþjónustan sem byggir á tilvist menningarverðmæta og einstæðrar náttúru landsins staðið undir meiri efnahagsvexti hér á landi en dæmi eru um í sðgu landsins. 

Napóleonsskjölin seld til fjölda landa