Kaldrifjuð stórveldapólitík samtryggingar.

Það er hagur allra helstu iðnríkja heims og stórvelda að tryggt sé nægt og öruggt framboð á olíu á síðustu áratugum olíualdarinnar.

Myndast hefur ákveðin verkaskipting sem er líklega mest þeim stórveldum í hag, sem nýkomin eru í klúbbinn, Kína og Indlandi.

Komin er hefð á að Bandaríkjaher sé beitt ef vafi leikur á um að olíuvinnsla og framboð í einhverju olíuframleiðsluríkjanna sé trygg. Út úr því hlutverki komast Kanarnir ekki þvi að þeir geta enga áhættu tekið.

Í þessu felst ákveðin verkaskipting stórveldanna, því á meðan þetta ástand ríkir geta Kínverjar, sem eiga allt sitt undir því að fá olíuvörur á öruggan og hagkvæman hátt,  sparað fé og fyrirhöfn við að tryggja þessa hagsmuni. Í staðinn geta þeir staðið glottandi hjá og látið bandarískan almenning blæða peningum í öflugasta her veraldar.  

Innrásin „misheppnaðist algjörlega“

Samtíðin á erfitt með að meta virði hlutanna.

Samtíðin hverju sinni á erfitt með að meta virði hluta og fyrirbæra. Oft líða ár og áratugir, jafnvel aldir þar til hið raunverulega gildi kemur í ljós. Í hraða amsturs hversdagsins fer margt forgörðum, sem síðar kemur í ljós að betra hefði verið að varðveita, því að allir nýir hlutir, sem varðveittir eru, verða að fornminjum um síðir.

Ég hef margoft hér á blogginu minnt á þetta og til dæmis harmað hvernig farið hefur verið með margar stríðsminjar og flugminjar vegna skammsýni og þröngsýni.

Þegar ferðast er um önnur lönd, til dæmis Bretland og Noreg, sést glöggt hve þessar þjóðir eru langt á undan okkur í þessu efni.

Safnamál eiga erfitt uppdráttar á landi okkar, þar sem skammtímagróðinn  og hugarfarið "take the money and run" eru svo stór hluti af hugsunarhættinum. Á fyrstu áratugum Sjónvarpsins töldu menn sig tilneydda til að farga mestum hluta upptekins efni vegna þess hve myndspólurnar voru dýrar.

Bæði hjá RUV og Stöð 2 hafa hafa mikil menningarverðmæti farið forgörðum vegna þessa.

Þegar ég flutti nú á dögunum um set í Útvarpshúsinu úr vinnuherbergi mínu í kjallara hússins var herbergið fullt af myndspólum af merkum fyrirbærum, sem ekki hafði unnist tími eða aðstaða til að fara í gegnum og flokka og koma á skipulegt safn.

Þeir sem komu inn í þetta herbergi undruðust allt þetta mikla myndefni, sem var lítt flokkað og átti alveg eftir að fara í gegnum og skrásetja efni þess til hlítar.  

Meðal annars ákvað ég 1995 að geyma allt myndefni, sem tekið var af snjóflóðinu á Flateyri, alls 55 spólur. Skemmtileg tala, sama og hjá SDG.

Þessar spólur af aðeins einum atburði tóku þá ansi mikið pláss, en mér fannst 1995 engin leið til að vinsa úr þessu efni einhvern hluta þess svo vel væri og henda megninu.

Hver veit til dæmis nema eitthvert af börnunum, sem sjást á myndunum, eigi eftir að verða forseti Íslands síðar meir, eins og litli drengurinn Ólafur Ragnar Grímsson var á ljósmynd, þar sem hann stóð framan við forsetabíl fyrir vestan í heimsókn þáverandi forseta.

Nú hefur bylting í stafrænni tækni gert mögulegt að þjappa þessum myndsplóluhlaða niður í örlítið brot að fyrirferð.

Í vor fór ég við annan mann í það verk í tvær vikur að skoða möguleika á þáttagerð upp úr þessu efni auk þess að útbúa og koma á safn myndum frá öllu landinu og frá ferðum mínum um önnur lönd.

