Of loðin mörk á milli vistmildra bíla og vistvænna.

Tilvist og vinsældir Mitsubishi Outlander tengiltvinnbílsins eru táknræn fyrir þá tæknilegu áskorun, sem óhjákvæmileg orkuskipti þessarar aldar hefur skapað.

Outlander er í stærri kantinum og það þungur og dýr, að það er obbanum af fólki ofvaxið að fjárfesta í honum. 

En hann kemur í góðar þarfir hjá fjölmennri vel stæðri millistétt.  

Þegar Toyota Prius var valinn bíll ársins í Evrópu 2007 gafst mér færi á að aka slíkum bíl í Kaupmannahöfn.

Í ljós kom, að sparneytni bílsins var mjög orðum aukin, og var ekki meiri en hjá sparneytnustu dísilbílum af svipaðri stærð. 

Aðalástæðan var sú að Prius var ekki "tengiltvinnbíll", þ. e. það var ekki hægt að tengja hann við rafmagnskerfi og hlaða hann. 

Þegar þar að auki er gætt að því, hve flóknari smíð svona bíll er en hreinn rafbíll, er ofmælt að tala um vistvæna bíla. 

Strangt til tekið hefur algerlega vistvænn bíll ekki enn litið dagsins ljós, og orðið vistmildur er kannski skárra. 

Toyota varð að gera Prius svo straumlínulagaðan, að 0,26 cx var nýtt met, en þetta var óhjákvæmilegt, því að um leið og bíllinn var kominn út á þjóðvegahraða, varð rafhreyfillinn algerlega háður bensínhreyflinum. 

Þegar forsetaembættið íslenska var látið hafa Lexus lúxustvinnbíl, voru jafnstórir og öflugir dísilknúnir lúxusbílar jafnvel enn sparneytnari. 

Og slíkir bílar voru mun einfaldari að gerð og þar af leiðandi með minna samanlagt kolefnisspor. Tvinnbílarnir fengu niðurfellingu gjalda en ekki dísilbílarnir. 

Þetta fannst mér ósanngjarnt, og breyta litlu þótt í ljós kæmi að sótagnir úr dísilbílum gætu valdið varasamri mengun í miklu þéttbýli og stórborgum. 

Nú er verið að setja kröfuharðari staðla fyrir dísilinn, og hann er því ekki úr sögunni enn. 

Hlálegt var á sínum tíma að sjá Hollywoodstjörnur og frægt fólk flagga tvinnbílum þess tíma, sem ekki voru tengiltvinnbílar. 

Ólafur Ragnar forseti var alveg með á nótunum, þegar ég benti honum á samanburðinn á Lexusnum og Benz og BMW dísilknúnum keppinautum: "Það, sem ræður er P.R.-ið" sagði Ólafur. 

Nú er hins vegar mikið að gerast í sambandi við tengiltvinnbíla, bæði vegna tvöföldunar á orku rafhlaðna, samanber Nissan Leaf og fleiri. 

Það kemur sér sérlega vel fyrir þá tengiltvinnbíla, þar sem drægnin á rafhlöðunni einni hefur aðeins verið 30-40 kílómetrar. 

BMW i3 er athyglisverð nálgun, - lítil tveggja strokka bensínvél ásamt öflugri og langdrægri rafhlöðu. 

Gallinn við tengiltvinnbíla er sá, að séu eigendurnir latir við að hlaða þá fyrir notkunina í þéttbýli, verður hluti bensíneyðslunnar mun meiri en æskilegt væri. 

Helsti kostur Outlander og annarra tengiltvinnbíla er sá, að aldrei þarf að hafa neinar áhyggjur af rafmagnsleysi.  

Samvinna bensínvélarinnar og rafhreyfilsins er sérlega heppileg. 

Við það að byrja að kynnast smælkis-rafbílnum Tazzari sýnist mér þar koma til greina, að breyta honum lítillega til að gera hann dýrlega umhverfismildan tengiltvinnbíl, sem væri á færi sem flestra að eignast.  

Stærsti kostur slíks bíls yrði að Tazzari býður nú þegar upp á svo gott rými fyrir tvo menn, sem sitja hlið við hlið, að menn gleyma því hvað hann er stuttur að aftan. 

