Er stærsta atriðið í mati á virkjun Hverfisfljóts magnaðasta eldhraun landsins?

Ekkert eitt eldgos hefur haft jafn hrikaleg áhrif á sögu Íslands og hraunið sem kom upp og rann í Skaftáreldum. 

Nú er tekist á um virkjun Hverfisfljóts, sem fellur um þetta magnaða svæði, sem ætti að njóta alveg sérstakrar verndar að öllu leyti. 

En í umræðunni er varla nokkkru sinni minnst á þetta stóra gildi hraunsins. 

Það þarf að gera. 

"Við lifum ekki lífið af, - er það, - eða hvað?"

"Þökkum það, sem guð oss gaf, 

við gleði´og sorg

og söng og skraf. 

Við lifum ekki lífið af, 

er það?

Eða hvað?

 

Einhvern veginn svona hefst ljóð sem ber heitið "Vangaveltur í óendanleikanum" og fjallar um lífið og tilveruna.

Strax í upphafi ljóðsins er tæpt á því einfalda atriði, sem mætti orða á þann veg, að ekkert eitt atriði í tilveru fólks sé eins lífshættulegt og það að fæðast. 

Dauðinn er það eina sem er fullkomlega víst fyrirbæri hjá hverri lifandi veru, líka hjá konungbornu fólki eins og Elísabetu annarri Bretadrottningu. 

Í allri umfjöllun um hverja lifandi manneskju eru það tvær viðmiðunarpunktar sem marka hana, fæðingin og dauðinn, og setja mörkin fyrir lífshlaup eða ævi viðkomandi mannveru,

Það að elli hafi orðið 96 ára gamalli mannveru að aldurtila þykir frétt, en er það kannski ekki í raun og veru, heldur óhjákvæmilegur fylgifiskur samspils lífs og dauða. 

 

Upplýst um dánarorsök drottningar

"Stúlkan með silkimjúku röddina"?

Þeir sem muna enn nokkuð vel eftir vinsælustu dægurlagasöngvurunum um miðjan sjötta áratug síðustu aldar og voru þá um fermingaraldur muna enn vel eftir auglýsingaherferð í útvarpi þegar Erla Þorsteinsdóttir var kynnt til sögunnar sem "stúlkan með silkimjúku röddina." 

Þetta voru afar óvenjulegar auglýsingar á þeim tíma og notaðir til að auglýsa söng hennar á samkomustað við Elliðavatn. 

En minni manna getur verið fallvalt þegar langur tími líður og fróðlegt væri að vita nánar um hið rétta í þessu máli og sömuleiðis um það, að Freymóður Jóhannsson hafi verið aðalmaðurinn á bak við það koma Erlu á framfæri og þar með söng hennar á lögum 12. september.

Það sem gerir erfiðara að muna rétt þessi atriði er það nafn sem notað var síðar við gerð platna Erlu, "Stúlkan með lævirkjaröddina." 

Andlát: Erla Þorsteinsdóttir

Gott að hafa skilgreiningu á rafbílum á hreinu.

Sú árátta undanfarin ár að skilgreina 100 prósent rafbíla, tengiltvinnbíla og hybrid bíla sem rafbíla í tölum um sölutölur hefur valdið margvíslegum misskilningi, bjagað mat margra á þessum þremur mismunandi flokkum og jafnvel valdið vandræðum.

Mörg dæmi eru um eigendur nýrra hybrid bíla, sem trúðu því að "bíllinn býr til sitt rafmagn sjálfur og notar sama rafmagnið aftur og aftur", og enduðu með því að það drapst alveg á nýja fína bílnum. 

Og það var ein elsta bilun í heimi: bensínlaus. 

Setningin "hann notar sama rafmagnið aftur og aftur" var útskýrð þannig, að eftir að bíllinn hefði ekið upp brekku og eytt til þess rafafli, notaði hann endurvinnslu rafaflsins á leiðinni niður brekku á eftir til að safna hinni eyddu orku saman. Og sú orka sem hann notaði í að fara af stað endurheimtist þegar dregið væri úr hraða og staðnæmst. 