Við fljótlega yfirferð sýndist vera efni í gerð allt að 30 sjónvarpsþátta.

Fyrir um 30 árum gekkst ágætur maður í því að safna 8 mm kvikmyndaspólum. Í ljós kom að á þeim var varðveitt myndefni, sem annars hefði farið forgörðum af því að á þeim tíma eins og ævinlega gerðu menn sér ekki grein fyrir því hve mikils virði heimildir um líf hversdagsins gætu verið.

Myndin sem ég sá, sýndi fjölskyldu heima hjá ér á Akureyri, sem síðan fór í lautarferð á fjölskyldubílnum. Á þeim tíma sem myndin var tekin, í kringum 1960, urðu svo örar þjóðfélagsbreytingar yst sem innst, að þessar myndir eru algert gull.     

Sigmundur: Kassarnir voru 55

Ástandið í Írak leiðir hugann að Bush eldri.

George H.W. Bush, sem nú er níræður, lagði sig fram um sem breiðasta samstöðu margra þjóða gegn innrás Saddams Husseins í Kuwait og að Sameinuðu þjóðirnar styddu hernaðaraðgerðir gegn Saddam.  

Í Flóastríðinu hafði bandamannaherinn yfirburði og hefði getað marsérað inn í Bagdad og líka langt Írak undir sig.

Ráðgjafar Bush réðu honum frá þessu á þeim forsendum að ef þetta yrði gert, myndi skapast ástand fyrir borgarastríð í Írak sem myndi kosta miklu fleiri mannslíf en einræði Saddams, þótt það væri slæmt.

Bush fór að þessum ráðum.

Sonur hans gerði hins vegar þveröfugt, létt spinna upp lognar ásakanir um gereyðingarvopn Saddams, fara með her inn í Írak án samþykkis Sþ, leggja landið undir sig og drepa Saddam. 

Og afleiðingarnar, sem ráðgjafar föður hans spáðu fyrir um, hafa sannað gildi sitt.

Dapurlegast fyrir okkur Íslendinga er sú staðreynd að í fyrra Flóastríðinu héldum við okkur til hlés en í því síðara ákváðu tveir Íslendingar að við skyldum láta skrá okkur í hóp "viljugra stuðningsþjóða" við innrás í Írak.  

 

Bush eldri níræður í dag

Sálarlíf dýra og manna mun líkara en fyrr var talið.

Nú eru liðin um 30 ár síðan sálfræðingar fundu út mikil líkindi með mönnum og dýrum í sambandi við makaval. Fjallað var um þetta í margra blaðsíðna aðalgrein tímaritsins Time og forsíðufyrirsögn að auki.

Með þessu fékkst að hluta til skýring á svonefndum "gráum fiðringi" karla og því að konur löðuðust að hermönnum og valdamiklum mönnum, en hvort tveggja sögðu rannsakendur að væri algengt meðal apa og fleiri dýra.

Kvendýrið laðaðist oftast að öflugu karldýri, sem gæti varið það og afkvæmið. Byssa og hermannabúningur eru tákn um vald og þess vegna vaknar svipuð kennd hjá mörgum konum þegar þær sjá hermann.

Karldýrið laðast hins vegar oftast að kvendýri, sem er ungt og hraust og getur alið hraust og mannvænleg afkvæmi. "Grái fiðringurinn" væri dæmi um slíkt.   

Grænlenskir sleðahundar raða sér sjálfir í eykin þannig að öflugasti hundurinn er fremstur og er forystuhundur. Þegar einhverjum hundinum finnst, að hann eigi skilið að færast fram um eitt sæti í eykinu, ræðst hann á hundinn fyrir framan sig þegar hundarnir eru að hvíla sig.

Einvígið fer fram líkt og um menn væri að ræða, þ. e. að enda þótt hvor hundurinn um sig gæti drepið hinn fara þeir báðir að vissum mörkum og virða þau, þannig að báðir koma lítt skaddaðir úr átökunum.

