Enn einn snjólétti veturinn á hálendinu.

Það er ekki aðeins minni snjór á Langjökli, Hofsjökli og vestanverðum Vatnajökli en í meðalári heldur er alveg einstaklega lítill snjór á sunnanverðu hálendinu, svo snjólétt, að enda þótt undanfarnir vetur hafi verið snjóléttir, er þetta það minnsta sem menn hafa séð. 

Þetta segir mér Þór Ægisson, kvikmyndatökumaður Sjónvarpsin, sem er einn af stofnfélögum 4x4 klúbbsins og fer í hálendisferðir á hverjum vetri.  

Það skiptir talsverðu máli hvenær snjóar. Ef mikil snjóalög koma snemma vetrar, þjappast snjórinn saman og bráðnar seinna af þeim völdum.

Fyrstu mánuðir ársins voru einstaklega hlýir og snjólitlir, og því stærri hluti snævarins, sem komið hefur undanfarnar kaldar vorvikur.

Það má því búast við að hann hafi ekki náð að verða þéttur og að fjölförnustu hálendisleiðirnar geti orðið færar í fyrra lagi, jafnvel þótt svona kalt hafi verið og sé enn.

Nú um hvítasunnuna er spáð hlýindum og má búast við miklum leysingum norðan Vatnajökuls.  

Minni snjór á Langjökli og Hofsjökli

Sama "túrbínutrixið" og fyrir norðan.

Nú er leikinn sami leikur í Helguvík og leikinn var á Bakka við Húsavík í fimm ár.

Áltrúarmenn hengja sig á álverið, sem startað var á ósvífinn hátt 2007 með því að fjórir aðilar af minnst tólf ákváðu að binda hendur allra við það að reisa 360 þúsund tonna risaálver í Helguvík, sem þurfa mun alla fáanlega orku á svæðinu frá Reykjanestá austur í Skaftafellssýslu og upp á hálendið. 

"Túrbínutrixið" er nafngift, sem ég dreg af því hvernig forráðamenn Laxárvirkjunar ætluðu á árunum 1969 og 1970 að þvinga í gegn hinni hrikalegu Gljúfurversvirkjun með því að drekkja Laxárdal,  veita hinu auruga Skjálfandafljóti í Mývatn og Laxá og búa til miðlunarlón fyrir sunnan Mývatn, sem hefði orðið stærra en Mývatn sjálft.

Keyptar voru svo stórar túrbínur að ekki yrði aftur snúið með þessar miklu ólöglegu virkjanaframkvæmdir, enda landeigendum og öðrum andófsmönnum stillt upp við vegg og þeir gerðir ábyrgir fyrir að valda miklu tjóni, ef túrbínurnar nýttust ekki .

Niðurstaðan fyrir norðan varð sú, að Laxárvirkjanamenn voru sjálfir látnir taka ábyrgð á því að hafa keypt þessar allt of stóru túrbínur.

Það sama ætti að gera í Helguvík, því að álver þar útilokar orkuöflun fyrir kísilverksmiðju þar, rétt eins og álver á Bakka útilokaði kísilverksmiðju þar á meðan það "túrbínutrix" var þar í gangi. 

Bæði á Bakka og í Helguvík er það arfavitlaus aðferð til orkusölu að binda hana strax í upphafi við einn risastóran aðila, sem gleypi allt. Með því er öll samningsaðstaða orkusalans gereyðilögð en orkukaupandanum stóra gefin óska samningaðstaða, að halda allri orkuöflun á hálfu landinu í gíslingu og þrúkka orkuverðinu niður. 

 

Ekki liggur fyrir hvaðan orkan fyrir kísilverið kemur

Afganistan aftur ?

1979 komu Sovétmenn á kommúniskri leppstjórn í Afganistan og studdu hana að sjálfsögðu eins og þeir hafa stutt stjórn Assads í Sýrlandi.