Núna er Tazzari-örbíllinn hreinn rafbíll með um 100 km drægni að sumarlagi, en af því að hann er svo léttur, aðeins um 700 kíló, myndi nægja að setja í framendann á honum 400cc eins strokks Suzuki bensínhreyfil sem er 33 hestöfl og knýr Suzuki Burgman 400 vespuhjólið. 

Slíkur hreyfill með sinni afar einföldu sjálfsskiptingu myndi taka sáralítið pláss í framenda Tazzari og knýja framhjólin. 

Til að vinna upp rýmið, sem hreyfillinn og 15 lítra bensíngeymir tækju, myndi nægja að lengja bílinn um ca 20 sentimetra fyrir aftan sætin tvö, hafa afturhjólin 20 sm aftar, og færa þangað rafgeyma, sem nú eru frammi í, en þurfa að víkja fyrir hinni ofursmáu bensínvél.

Geymar bílsins myndu verða af hinni stórbættu nýju gerð, með tvöfalt meiri orkugeymd en nú er, og rafhreyfillinn yrði 33 hestöfl í stað 20 og myndi halda áfram að knýja afturhjólin.  

Bíllinn aðeins rúmlega 900 kíló, tvöfalt léttari en Mitsubishi Outlander og miklu ódýrari. Af reynslunni af 20 hestafla rafhreyfli fyrir 700 kílóa Tazzari, myndi 33ja hestafla rafhreyfill verða kappnóg fyrir þann óvenjulega aldrifsbíl, sem yrði álíka langur og gamli Mini var. 

Og þegar menn vildu gefa verulega í og spretta úr spori eru 33 bensín-hestöfl og 33 rafhestöfl nóg til að gefa hröðun úr 0 í 100 á 10 sekúndum. 

Og drægni rafhlaðnanna einna gæti verið á bilinu 150-280 kílómetrar. 

Outlander langvinsælastur meðal vistvænna

"...einn grænasti málmur í heimi..."

Í tengdri frétt á mbl.is er greint frá því að ein af forsendum hópmálsókn gegn United Silicon í Helguvík sé sú, að fyrirtækið hafi veitt villandi og rangar upplýsingar um starfsemina þegar það leitaði hófanna með að reisa verksmiðjuna. 

Þetta er ekki eina dæmið um skipulega afvegaleiðingu og villandi auglýsingar á þessu sviði. 

Yfir hátíðirnar horfðu og hlýddu landsmenn nær stanslaust á stórar og dýrar sjónvarpsauglýsingar álveranna þar sem beinskeyttur áróður um ágæti stóriðjunnar var spyrtur við mun styttri jóla- og nýársóskir. 

Það er ekki beinlínis smekklegt að nota hreinræktaðan áróður um eigið ágæti undir yfirskini jóla- og nýjárskveðja. 

Hvað myndu menn segja um auglýsingu bílaumboðs sem auglýsti:

"Við hjá Kötlu seljum einhverja allra bestu, hagkvæmustu, umhverfismildustu og best hönnuðu bíla, sem framleiddir eru í heiminum. Gleðileg jól."  

Í auglýsingu Norðuráls var hamrað á síbylju um að álverið framleiddi "...einn grænasta málm í heimi." 

Víst er ál umhverfismildara en stál, en takið eftir orðalaginu, "...einn grænasta málm í heimi.." en ekki "grænasta málm í heimi" eins og fyrrum heyrðist oft sagt. 

Í þessu eina orði er fólginn ákveðinn varnagli, því að enda þótt í myndum af uppruna orkunnar, sem Norðurál notar í áróðursauglýsingu sinni, séu að mestu notaðar myndir af rennandi tæru vatni, er stór hluti orkunotkunar fyrirtækisins fólginn í kaupum á orku frá þeim gufuaflsvirkjunum á Íslandi, sem eru hvað fjærst því að flokkast undir sjálfbæra þróun og nýtingu á "hreinum og endurnýjanlegum orkugjöfum." 

Þvert á móti var vaðið af stað í upphafi við hreina rányrkju þar sem orka virkjunarsvæðanna verður kláruð á nokkrum áratugum, er þegar byrjuð að dvína eins og sést bæði á tölum um afköst svæðanna og það, að þau hafa fallið niður um allt að 18 sentimetrum, svo að sjór er byrjaður að flæða inn í Staðarhverfi fyrir vestan Grindavík. 

Í Noregi eru álver, sem nota eingöngu algerlega hreina og endurnýjanlega vatnsorku bergvatnsáa, sem ekki fylla heilu dalina upp af drullu eins og til dæmis Kárahnjúkavirkjun. 