Vinni aftari hundurinn skipta þeir sjálfkrafa um röð.

Hegðunin er ekki ósvipuð atferli fólks í prófkjörum eða persónukjöri í kosningum. Það er tekist á um röð eftir ákveðnum reglum og niðurstöðum hlítt.

Þar sem ég var í sveit að Hvammi í Langadal voru tíu kýr. Ein þeirra, Branda, mjólkaði mest og var stærst og hraustlegust. Hún var þar að auki greinilega fremst kúnna að gáfum, ef hægt er að nota svo stórt orð um vitsmuni dýra.

Branda var forystukýrin í hópnum og var á fremsta básnum í fjósinu. Kýrnar röðuðu sér í básana inn frá henni og fóru alltaf sjálfviljugar á sinn rétta bás.

Þegar kýrnar voru reknar út, fór Branda fyrst út og á leiðinni í hagann gekk hún fremst.

Í haganum létu hinar kýrnar Bröndu ráða því hvar þær bitu hverju sinni og Branda leiddi hópinn heim og gekk fremst þeirra inn í fjósið inn á fremsta básinn. Branda fann stundum á sér komandi veðrabrigði  og fór að færa sig fyrr en ella heim á leið þegar þannig stóð á.

Ég undraðist að dýr, sem talin eru heimsk, samanber lýsingarorðið nautheimskur, höfðu þó vit á að velja sér forystukú og nýta sér hæfileika hennar og atgerfi, rétt eins og gert er víða í mannheimum varðandi val á leiðtoga eða fyrirliða.

Enn eru vísindamenn að uppgötva líkindi með mönnum og dýrum sem við mennirnir getum stundum lært af og notað til að skilja betur okkur sjálfa og gerðir okkar.

Við erum nú einu sinni ekki ennþá orðnir fullkomnari en þetta.    

 

 

Rottur finna fyrir eftirsjá

Dæmigert vanmat á gildi aðdráttarafls fyrir ferðafólk.

Bandaríkjamenn reka þjóðgarða sína fyrir ríkisfé án þess að reikna með beinum tekjum af þeim. Þeir líta á dæmið í heild varðandi það, hvað dragi ferðamenn til landsins og reikna með, að óbeinar tekjur af náttúruperlunum varðandi almenna umferð ferðamanna um landið séu meiri en halli á rekstri einstakra atriða.

Og jafnvel þótt það dugi ekki til telja þeir heiður og sjálfsvirðingu þjóðarinnar nægja til að vanrækja ekki umhirðu mannvirkja, safna og náttúruverðmæta.

Þrátt fyrir stórvaxandi tekjur af ferðamönnum hér á landi virðist mönnum vera ofvaxið að hafa svona sjónarmið í huga, heldur virðast umhirða og aðstaða við þau fyrirbæri, sem helst draga ferðafólk að og skapa þar með tekjur, vera stórlega vanmetin og vanrækt.

Dæmi um það eru mýmörg, og manngerði goshverinn Strókur við Perluna er nýjasta dæmið.

Íslenskur jarðvarmi er eitt helsta aðdráttarafl landsins og Strókur er sýnilegt dæmi um orkuna, sem hitar upp íslensk hús og er leidd í heitavatnsgeymana á Öskjuhlíð.

Þess vegna eru það tákn um þröngsýni, skammsýni og nísku þegar komið er í veg fyrir að fyrirbæri eins og Strókur séu nýtt og þeim haldið við.       

Borgin lét loka goshvernum Stróki

"Bjór og búálfar."

Það þykir fínt og gott, sem knúði Íslendinga til Hrunsins, að hefja veraldleg og áþreifanleg verðmæti, mæld í krónum, tonnum og megavöttum ein til öndvegis en hæða, spotta og lítilsvirða andleg verðmæti hugans.

Sú mikla blaðakona, Agnes Bragadóttir, vinkona mín, reit í grein um það að ég hefði hlekkjað mig við vinnuvélar í Gálgahrauni "út af nokkrum steinum." Neðar gat maður víst ekki komist.