Vesturveldin studdu múslimska uppreisnarmenn í Afganistan, sem andæfðu kommúnistastjórninni og sovéska innrásarliðinu og Vesturveldin stóðu sömuleiðis fyrir refsiaðgerðum á hendur Sovétmönnum, sem eyðilögðu tvenna Ólympíuleika í röð.

Þegar kommúniska leppstjórnin hraktist frá völdum í kjölfar þess að Sovétmenn fóru með her sinn úr landinu, tóku uppreisnarmenn, talíbanar, við völdunum með þeim afleiðingum að 2001 varð það hlutverk Bandaríkjamanna að fara með svipaðan hernað og Sovétmenn 1979  inn í Afganistan á hendur svipuðum öflum.

Þarna lentu Kanarnir í því  að gera það sama og þeir höfðu fordæmt Sovétmenn fyrir 1979.

Nú er ekki víst að hægt sé að öllu leyti að líkja því sem er að gerast í Sýrlandi við hörmungarnar, sem Afganar hafa gengið í gegnum í meira en þrjátíu ár.

En sumt af því, sem nú fréttist um, vekur ugg um það að ekki verði auðveldara fyrir Vesturveldin að reyna að hafa stjórn á atburðarásinni og ástandinu í Sýrlandi heldur raun varð á í Afganistan.

Síðustu fréttir herma nú, að utanríkisráðherrar Bandaríkjanna og Rússlands séu sameiginlega að leita að leiðum í gegnum sérstaka ráðstefnu til þess að finna lausn á vandamálum vegna borgarastyrjaldarinnar í Sýrlandi.

Það bendir til þess að þeir átti sig á því að staðan sé miklu flóknari og óljósari en fyrr var haldið.  

Sýrlandsher þrengir að uppreisnarmönnum

Aftur til 1979 ?

Árið 1942 skall á óðaverðbólga, hin mesta í sögu þjóðarinnar til þess tíma, vegna þenslunnar af stríðsgróðanum. Þott verðbólgan væri oftast minni eftir það var hún það mikil Í næstu fjóra áratugi á eftir, að í gangi eitt mesta þjóðfélagsóréttlæti sögunnar, sem fólst í því að þeir sem gátu komist í það að skulda sem allra mest, græddu því meir á því sem skuldirnar voru meiri. 

Á þeim tíma sem ég og mín kynslóð var að eignast þak yfir höfuðið fengum þau okkar, sem mest tókst að skulda, allt að 40% af þessari fjárfestingu gefins.

Að sama skapi töpuðu sparifjáreigendur, oft líknarsjóðir og eigendur lífeyrissparnaðar. l

Sams konar ástand nú myndi þýða að skuldarar græddu mörg hundruð milljarða, jafnvel þúsundir milljarða á kostnað sparifjáreigenda.

Það hlálega við þessi ár var það, að í gildi voru svonefnd okurlög, sem bönnuðu hærri vexti en bankarnir greiddu, og voru svonefndur "okurlánarar" illa þokkaðir og hundeltir.

Að vísu voru vextir þeirra oft réttnefndir okurvextir, en það komu líka tímabil þegar þeir voru í raun fullkomlega eðliegir og sanngjarnir.

Margir virðast búnir að gleyma að það var í þessu ástandi 1979, sem verðtrygging lána var tekin upp, og að það var ekki fyrr en eftir Þjóðarsáttarsamningana 1990 sem verðbólgan fór fyrst að hjaðna og eðlilegra ástand að skapast.

Verðtryggingin var og hefur því miður alltaf verið afleiðing af því, að við ráðum ekki við verðbólguna.

Enginn talar hins vegar um "forsendubrest" þegar sparifjáreigendur eru ekki aðeins rændir eðlilegri rentu af fjármunum sínum, heldur beinlínis féflettir hvað höfuðstólinn varðar.

Þessi mál verða aldrei í lagi fyrr en verðbólgan minnkar og ástin á skuldum og skuldurum, sem bitnar á sparifjáreigendum, víkur fyrir svipuðu ástandi og er hjá flestum öðrum þjóðum.  

 

 

Gengur mjög á sparifé

"Loforðastjórnin".