Yfirgnæfandi meirihluti af mótstöðunni, sem vélin þarf að yfirvinna í akstri bílsins er fólgin í loftmótstöðu, en næst á eftir kemur viðnámsmótstaða við veginn, sem ekinn er. 

Þetta, að sama rafmagnið sé notað aftur og aftur er aðeins hluti af hinu rétta, sem er það að að meðaltali endurvinnast aðeins 8 prósent af notaðri orku með endurheimtingarbúnaði bílanna. 

Og loftmótstaða og viðnámsmótstaða endurvinnst alls ekki. 

Líka er vitað um marga eigendur tengiltvinnbíla, sem vegna samsetningar aksturs þeirra í þéttbýli og dreifbýli hafa lent í því að þurfa að kaupa svo mikið bensín í akstrinum, að ávinningurinn af möguleikanum til aksturs fyrir rafmagni varð lítill sem enginn. 

Ástæðan er sú, að rafhlöður tengiltvinnbílanna eru yfirleitt mjög litlar vegna þess, að allur vélbúðanur bílsins er þungur af því hann er tvöfaldur, bensíndriflína og rafdriflína. Drægnin á rafaflinu einu er því afar takmörkuð í praxis, örfáir tugir kílómetra hjá mjög mörgum.

Örfáir tengiltvinnbílar hafa tæplega 19 kílóvattstunda rafhlöður svo sem Toyota RAV 4 og Suzuki Across systurbíll hans, en flestir hafa tengiltvinnbílarnir mun minni rafhlöður.  

Rafbílar vinsælastir það sem af er ári

Þrennar kosningar voru haldnar á hernumdu Íslandi 1942 og 1944.

Það hefur verið mikið rætt um hinar eistæðu kosningar í fjórum héruðum Úkraínu sem eru að stórum hluta á valdi Rússa, og þær sagðar óvenjulegastar fyrir þá sök að vera haldnar undir byssukjöftum innrásarliðs. 

Og víst er um það að engar kosningar fóru fram í Víetnam þegar stríðið þar stóð sem hæst né heldur í Kóreu. 

Hins vegar er það staðreynd að þegar tvennar Alþingiskosningar voru haldnar á Íslandi 1942 og þjóðaratkvæðagreiðsla um lýðveldisstofnun 1944 stóð Seinni heimsstyrjöldin sem hæst og um 50 þúsund hermenn Bandaríkjamanna og Breta réðu yfir landinu og háðu grimmilegt stríð á höfunum við landið. 

En þar endar samsvörunin við hernám Rússa í Úkraníu. Engin hernaðarátök fóru fram á Íslandi á stríðsárunum, en Þjóðverjar gerðu tvær loftárásir með einni flugvél í hvort sinn og ein þýsk flugvél var skotin niður. 

En á hafinu geysuðu einhver mannskæðustu átök styrjaldarinnar og var orrustan mikla þar sem flaggskipum Breta og Þjóðverja var sökkt þeirra mest, en kafbátahernaðurinn og árásirnar á skipalestir kostuðu hundruð þúsunda mannslífi. 

Í kosnningunum tvennum 1942 var ekki að finna vott af neinum tilraunum hersins til að hafa áhrif, en í lýðvaldiskosningunum 1944 kom Bandaríkjaforseti því áleiðis til íslenskra ráðamanna, að flýta sér ekki of mikð í því máli. 

Ljóst mátt vera að í því máli, þótt leynt færi, að stofnun lýðveldisins yrði að vera með þöglu samþykki Bandamanna. 

Þrátt fyrir að tæknilega megi segja að í afmörkuðum atriðum sé að finna einhverja samsvörun með kosningum hér á landi á stríðsúrunum og kosningunum í Úkraínu nú, eru himin og haf á milli "rússnesku" kosninganna og hinna íslensku þegar allt er vegið saman. 

Segir þriðju heimstyrjöldina löngu hafna

Gasgrímum dreift á milli tugmilljóna fólks 1939. "MAD" og "GAGA."