Þó dettur Agnas í þann pytt í þessari setningu að hugarflug hennar gerir það að blaðamennskustaðreynd að ég hafi hlekkjað mig við vinnuvélar og mun það kannski í framtíðinni verða að því sem við Baldur Hermannsson skilgreindum eitt sinn undir hugtakið "viðurkenndur misskilingur."

Verður hlekkjun mín og syngjandi vélsög víkingarsveitarmanna við að saga hlekkina í sundur þá orðin að staðreynd í heimildum framtíðarinnar fyrir tilstuðlan Agnesar. 

Agnes sannar óvart mátt hugarflugsins í einni setningu sem á að afsanna gildi "nokkurra steina" í Gálgahrauni.

"Steinarnir" eru reyndar heil landslagsheild, endi hins magnaða Búrfellshrauns og vettvangur mikilla sagna sem birtast í nöfnunum Gálgahraun, Gálgaklettur, Sakamannastígur, Fógetagata, Móslóði, Garðastekkur, - allt heimildir um atburði og líf genginna kynslóða í hrauninu.

Þar að auki myndefni sumra af frægustu verkum meistara Kjarvals.   

Í Gálgahrauni kynntist andófsfólk nokkrum prýðismönnum, sem vegna utanaðkomandi aðstæðna horfðust í augu og áttu samskipti við okkur í hrauninu og við áttum útaf fyrir sig ekkert sökótt við.

Þeir voru að vinna sína vinnu þar sem annars staðar.  

Þessir menn munu nú standa fyrir því að færa Álfakirkju og uppskera væntanlega háð og spott fyrir það hjá mörgum. Hafa þó margir vegagerðamenn víða um land sýnt landinu og sögu þess svipaða virðingu.

Þegar ég var barn að aldri þrjú heil sumur í Kaldárseli upplifði ég í sterkri upplifum Álfakirkju rétt hjá sumarbúðunum og tröllkerlingarnar þrjár, sem urðu að steini uppi á Valahnjúkum. Á bak við tröllkerlingarnar var eftirminnileg saga, sem séra Friðrik og hans fólk hélt vel utanum.  

Kyngimögnuð sagan af Tungustapa í Dölum og lög og ljóð um álfa, svo sem lagið "Kirkjuhvoll" draga að ferðafólk og hrífa þá sem hlusta á fagran og tilfininngaríkan flutning tónlistarfólks á lagið um álfana.

Þúsundum saman hafa erlendir ferðamenn komið til Íslands og farið um Norðurmýri til þess að upplifa hugarfóstur Arnaldar Indriðasonar.

Í lok mánaðarins verður farin hópferð Íslendinga á slóðir í Þýskalandi sem ber heitið "Bjór og búálfar".

Fólkið, sem býr þar, er ekkert feimið við þjóðsögurnar þýsku og dularmögn þeirra. 

Fólk hrífst af málverkum Kjarvals af "nokkrum steinum" í Gálgahrauni.

Dóttursonur minn upplifir miklar sögur og viðburði í hreiðrabyggð við lund við Helluvatn þótt hinir fullorðnu viti aðeins um eitt hreiður þar.

Þegar ég lá veikur sem ungur drengur og pabbi gaf mér landakort til að stytta mér stundir, af því að hann vissi að ég var orðinn landafræðinörd, varð staður á Fjallabaksleið syðri, sem heitir Sátubotnar, að miklu sjálfspunnu sögusviði hugmyndaflugs og dagdrauma með atburðum í ímyndaðri og fjölmennri útilegumannabyggð í Sátubotnum.  

Enn í dag birtast í huga mér ljóslifandi minningar um sögur og atburði á leiðinni frá Hungurfit og upp í Sátubotna, rétt eins og þeir hefðu gerst í raunveruleikanum. Samt er ekki hægt að mæla minningar í tonnum eða megavöttum.

"Maðurinn lifir ekki á brauði einu saman" sagði meistarinn mikli. Án hugarins væri bústaður hugans, líkami okkar, ekki mikils virði.