 

 l 

Loforðastjórnin læðist nær og nær,  

þótt loforðaflaumurinn hljóðni brátt fjær og fjær.

Á silfurskeiðum í sumarhúsunum nú

sindrar á ártalið 2003.

l                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              Að nýju er runnið upp þetta sæla ár,

                    þegar áltrúarmennirnir keyra úr sporum sinn klár

                    og hver einustu hjón, þau ákalla Guð bæði tvö:

                    Ó, gefðu okkur aftur 2007 !   

l 

Og oddvitana nú biður fólk þrútið og þyrst  

að þrjú hundruð milljarðana þeir borgi sem fyrst,

því takist það ekki, mjög trist væri´ að lenda í því,

að 2008 , það rynni´upp á ný.

I

                   Loforðastjórnin, hún læðist nær og nær

                   og lyklana´að stjórnarráðinu bráðum hún fær

                   úr hendi Jóhönnu, - titrandi´hún tregar þá, 

                   að tími hennar, sem kom, hann er liðinn hjá .  

                  

                    

                   

                  

Formenn funda áfram í dag

Mögnuð framvinda í lærdómsríkri stuttmynd.

Bulimia var orð sem ég hafði aldrei heyrt fyrr en í gærkvöldi.

Ég átti heldur ekki von á því að heyra þetta orð lengi vel þegar horft var á myndina "Þú verður að líta vel út" á stuttmyndahátíðinni í Bíó Paradís í gærkvöldi.

Þvert á móti blasti lengi við í myndinni aðdáunarverð kappsemi, agi, reglusemi, flókið, afar erfitt og hávísindalegt æfingaferli sem óhjákvæmilega liggur að baki því að ná toppárangri í flestum íþróttagreinum nú á tímum, - í þessu tilfelli hinnar mjög svo kröfuhörðu fitness eða líkamshreysti. 

Svipaða mynd mætti vafalaust gera um poppguðinn Michael Jackson og æviferil hinnar frábæru söngkonu Caren Carpentier. Lengi vel blasti aðeins við hin ytri glansmynd af þeim, en ekki var skyggnst um að tjaldabaki. 

Þess vegna held ég að hin 20 mínútna langa stuttmynd "Þú verður að líta vel út", sem frumsýnd var í Bíó Paradís í gærkvöldi, eigi erindi við almenning og þá einkum við ungt fólk, sem er að stíga fyrstu skref sín í lífsbaráttunni, sem oft byggist á því að ná langt á braut árangurs og frama á ýmsum sviðum. 

Ég vil ekki fara nánar út í orðið bulimia af því að gildi myndarinnar, þar sem hugtakið kemur fyrir, byggist að mínu viti á því að ytri myndin, sem dvalið er við í upphafi, breytist smám saman, og að áhrif myndarinnar byggjast á þessari framvindu söguþráðarins, - það er ekki eitt dautt augnablik í henni. 

Lærdómsríkast er, að aðstæðurnar, sem koma í ljós í myndinni, fara ekki í manngreinarálit  hvað gáfur og andlegt atgervi varðar, heldur virðast eiga einna greiðasta leið að mjög greindu, hæfileikaríku og metnaðarfullu fólki, eins og Michael Jackson og Caren Carpentier eru glöggt dæmi um. 

Af þessum sökum snertir myndin "Þú verður að líta vel út" áhorfendur mjög, vegna þess að sagan af Soffíu Dröfn Snæbjörnsdóttur verður ljóslifandi og grípandi í henni og gefur innsýn inn fyrir ytra borð heims glæsileikans, þar sem yfirleitt er ekki skyggnst á bak við tjöldin. 

Soffía Dröfn sýnir mikinn kjark og styrk og á skilið að vera þakkað fyrir frammistöðu sína í þessari lærdómsríku og þörfu mynd, sem minnir um margt á "Blá naglann", - mynd sem gerð var um krabbamein í blöðruhálskirtli. 