Ein helsta viðbúnaðarráðstöfunin hjá Bretum, þegar stríð braust út með þeim og Þjóðverjum 3. september 1939, var að dreifa gasgrímum til íbúa Bretlands. 

Ári fyrr hafði Neville Chamberlain forsætisráðherra rætt um það í ræðu þegar í óefni stefndi í deilunum út af Súdetahéruðunum í Tékkóslóvakí hve fáránlegt það væri að Bretar væru tilbúnir að setja upp gasgrímur út af þjóð í fjarlægu landi, sem þeir þekktu ekki neitt. 

Þá náðust samningar sem höfðu þó ekki meiri áhrif en þau, að aðeins sex mánuðum síðar rauf Hitler þá og lagði alla Tékkóslóvakíu undir sig. 

Orð hans 15. mars 1939 hljóma kunnuglega núna: "Tékkóslóvakía er ekki lengur til." Hún var orðin hluti af þýska ríkinu líkt og Austurríki hafði orðið ári fyrr. 

Árin 1938 og 1939 hafði eiturgas sem vopn svipaða stöðu og kjarnorkan nú. Gasið hafði verið notað í það miklum mæli undir lok Fyrri heimsstyrjaldarinnar að það var erfitt og jafnvel ómögulegt að reikna út hvert það myndi berast og drepa jafnvel fleiri úr röðum þeirra, sem beittu því en þeirra sem gasinu var ætlað að drepa. 

Niðurstaðan varð sú að eiturgasi var aldrei beitt í styrjöldinni, enda líklegt að sá, sem ráðist yrði á, myndi bregðast við með gagnárás með eiturgasi.  

Þegar Bandaríkjamenn urðu fyrsta og eina þjóðin til þess að beita milljón sinnum öflugra gereyðingarvopni í Hirosíma og Nagasaki, var hugsunin að baki býsna skammsýn. 

Fram til 1949, í fjögur ár, áttu Bandaríkjamenn einir slík vopn, og sprengjurnar voru orðnar fimmtíu árið 1948 og hægt að beita þeim á tugi borga í Sovétríkjunum. Hótunin um beitingu þeirra hafði bit í ljósi "hefðarinnar" sem beiting þeirra á Japani hafði haft. 

Í skjóli þessarar hótunar gátu Bandaríkjamenn haft minni hefðbundinn herafla en ella. 

En þeir hefðu átt að geta séð það fyrir, að Sovétmenn hlytu fyrr eðs síðar að eignast slíkt vopn og þar með skapað hræðilegasta vopnakapphlaup allra tíma og svonefnt ógnarjafnvægi í krafti kennisetningarinnar MAD, "Mutual assured destruction", GAGA á íslensku, "Gagnkvæm altryggð gereyðing allra."

Það er hálfsannleikur hjá Pútín að Bandaríkin hafi skapað fordæmi með notkun kjarnavopna, því að það var líka fordæmi hjá þeim eftir það að nota ekki kjarnavopn í Kóreustríðinu né Víetnamstríðinu. 

Harry S. Truman rak yfirhershöfðingjann og stríðshetjuna Douglas Mac Arthur fyrir að mæla með beitingu kjarnavopna gegn Kínverjum og Mao kallaði Bandaríkjamenn "pappírstígrisdýr." 

Það er ábyrgðarleysi hjá Pútín að tala eins og hann gerir varðandi kjarnavopnin. 

Hann mætti muna það, að Úkraínumenn afsöluðu sér öllum kjarorkuherafla og stórvirkasta herbúnaði sínum eftir hrun Sovétríkjanna til þess að skapa traust, sem nú hefur verið laskað herfilega.

 

P

Vísar til fordæmis Bandaríkjanna með kjarnavopn

Hernámið 10.maí 1940 byrjaði á smá klúðri.

Það voru aðeins innan við 800 menn sem hertóku hið hlutlausa Ísland 10. maí 1940. Miklu skipti að aðgerðin kæmi á óvart og gengi hnökralaust. 