"Ég hugsa, þess vegna er ég" var eitt sinn sagt. Og þau orð lifa og eru sönn löngu eftir að sá, sem mælti þau, hefur sameinast moldinni, sem hann var kominn af.   

Álfakirkjan verður færð

Kommúnismi andskotans?

Það mun hafa verið Vilmundur Jónsson landlæknir sem kallaði það fyrirkomulag í lýðræðisríki "kapítalisma andskotans" þegar kapítalisminn virkaði aðeins í aðra áttina, það er, að hinir ríku fengju að græða að vild þegar vel gengi hjá þeim, en ríkið hlypi síðan undir bagga með þeim ef á bjátaði og afstýrði því að lögmál markaðshagkerfisins virkaði í þá átt.

Kannski gildir heitið "kommúnismi andskotans" yfir þjóðfélagsaðstæðurnar í Kína.

Þar ríkja alræðisvaldhafar sem nota það kerfi sem kommúnisminn kom á til að bæla niður "óæskilegar skoðanir" og beita kúgun og ofríki í kerfisbundnum kommúnisma til að viðhalda einræðinu, samanber stanslaus og víðtæk mannréttindabrot og aðgerðir á borð við þá sem fyrir nokkrum dögum áttu 25 ára afmæli.

En á hinn bóginn er sprelllifandi inni í þessu alræðiskerfi annað kerfi í ætt við auðvaldskerfi markaðarins lýðræðisríkjum, þar sem milljarðamæringum fjölgar lang hraðast í heiminum með velþóknun og aðstoð valdhafanna, sem þannig búa til harðsvíraða og eitraða blöndu af sósíalisma og kapítalisma þar sem þessi kommúnismi andskotans verður gerspilltur.   

Kínverskir milljónamæringar aldrei fleiri

Meiri og óþægilegri spenna utan vallar en innan?

Stærstu íþróttamót veraldar skapa oft spennu í umverfi þeirra sem getur ógnað þeim friði og því öryggi, sem ríkja þarf í kringum slík stórmót sem eiga að efla friðsamleg samskipti þjóða og trúarbragða.

Þessi stórmót fóru langt frameftir síðustu öld oftast fram í ríkjum Evrópu eða á norðurhveli jarðar þar sem lítil hætta var á að eitthvað mikið færi úrskeiðis.

Í Ólympíuleikunum í Mexíkó 1968 vöktu krepptir hnefar sigurvegaranna í 200 metra hlaupinu heimsathygli og gáfu til kynna, að hætta væri á að ýmislegt gæti farið úrskeiðis í heimi harðnandi átaka stétta, kynþátta og trúarbragða.

Hryðjuverkin í Munchen 1972 vöktu menn af værum blundi í þessum efnum og ástæða er til að vera mjög á varðbergi eftir því sem fleiri mót eru haldin í ríkjum þriðja heimsins þar sem ólga vegna mikillar fátæktar og misréttis geta orðið til að sjóði upp úr.

Brasilía er næstum eins stórt land og Bandaríkin og með álíka marga íbúa og Frakkland, Þýskaland og Bretland til samans, vaxandi þjóð og vaxandi efnahagsveldi en líka mikill órói ríkjandi.  

Þar er því allt stórt í sniðum og getur brugðið til beggja vona um að heimsmeistarakeppnin þar heppist vel.  

Þótt spennan vegna úrslita í leikjum keppninnar og mótsins í heild sé mikil er spennan vegna atburða utan vallanna óþægilegri og meira þrúgandi.

Vonandi fer þó allt vel, enda vegur þjóðaríþróttar Brasilíumanna í húfi.    

Senda forseta Brasilíu gula spjaldið

Mynd, sem upplýsir kannski of mikið ?