Það er kannski ekki tilviljun að viðfangsefnin séu af svipuðum toga, því að báðar myndirnar eru hluti af "heimilisiðnaðinum" sem Ingi R. Ingason nefnir stúss sitt og Ölmu Ómarsdóttur, konu sinnar, á sviði kvikmyndagerðar.  

Á meðfylgjandi ljósmynd er Soffía Dröfn ásamt Ölmu, handritshöfundi og framleiðanda myndarinnar "Þú verður að líta vel út".

  

Jackson var sem beinagrind

Stórkostlegt framlag í viðureign við hræðilegan sjúkdóm.

Þeir eru margir og misjafnir, sjúkdómarnir, sem geta herjað á fólk og dregið það til dauða, en líklega er Alzheimersjúkdómurinn sá sjúkdómur sem flestir vilja sleppa við að fá. 

Raunar á það við um flesta heilasjúkdóma sem ýmist breyta persónuleikaeinkennum fólks eða þurrka þau og vitræna hugsun smám saman út á miskunnarlausan hátt.

Það eru því gleðitíðindi þegar framfarir verða í greiningu og meðferð slíkra sjúkdóma, að ég nú ekki tali um þegar það eru landar okkar sem að því standa.  

Sjálfur hrekk ég stundum við þegar heiti og orð virðast stundum detta út hjá mér, stundum hin ólíklegustu nöfn, eins og gjarnan gerist hjá fólki á mínum aldri.   

Ég hugga mig við það að heili okkar sé líkur hörðum tölvudiski, og að eftir því sem maður verði eldri og meira sé sett inn á þennan disk, sé meiri hætta á því að diskurinn (heilinn) sjálfur taki upp á því að henda einhverju út eða þurrka eitthvað út og þá af tilviljun en ekki endilega því sem fánýtast er að muna og helst mætti missa sín.

Þó fannst mér skuggalega langt gengið um daginn, þegar ég, - maður sem hef lagt á minnið tugþúsundir staðarnafna í landafræðiástríðu sinni, - ók um Kópavog upp á hálsinn handan hans og beygði til vinstri í átt að Smáranum án þess að geta munað nafnið á nesinu sem var á hægri hönd þegar ekið var upp á hæðina.

Ég byrjaði á að fara niður eftir samhljóðunum í stafrófinu, - b -  Baldursnes, Bjarnanes, - d -   Dagverðarnes, Davíðsnes - f -  Fagranes, Flatanes, en ekkert gekk í nokkrar mínútur.

Ég mundi eftir fjölmörgu fólki, mörgu þjóðþekktu, sem átti eða hafði átt heima á þessu nesi, en samt var nafnið á því gersamlega þurrkað út úr heilabúinu.  

Þá mundi ég allt í einu eftir því þegar Ólafur Sigurðsson, skemmtilegur samstarfsmaður minn á fréttastofunni hér í gamla daga, spurði mig einu sínni að því, á hvaða fjallvegi á Íslandi flestum klukkustundum hefði verið eytt í bílum, föstum eða spólandi í ófærð.

Ég vissi ekki svarið en Ólafur svaraði: "Það er Arnarneshálendið". Þetta var að vísu á þeim tíma sem brekkan að sunnanverðu var mun brattari en nú,  en um leið og þessi orðaskipti okkar Ólafs rifjuðust upp var ég búinn að finna hið algerlega gleymda örnefni: Arnarnes.   

 

Íslensk rannsókn vekur heimsathygli

"15 stiga hiti í Reykjavíkinni"?

Það þarf ekki lítt þekkt örnefni til að fólk fari að rugla með þau og breytingin á Skogafóssi í Skógarfossi er alls ekki sú sem mest áberandi hefur verið.

Einn veðurfræðinganna í Sjónvarpinu nefnir aldrei Vestfirði eða Austfirði eins og málvenja er, heldur talar hann ævinlega um Vestfirðina og Austfirðina.

Og er það bara ekki allt í lagi? kann þá einhver að spyrja.