 

Einnig má huga að notkun orðsins "málmur" þegar talað er um "einn grænasta málm í heimi." 

Með því er til dæmis gefið í skyn að ál sé alfa og omega nýtingar léttra, sterkra og umhverfismildra efna, til dæmis í flugvélaiðnaði. 

En í þein iðnaði og víðar hefur álið fengið skæðan keppinaut þar sem eru svonefnd "koltrefjaefni" (composite) sem gefa mun meiri og varanlegri styrk til langframa en ál. 

Notkun koltrefjaefna fer hraðvaxandi í flugvélum, og besta dæmið verða nýjar þotur, þar sem sterkasta vígi álsins í flugvélasmíði fram að þessu, vængirnir, verða úr slíkum efnum en ekki úr áli. 

 

Hópmálsókn undirbúin gegn United Silicon

"Hver hefur drepið mann...?" Hver hefur misst vitið?

Fræg eru orðin, sem Halldór Laxness lagði Jóni Hreggviðssyni í mun í Íslandsklukkunni: "Hver hefur drepið mann og hver hefur ekki drepið mann? Hvenær hefur maður drepið mann og hvenær hefur maður ekki drepið mann?"

Þau koma í hugann þegar Donald Trump segir, að Stephen Bannon hafi misst vitið þegar hann missti starf sitt í Hvíta húsinu.  

Stephen Bannon var svo mótandi í málflutningi og aðferðum Donalds Trumps í kosningabaráttunni 2016, að segja má að þegar Trump rak hann, hafi skepnan risið gegn skapara sínum. 

Nú segir Trump að Bannon hafi misst vitið og sé geðveikur. 

Svona orðbragð og fleira sem forsetinn hefur sagt vekur hins vegar spurningar um það hverjir séu geðveikir og hverjir ekki. "Hver hefur misst vitið og hver hefur ekki misst vitið? Hvenær hefur maður missti vitið og hvenær hefur maður ekki misst vitið?"

Trump segir Bannon hafa misst vitið

Sérkennileg þróun máls að útrýma lykilsögnum og heitum.

Málnotkun og orðaforði eru í sífelldri þróun í tungumálum heims og ekkert sérstakt um það að segja, það er bara eðlilegt. 

En sumt vekur þó furðu, eins og þegar gömul og þægileg lykilorð, eins og sumar sagnir eru, víkja fyrir nafnorðum sem skapa málalengingar og jafnvel misskiling. 

Sögnin að vera er stutt og þægileg og prýðir fyrirsögn tengdrar fréttar á mbl.is: "Helmingur seldra bíla var rafknúinn." 

En síðan hverfur þessi einfalda sögn í fréttinni og víkur fyrir nýrri sögn sem þar að auki er tvíræð, því að sögnin að mynda þýðir bæði að búa eitthvað til og að taka mynd af einhverju. 

Hliðstæða við þetta væri ef það væri ekki talið nógu fínt að segja "konur eru helmingur landsmanna" heldur þætti flottara að segja: "konur mynda helming landsmanna". 

Það má leika sér með þetta.

Segjum að rannsókn leiði í ljós að "helmingur erlendra ferðamanna tekur landslagsmyndir". 

En með nýja orðalaginu yrði sagt: Rannsókn leiðir í ljós að "landslagsmyndir mynda meira en helming þeirra mynda sem erlendir ferðamenn mynda." 

Sífellt dynur í eyrum hið skæða nafnorð "aukning" í eftirsókninni eftir hátimbruðum málalengingum, til dæmis þegar sagt er "aukning hefur orðið í fjölda fólks" í stað þess að segja einfaldlega "fólki hefur fjölgað," notuð tíu atkvæði í sex orðum í stað þess að nota sex atkvæði í þremur orðum. 

Helmingur seldra bíla var rafknúinn

Að spila úr sterkri stöðu?

Það er þekkt úr sögu átaka að aðgerðir miði að því að skapa sér sem sterkasta samningsaðstöðu. 

Gífuryrði Bandaríkjaforseta og leiðtoga Norður-Kóreumanna hafa verið einskonar afbrigði eða hluti af störukeppni, þar sem hvor aðili um sig reyndi að gera em mest úr sterkri stöðu sinni og hræða andstæðinginn. 