Markaðsfræðingar og markaðssnillingar ráða vafalaust mestu um þróun bílaflota heimsins, sem undanfarna áratugi hefur að miklu leyti byggst á uppbyggingu ímyndar svonefndra sportjeppa, þar sem einni mikilvægustu staðreynd um getu þeirra er leynt, - þeirri staðreynd að þeir síga langflestir niður um 5-8 sentimetra þegar þeir eru fullhlaðnir og verða þá jafnvel með minni veghæð en venjulegir fólksbílar með einn mann innanborðs.

Mér fannst óhjákvæmilegt að geta um þetta mikilvæga atriði við gerð myndarinnar "Akstur í óbyggðum" sem sýnd verður næstkomandi sunnudag í Sjónvarpinu, þótt maður sjái hvergi fjallað um þetta fyrirbæri í skrifum um bíla.  

Já, máttur þeirra sem stjórna markaðnum er mikill.  

Einhver magnaðasta markaðssnilld allra tíma fólst í því, að Iaccoca hjá Ford fann út, að vegna þess að sportgerðin af Corvair, Monzan, seldist miklu betur en venjulegur Corvair, væri GM að lokka fram nýjan markhóp bílakaupenda sem vildu eiga léttan, sportlegan og allmiklu minni bíl en þá töldust vera "bread and butter" bílar Kananna, en þó skyldi bíllinn geta tekið fjóra í sæti þótt þröngt væri í aftursætinu.

Iaccoca var svo viss í sinni sök, að þegar Mustang sló í gegn fyrir 50 árum, seldust 100 þúsund bílar í hverjum mánuði það sem eftir var ársins, eða vel yfir 700 þúsund bílar. Þetta met hefði verið ómögulegt að setja nema með því að hafa fyrirfram tilbúna framleiðslugetu fyrir svona metframleiðslu.

Þegar Lada Niva kom fram 1977 sló þessi fyrsti sérhannaði og fjöldaframleiddi "crossover" eða umskiptingur í heimi í gegn í Austur-Evrópu og á Íslandi.

En annars staðar hamlaði uppruni bílsins og lélegur frágangur sölu. Tími svona bíla var einfaldlega ekki kominn og ágætir "crossover" bílar AMC seldust nógu vel til að eiga framhaldslíf ef undan er skilinn Cherokkee.

1989 settu Japanir Suzuki Vitara og Daihatsu Feroza á markað og seldust þeir nokkuð vel án þess að aðrir framleiðendur tækju við sér.

1990 kom Ford Explorer fram og seldist afar vel og þegar Toyota Rav 4 kom á markað 1994 var ljóst að nýr og rosalega stór markhópur var að byggjast upp.

Á næstu árum varð sprenging í framleiðslu og sölu svonefndra SUV bíla eða crossover-bíla og hefur sú bylgja risið hærra með hverju árinu síðan.

Markhópurinn er eins góður til að græða á og hægt er að hugsa sér, hin stóra og fjölmenna millistétt í nútíma samfélögum, sem hefur efni á að kaupa mun dýrari bíla en láglaunafólk og þar að auki bíla, sem gefa framleiðendunum miklu meiri peninga í gróða fyrir hvern bíl en fyrir ódýrustu smábílana. 

Það þarf ekki að koma á óvart að BMW skuli seljast vel í Noregi og þá einkum BMW X5. Sá bíll er eitthvert besta tákn um smekk þessa markhóps sem hugsast getur, og þjónar eins vel sem stöðutákn og hægt er.

BMW X5 hefur líka verið þróaður og endurbættur af þýskri nákvæmni og metnaði.

Fróðlegt er að líta á hvernig sportjepparnir hafa breyst síðan 1990. Explorer og fleiri slíkir voru háir og klossaðirm soðnir upp úr pallbílum og með nokkuð mikla veghæð.

Þó vakti það athygli mína í upphafi að hæðin undir bensíngeyminn á Explorer var aðeins 18 sentimetrar á óhlöðnum bíl.

Erlendar rannsóknir sýndu hins vegar að nær allur akstur þessara bíla var á malbiki og viðburður ef þeim var ekið á malarvegum eða vegaslóðum, hvað þá í torfærum.