En fyrstu merkin um landgöngu í aðsigi bárust öllum bæjarbúum Reykjavíkur fyrir slysni, sem fólst í því að senda Walrus flugbát í stutta leit að kafbátum, og í þeirri ferð flaug hún yfir Reykjavík og vakti marga bæjarbúa, þeirra á meðal Werner Gerlach ræðismann Þjóðverja, sem þar með fékk kærkomna aðvörun og gat komið hluta af skjölum sínum fyrir kattarnef. 

Að öðru leyti gekk aðgerð Bretanna vel, og þegar Hitler frétti a henni þar sem hann var staddur í byrgi sínu í Eifelfjöllum til að stjórna innrás Þjóðverja í Niðurlönd og Frakkland, varð hann æfur af bræði og skipaði fyrir um gerð innrásaráætlunar Þjóðverja í Ísland. 

Fyrir ellefu árum fór síðuhafi í könnunarferð til Eifelfjalla, fann rústirnar af byrginu og gat þar sett sig í fótspor Hitlers með því að klöngrast ofan í leifar byrgisins. 

Hin fámenna innrás Breta var nefnilega tímamóta aðgerð í aðdraganda og upphafi Heimsstyrjaldarinnar hvað það snerti, að eftir að Hitler hafði síðan 1936 ævinlega haft frumkvæði í helstu aðgerðum sínum og tekið með því heppnaða áhættu, en hin stórveldin alltaf orðið að bregðast við, fólst í hernámi Breta á Íslandi frumkvæði, sem Hitler varð að bregðast við. 

Gerlach reyndi að fá Íslendinga til fylgis við germanskan átrúnað en varð fyrir miklum vonbrigðum í trúboði sinu. 

Skjöl Gerlachs ræðismanns á leið heim eftir rúm 80 ár

Athyglisvert hjól: Royal Enfield Himalayan.

Fjölbreytnin í framleiðslu vélhjóla er aldeilis mögnuð, svo margvíslegum þörfum er mætt. 

Nokkur hjól stinga í stúf, svo sem þriggja hjóla gæðingurinn Yamaha Niken, en bæði Yamaha og fleiri framleiða slík hjól. 

Kostur þeirra er stöðugleiki, en galli aukin þyngd og hærra verð en á tveggja hjóla reiðskjótum af svipaðri stærð.  

Verðið skiptir máli. Þannig hefur Yamaha MT07 verið mest selda gerðin í Danmörku átta ár í röð. 

Í öllum flotanum sker eitt hjól sig ansi hressilega úr: Royal Enfield Himalayan. 

Það er beinlínis haft sem einfaldast, léttast, sterkast, ódýrast og endingarbest, og er þess vegna með einfalda 411 cc eins strokks vél, sem skilar aðeins um 25 hestöflum, en er með óvenjulega mikið og seigt tog og tæplega 130 km klst hámarkshraða, sem er feykinóg fyrir flestar aðstæður. 

Meiri áhersla er lögð á sparneytni en eitthvert firna upptak, og uppgefin eyðsla aðeins um þrír lítrar á hundraðið. 

Þyngdin er innan við 200 kíló og framhjólið auðvitað á 21 tommu felgu. 

Kjörorðið er einfalt, hentar vel við hvaða veg eða vegleysu sem er. 

Hægt er að setja rúmgóða farangurkassa á hjólið, og hér á Íslandi hafa verið sett aðeins stærri dekki til að fást enn betur við þá fjölbreyttu hálendisvegi, sem þeim hefur verið beitt á. 

Hjólið hefur selst vel í Þýskalandi og á sér trygglyndan aðdáendur hér og einnig hér á landi. 

Ef síðuhafi væri talsvert yngri og fjáðari kæmi til greina að eiga svona hjól, en fyrir mann á níræðisaldri er krafan meiri um ódýran og þægilegan ferðamáta á þjóðvegaferðalögum, svo sem  með því að endurnýja núverandi PCX 125 cc hjól með "draumahjólinu" Honda PCX 160 cc, sem eyðir aðeins 2,2 lítrum á hundraðið, nær um 115 km hraða, hefur möguleika á rúmlega 70 lítra farangursrými og smýgur um dyr og lyftur í húsum. 