Ráðamenn í Norður-Kóreu hafa haft það eina takmark að tryggja algert alræði sitt í landinu til frambúðar með því að þróa kjarnorkuvopnabúnað, sem gerir það að óðs manns æði fyrir Bandaríkin að ráðast á landið. 

Þeir hafa vitað, að Suður-Kóreumenn geta engan veginn hugsað sér að kjarnorkustyrjöld brjótist út, og raunar engin af nágrannaþjóðunum heldur. 

Nú telur Kim Jong-un að hann hafi sýnt umheiminum fram á að Norður-Kórea sé orðið fullburða kjarnorkuherveldi og þar með, að fælingarmáttur vopnanna sé nægur til að tryggja, að enginn ráðist á landið. 

Næsta skref er að friðmælast við Suður-Kóreumenn, sem þrá ekkert heitara en öryggi og frið á skaganum og muni því þrýsta á Bandaríkjamenn að koma til friðarviðræðna. 

Rétt eins og Bandaríkjamenn leystu Kúbudeiluna 1962 með því að leggja af öll áform um að ráðast á Kúbu, en með þessu létu þeir Castro komast upp með það að ríkja jafnlengi á Kúbu og ellefu forsetar í Bandaríkjunum , er erfitt að sjá að nein önnur raunhæf niðurstaða sé í boði varðandi Norður-Kóreu en að eitthvað svipað gerist þar.  

Suður-Kórea býður til viðræðna

Þegar "viðbjóðurinn" breyttist í hrifningu.

Ein eftirminnilegasta íþróttakeppni, sem ég hef séð, var Íslandsmót í vaxtarrækt, sem Jón Páll Sigmarsson tók þátt í. 

Fram að þessari keppni hafði ég aldrei horft á slíka keppni, og langaði ekki til þess, vegna þess að mér fannst hún komin út í miklar öfgar hvað varðaði það útlit, sem keppt var að. 

Gamli Atlas í Atlasæfingunum sínum fannst mér flottastur, hæfilega "massaður" og "skorinn" og með æfingar, sem voru hófstilltar og allir gátu tileinkað sér. 

Svo hófst Íslandsmótið og í fyrstu fannst mér sumt sem ég sá næstum því verðskulda lýsingarorðið "viðbjóður", að því er virtist afkáralegt og fráhrindandi útlit. 

En svo fór smám saman að renna upp fyrir manni í hverju keppnin var fólgin, og munurinn á keppendum fór að renna upp fyrir manni. 

Eftir því sem fleiri komu á svið og "pósuðu", því meiri varð hrifningin yfir þeim árangri sem þau bestu höfðu náð, og maður lét fljótlega berast með straumi fjöldans og hrífast æ meir.  

En síðan kom hið óvænta: Jón Páll Sigmarsson, sterkasti maður heims. Seint mun gleymast sú hrifningarbylgja sem fór um húsið þegar hann steig á svið, með þvílíkt sjálfstraust, útgeislun og gleði að áhorfendur gátu ekki annað en hrifist með honum með því að virða fyrir sér árangurinn, sem var svo margfalt betri en hjá keppinautunum, að það þurfti ekki að spyrja að leikslokum, - hann sigraði með yfirburðum.

Það eru að sjálfsögðu stundum skuggahliðar á því sem liggur að baki miklum árangri í íþróttum en það er mikilsvert að kynna sér allar hliðar þeirra og það besta, sem þær hafa fram að færa áður en dómar eru felldir.   

 

„Algjör viðbjóður í lokin“

Hægt að tæma svarta listann með einu landi á viku?

Á sínum tíma ráðlagði Donald Trump þeim, sem vildu ná langt í viðskiptalífinu, að skrifa hjá sér nöfn og ávirðingar þeirra, sem þeir teldu hafa staðið í vegi fyrir þeim á viðskiptaferli þeirra og refsa þeim síðar ef mögulegt væri. 

Hann gaf í skyn fyrir áramót að nú yrðu þær þjóðir settar á svartan lista, sem ekki greiddu atkvæði eins og Bandaríkin hjá Sameinuðu þjóðunum, og að þessum þjóðum yrði refsað við fyrsta tækifæri. Þetta er obbinn af aðildarþjóðunum 192. 

Hann refsaði Kanadamönnum með viðskiptabanni á farþegaþotur fyrir áramót og í dag eru það Pakistanar.

Það er næsta gömul ávirðing, sem tekin er fram, og kom fyrst til skjalanna fyrir næstum fjórum áratugum, þegar Rússar gerðu innrás í Pakistan. 