Þegar framleiðendurnir sáu þessar staðreyndir fóru undirvagnar þessara bíla að verða síðari og flatari og sjálfstæð fjöðrun tók við af heilum afturöxli.

Allra síðustu árin hafa margir þessara bíla farið að lækka. Ástæðan er einföld: Því hærra sem maður situr, því meira hreyfist maður til og frá og upp og niður á ójöfnum vegi.

Þetta vita þeir hjá Benz og BMW og þess vegna situr fólk svona lágt í framsætunum í fólksbílum þeirra.

Bílar eins og Subaru XV eru dæmigerðir um það hvernig sportjepparnir fara lækkandi.

Síðustu 15-20 ár hafa bílaframleiðendur hætt því, sem margir þeirra gerðu áður, að gefa upp veghæðina á bílnum fullhlöðnum.

Volkswagen gaf til dæmis upp að hæðin undir Bjölluna væri 15 sentimetrar á fullhlöðnum bíl (beladen), það þýddi að tómur var bíllinn með 21 sentimetra veghæð og hefði á okkar dögum getað verið auglýstur sem jepplingur með mikla veghæð!  

Siðasta bílatímaritið sem ég minnist að hafi gefið upp veghæð á fullhlöðnum bílum  var annað af Consumer bílatímaritum Bandaríkjanna.

Mann grunar að bílaframleiðendum hafi ekki líkað þetta, því að í þessu tímariti var hæðin undir RAV 4 og Honda CRV orðin 13 sentimetrar eða minni en á venjulegum óhlöðnum fólksbíl. Og síðan hvarf þessi uppgefna hæð allt í einu og hefur ekki sést síðan.

Í myndinni "Akstur í óbyggðum" er upplýst um þetta, því að ég veit allt of mörg dæmi um það að kaupendur jepplinganna hafa talið sig svikna og lent í miklu vandræðum á ferðalögum og í ófærð þegar þeir uppgötvuðu þessar takmarkanir sport"jeppanna" sinna.

Ólíklegt er að bílaumboðin og bílaleigurnar séu ánægð með mynd sem upplýsir um þetta, enda heyrði ég sagt í gagnrýni á myndina hjá einum bílaleigueiganda, að óþarfi væri að upplýsa um þetta, - tryggingafélögin borguðu tjónin hvort eð væri.

Kannski er "hæsta bílaleiguverð í heimi" engin tilviljun ? Hver veit ?   

 

  

 

Eitt óhapp í Krossá dýrara en kvikmynd?

Forvarnir þykja oft dýrar og jafnvel of dýrar þótt bent sé á að hvert alvarlegt slys er miklu dýrara en flestir gera sér grein fyrir.

Það sýna dæmi eins og árangur af tvöföldun Reykjanesbrautar, gerð vegriða við Hvalfjörð og nýs vegarkafli í gegnum Svínahraun, en allar þessar framkvæmdir hafa komið i veg fyrir alvarleg slys, sem áður voru á þessum slóðum.

Eitt banaslys á Íslandi kostar með ísköldum útreikningi, án þess reynt sé að meta áhrifin á ástvini og vini, ekki minna en 300 milljónir króna.

Það er hins vegar vafasamt að nefna ofurtöluna 40 varðandi mannslíf, sem bjargað hafi verið síðustu tíu ár með því að tvöfalda Reykjanesbrautina. Í slíka útreikninga vantar áhrif þess að bílaframleiðendur hafa staðið fyrir stórfelldum endurbótum varðandi öryggi bíla, sem út af fyrir sig fækka banaslysum en virðst yfirleitt ekki teknar með í reikninginn.

En nefna má áhrifarík dæmi um það að bætt vegakerfi hafi komið í veg fyrir stórslys. 

Töf á gerð vegriðs á milli akbrauta með umferð í gagnstæðar áttir á Hafnarfjarðarvegi kostaði þrefalt banaslys á veginum. Frumorsök slyssins var að vísu sú að einn hinna látnu fékk hjartaáfall, en hinir tveir hefðu ekki lent í neinu slysi þarna ef vegrið hefði verið komið og enginn öryggisbúnaður í bifreið getur bjargað mönnum í framsæti, ef bíll úr gagnstæðri átt kemur fljúgandi í gegnum framrúðuna eins og í þessu slysi.  