Í erlendum blöðum er þessi gerð af Honda oft talin í flokki "sofa-scooters" þótt það sé um 20 sentimetrum styttra en þau mjög svo þægilegu lúxus-malbiksferðalagahjól, sem flokkast sem "maxi-scooters." 

Vegna hins hlægilega lága eldsneytiskostnaðar er líklegt að svona hjól sé með minna kolefnisfótspor í heild en tíu sinnum þyngri og tíu sinnum dýrari rafbílar, sem þurfa mun meiri orkueyðslu, reksturskostnað, aföll og kolefnisspor við smíði, viðhald og förgun.   

Engin þörf á málamiðlunum

Sviptingar í málefnum sjókvíaeldis í Noregi. Lærum við eitthvað?

Einkennilegur munur virðist vera á málefnum sjókvíaeldis í Noregi og hér á landi. 

Ætla hefði mátt, að hér á landi væri reynt að nýta sér reynslu Norðmanna af svona eldi, sem þeir hafa verið talsvert langt á undan okkur með, og þá einkum reynslu þeirra af mistökum, sem hægt væri að komast hjá. 

En þetta virðist alveg ofugt eins og sést af viðtengdri frétt á mbl.is, því að engu er líkara en að Ísland hafi í miklum mæli verið gert að eins konar griðastað fyrir norska laxa sægreifa, sem þeir geta flúið til og vonast eftir meiri eftirlátssemi en heima fyrir. 

Samtímis er rekinn mikill andróður gegn landkvíaeldi og því fundið flest til foráttu. 

Sérkennilegt er að sjá í fréttum þann harmagrát, að "600 miljarða verðmæti hafi þurrkast út" vegna auðlindaskatts á sjókvíaeldi í Noregi. 

Samkvæmt þessu er auðlindagjald hið versta fyrirbæri almennt og vaknar þá sú spurning, hvort réttara væri að borga fyrirtækjum nógu hátt þakkargjald fyrir að halda kauphallarvísitölum sem allra hæstum.

Yfir 600 milljarða verðmæti hafa þurrkast út

Átti mynd Ólafs K. sér keppinaut sem "ljósmynd 20. aldarinnar"?

Í viðtengdri frétt af mbl. um hið mikla filmu- og myndasafn Ólafs K. Magnússonar fyrrverandi ljósmyndara á Morgunblaðinu er birt fræg mynd hans af óeirðunum á Austurvelli 30. mars 1949 þar sem hann fylgir eftir lögreglumönnum, sem eru, vopnaðir táragasi og gasgrimum, að ryðja völlinn og koma fundarmönnum þar í burtu. 

Myndin sýnir meira en sést í fljótu bragði, því að´það þarf blöndu af hugrekki, hörku og lagni til að komast í svona "skotstöðu" af hendi ljósmyndarans í langhörðustu mótmælendaátökum aldarinnar, sem stóðu um heitasta deiluefni aldarinnar. 

Hér á síðunni hefur verið bent á aðra ljósmynd, sem kandidat fyrir mynd aldarinnar, en það er hin magnaða mynd Finnboga Rúts Valdimarssonar af tæplega 39 líkum skipverjanna af hinu heimsfræga franska rannsóknarskipi Pouqouis-Pas raðað í fjörunni í Straumsfirði með lík Charcot leiðangursstjóra fremst eftir að skipið hafði farist á skerinu Hnokka þarna fyrir utan í fádæma óveðri 16. september 1936. 

Slysið var heimsfrétt og útförin gerð með fádæma viðhöfn í Reykjavík og henni útvarpað til Frakklands.  

Finnbogi Rútur var ritstjóri Alþýðublaðsins á þessum tíma og fylginn sér, og það hefur þurft mikla lagni og skynbragð til að ná þessari óskaplega dramatísku mynd, sem segir meira en þúsund orð.

Myndir Ólafs K. af Austurvelli voru margar góðar, en hin eina mynd Finnboga Rúts af Pourqua pas? harmleiknum var á heimsmælikvarða.  

Taka fagnandi við einstöku myndasafni