En þá má spyrja á móti: Myndi mönnum finnast það allt í lagi ef veðurfræðingurinn talaði aldrei um Reykjavík heldur alltaf um Reykjavíkina, til dæmis: "Hitinn komst í 15 stig í Reykjavíkinni". 

Ég held að flestum myndi finnast það skrýtið hjá vel menntuðum manni að taka upp slíka sérvisku og halda henni að alþjóð vikum og mánuðum saman. 

Sami veðurfræðingur virðist oft eiga í erfiðleikum með að tala um staði og svæði. Þegar hann lendir í vandræðum bjargar hann sér oft með því að segja "á þeím slóðum" og maður er litlu nær.

Eitt sinn talaði hann um veðrið á "suðvestanverðu horninu".  Á suðvestanverðu hvaða horni? spyr ég á móti.

Raunar virðist fólk við sunnanverðan Faxaflóa eiga erfitt með að nota mikilvægustu örnefni þess svæðis á þann hátt sem hefur verið hefðbundinn og er bæði eðlilegastur og notadrýgstur.

Það er til dæmis auðveldast að staðsetja hluti í landnámi Ingólfs með því að nota hin gömlu örnefni Reykjanesskaga, Reykjanes og Reykjanestá. Reykjanes er ysti hluti skagans og Reykjanestá er allra yst. 

Í staðinn er fólk farið að nota örnefnið Reykjanes um allan skagann og talar jafnvel um að Bláfjöll og Hellisheiði séu á Reykjanesi.  

 Notkun greinis virðist lengi hafa þótt fín.

 Þannig hefur mörgum þótt það afar fínt í meira en hálfa öld að heilsa ekki með kveðjunni "gott kvöld" sem á sér samsvörun í tungumálum skyldum íslensku, t. d. "god aften" á dönsku eða "good evening" á ensku,- heldur segja "góða kvöldið".   

Í einum spjalltónlistarþætti útvarpsins er tönnlast á "góða kvöldinu"  klukkustundum saman af því að stjórnandanum og viðmælendum hans finnst þetta greinilega svo flott.

Hvernig myndi Dönum finnast ef eihverjir þar í landi tækju upp á því að heilsa að kvöldlagi með því að segja "den gode aften". Eða Bretum ef byrjað væri að heilsa í útvarpi og sjónvarpi með því að segja "the good evening"?  

Auðvitað ríkir málfrelsi í landinu og hverjum og einum er leyfilegt að segja eða bulla hvað sem er í daglegu tali, ef það er ekki meiðandi eða særandi úr hófi fram.

En í öllum nágrannalöndum okkar eru gerðar meiri kröfur til málfars í fjölmiðlum, skólum og stofnunum en á öðrum vettvangi. og hjá fjölmiðlum eru gerðar strangari kröfur þar en hér á landi, til dæmis hjá BBC.

Engum Íslendingi finnst það óeðlilegt og yfirleitt reynum við að standast þær kröfur ef við erum við nám, störf eða þáttöku í umræðum í erlendum stofnunum, skólum eða fjölmiðlum.

Því skyldum við ekki gera sömu kröfur til okkar varðandi íslenskt mál eins og önnur tungumál ?  

Skógafoss orðinn Skógarfoss

"Að láta á það reyna."

Það væri svo sem ekkert svo alvont ef menn "létu á það reyna" í ekki stærri mæli en þýskur bílstjóri gerði þegar hann ók á tré til að "láta á það reyna" hvort loftpúðarni virkuðu. 

Verri getur hinn landlægi siður okkar Íslendinga verið sem vilja láta á sem flest reyna, jafnvel þótt um sé að ræða milljarða og þá jafnvel milljarða í tuga og hundraða tali.

Þetta kom upp í hugann þegar horft var á umfjöllun Kastljóss á dögunum um það, hvernig menn "láta á það reyna" í sambandi við flest atriði varðandi Landeyjahöfn, gerð hennar og rekstur og skipin, sem nota eiga hana.

Setningin "að láta á það reyna" kom óþægilega oft upp í tali manna um þetta.