Fyrir beint peningatjón af þessu eina slysi hefði mátt borga upp gerð allra nauðsynlegra vegriða á suðvesturhorni landsins.  

Í hitteðfyrra ákvað ég að breyta um stefnu í kvikmyndagerð minni, þótt ekki væri nema í þetta eina sinn, og gera mynd um íslenska náttúru og málefni tengd henni, sem jafnframt gæti komið í veg fyrir slys, vandræði og umhverfisspjöll.

Myndin, sem heitir "Akstur í óbyggðum", og er 43ja mínútna löng, verður sýnd í Sjónvarpinu næstkomandi sunnudagskvöld 15. júní og fjallar um það hvernig hægt sé í akstri um óbyggðir landsins að ná sem mestri ánægju við að njóta einstæðrar fegurðar og náttúru landsins á mismunandi bílum við ólíkar aðstæður víða um land án þess að lenda í vandræðum eða valda náttúruspjöllum að óþörfu.

Við gerð myndarinnar naut ég dýrmætrar aðstoðar og vinnu Friðþjófs Helgasonar, ljósmyndara og kvikmyndagerðarmanns og eiginkonu minnar Helgu Jóhannsdóttur.  

Ég er þakklátur þeim og einnig þeim, sem styrktu gerð þessarar myndar, Sjónvarpinu, Landsbankanum, Olís, umhverfisráðuneytin og Tryggingamiðstöðinni, en átti þó ekki von á því að ekki fengist stuðningur eða blanda af samstarfi og stuðningi frá bílaumboðum, 130 bílaleigum eða öðrum ferðaþjónustuaðilum, þannig að eins og er er tap á myndinni.

Hjá tryggingafélaginu skildu menn hvað var um að ræða þegar ég sagði: "Bara það, að geta komið í veg fyrir eitt slys í Krossá, gerir meira en að borga kostnaðinn við þessa mynd."

Nú kann vel að vera að þessi mynd sé misheppnuð hjá mér og að í ljós komi að ekki hefði átt að vera eyða peningum og fyrirhöfn í gerð hennar, heldur í eitthvað annað. 

Um slíkt veit enginn kvikmyndagerðarmaður fyrirfram en veit þó, að ef enginn gerir neina mynd, mun aldrei nást neinn árangur af því að reyna þá aðferð.  

Meðal þess, sem hvatti mig til að gera hana, var að fyrir 35 árum gerði ég sjónvarpsþátt um svipað efni í ferðalagi með Guðmundi Jónassyni og að sá þáttur var endursýndur þrisvar.  Einhver ástæða hefur legið til þess, - kannski það að aldrei hafði áður verið fjallað um málið á þennan hátt.

Búta úr þeim þætti má sjá í þessari nýju mynd.

Nú er fjallað nær daglega um utanvegaakstur í fjölmiðlum, umferð ferðamanna hefur stóraukist um byggðir og óbyggðir, og að því leyti ætti þetta að vera rétti tíminn til að gera heimilda- og fræðslumynd um málið en hún er gerð á annað borð.

Þessa dagana er ég að vinna við að þýða efni myndarinnar og undirbúa það að bjóða hana til sölu fyrir innlenda og erlenda ferðamenn, en til að gera þann pakka meira aðlaðandi og fyllri, verða tvö sjö mínútna löng tónlistarmyndbönd, annars vegar um Ísland og hins vegar um Reykjavík á sama diskinum eða tölvukubbnum ásamt myndinni "Akstur í óbyggðum".

Vona ég að með því fáist góð landkynning fyrir útlendinga, sem kynnu að kaupa þetta efni, og jafnframt fáist tekjur til að komast á lygnan fjárhagslega sjó vegna gerðar þessara þriggja mynda.      

  

 

Allt að 40 mannslífum bjargað