Síðast í gærmorgun var því lýst af sérfræðingi á vettvangi í Krýsuvík hvernig ætlunin er að "láta á það reyna" með tvísýn atriði varðandi fyrirhugaða Krýsuvíkurvirkjun þar sem spilað verður tuga milljarða upphæðir og umturnun mikilli náttúruverðmæta.

Við Kárahnjúkavirkjun var ákveðið að sleppa því að kanna jarðlög á 5-7 kílómetra breiðu sprungusvæði á miðri gangaleiðinni frá Kárahnjúkum sem sást greinilega ofanfrá úr lofti að vetrarlagi.

Rökstuðningurinn var sá að "við ætlum þarna í gegn hvort eð er", þ. e. að "láta á þetta reyna."

Virkjanamenn voru svo heppnir að þetta sprungusvæði var síðasti kaflinn á jarðgangaleiðinni þannig að ef áhættuspilið mistækist, kæmist það ekki upp fyrr en alveg í lokin og menn stæðu frammi fyrir gerðum hlut.

En risaborinn var í sjö mánuði að hakka sig í gegnum þetta illboranlega svæði, litlu munaði að gefist væri upp við þetta og hundaheppni bjargaði málinu í horn. 

Þarna var um að ræða virkjun og álver sem á núvirði kosta upp undir 500 milljarða króna.

Svarið innan úr bankakerfinu varðandi þessa hrikalegu áhættu, sem eftir virkjun var lýst skilmerkilega í bréfi frá lögfræðingi Landsvirkjunar til landeigenda, var það að "því verr sem þessi virkjun gengur, því meira græðir bankinn."  

Hárrétt ályktað miðað við grunnhugsunina að baki Hruninu 2008, því að þjóðin hefði borgað brúsann, ekki bankinn, sem hafði allt sitt á þurru.

Sighvatur Björgvinsson sagði eitt sinn skemmtilega sögu af hinni landlægu "að láta á það reyna"-hugsun okkar Íslendinga. 

Í félagsheimili einu var vegna sóðaskaps sett upp skilti með áletruninni: "Gestir fari úr útiskófatnaði."

Fyrsta kvöldið, sem skiltið var uppi, kom kona úr þorpinu og óð á skítugum stígvélum inn í salinn.

Henni var bent á skiltið, en hún svaraði: "Það stendur "gestir" en ekkert um heimamenn.

"En orðið "gestir" á að sjálfsögðu við alla gesti hússins, sem oftast eru eingöngu heimamenn" svaraði félagsheimilisstjórinn.  

"Já," svaraði konan, "en ég var í vafa og vildi bara láta á þetta reyna."

Keyrði á tré til að prófa loftpúða

Suðrið betur sett en Norðrið á endanum ?

Sólin sendir meiri orku frá sér til jarðar nærri miðbaugi hennar en nær heimskautunum. Nýting jarðefnaeldsneytis felst í því að eyða uppsafnaðri sólarorku frá milljónum ára, sem varðveist hefur í jarðlögunum, á innan við 0,0001% af þeim tíma sem það tók að þessi orka safnaðist þar saman.

Þessi orkunýting er einhver hrikalegasta rányrkja sem stunduð hefur verið í sögu mannkynsins þegar menn horfa á hana í stóru samhengi til lengri tíma, en menn hyllast hins vegar til að láta sér sjást yfir þá ljótu og nöpru staðreynd, af því að þeir horfa aldrei lengra fram en í mesta lagi í nokkur ár eða áratugi þegar allra best lætur.  

Þótt Suðrið muni fara illa út úr því þegar jarðefnaeldsneytið verður uppurið þar um slóðir, er ekki loku fyrir það skotið að það muni samt sem áður eiga auðveldara með að finna nýja og betri leið til að nýta sólarorkuna beint en tekist hefur enn sem komið er.

Og þá standa þessi lönd betur að vígi en hin norðlægari lönd, sem hafa úr minna af sólarorkunni að spila.

Horft til sólarorku í eyðimörkinni