Bandaríkin stóðu þá fyrir alþjóðlegri fordæmingu á hernaði Rússa, beittu hvers kyns þvingunum og refsingum, eyðilögðu Ólympíuleikana í Moskvu 1980 og þar með líka í Los Angeles 1984, og studdu, ásamt Pakistönum, fyrirrennara Talibana í Afganistan, sem þá hétu Mujaheddin, leynt og ljóst í að gera innrásarliði Rússa lífið leitt og hrekja það loks úr landi sex árum síðar. 

En afleiðingin varð sú að skepnan reis gegn skapara sínum og réðist á New York og Washington árið 2001. 

Þá varð það allt í einu réttlætanlegt að gera það sama og Rússar höfðu verið fordæmdir fyrir 1979 og ráðast inn í Afganistan. 

Síðan þá hefur sú herför ekki skilað tilætluðum árangri og nú þykir ástæða til að kenna Pakistönum um það og refsa þeim fyrir það sem þeim var umbunað fyrir 1979-1985. 

Ef Trump heldur þessum hraða í beitingu refsivandarins, getur hann tæmt óvinaþjóðalistann á kjörtímabili sínu með því að veifa vendinum yfir einni þjóð í hverri viku.

Auðvelt verður að finna sakarefni, allt frá erlendum framförum í flugvélasmíði til sviksemi í samskiptum. 

Á íslensku er svona hegðun lýst með orðunum "að troða illsakir við" einhvern og finna ætíð ærna ástæðu til. 

Sérkennilegt hugarfar þegar valdamesti maður heims beitir því "til að endurvekja mátt og dýrð Ameríku."   

Fyrsta tíst Trumps 2018

Hvað næst? "Mannfall varð og fótbrot varð"?

Ýmsar óþarfa málalengingar eru lífseigar í fjölmiðlum. Ein þeira hvimleiðustu eru orðin "bílvelta varð", tvöfalt lengra en að segja: "Bíll valt." 

Hugsanleg hliðstæða, en sem betur fer ekki komin enn: "Íslendingar unnu Dani" í stað "vinningur varð hjá Íslandi gegn Dönum." 

Eða: Í stað: "maður féll og fótbrotnaði"  verði sagt: "mannfall varð og fótbrot varð."

Bílvelta í Ártúnsbrekku

Góð landkynning á Youtube?

Ísland fær þessa fínu auglýsingu á Youtube á fyrsta degi ársins. Heimsfræg "flugeldamenning" Íslendinga birtist með frábæru myndbandi af því þegar "risaterta" springur á miðri umferðargötu og bæði akandi og gangandi vegfarendur mega þakka yfir að sleppa óskaddaðir frá tiltækinu.

Nú er að sjá hvort fleiri krassandi fréttir geti fylgt í kjölfarið, svo sem ný rannsókn, sem bendir til þess að í fáar klukkustundir í nótt hafi svifryksmengun með arseniki, blýi, kvikasilfri, brennisteinsvetni og fleiri eiturefnum orðið jafn mikil eða meiri en alla 354,8 aðra daga ársins samanlagt. 

Einnig að flugeldasalan hafi vaxið hröðum skrefum ár frá ári að undanförnu. 

Skyggnið í Reykjavík fór niður í 700 metra í svækjunni. 

Í fréttinni um þessa skaðlegu mengun fylgdi að rekja mætti furðu mörg ótímabær dauðsföll til þessarar mengunar. 

Fer þá að verða spurning hvort björgunarsveitirnar geti komið í veg fyrir nógu mörg ótímabær dauðsföll til að vega upp á móti því. 

Í einni frétt í vikunni kom fram að helst mætti ekki verða stórt slys á milli jóla og nýárs, vegna þess að þá væri björgunarsveitarfólk upptekið við flugeldasölu, og lægi fjárhagslegt líf sveitanna við.  

Þar sem ég átti áður heima, byrjuðu skotdrunurnar daginn fyrir Þorláksmessu og linnti ekki fyrr en meira en hálfum mánuði seinna. 

Snema í gærmorgun byrjuðu sprengingarnar og þeim linnti ekki í nótt fyrr en komið var undir morgun. 

Nú er ár þar til aftur verður lagt upp í þetta sérstæða árlega átak í flugeldanotkun hér á landi. 

Á þessu ári, sem er til stefnu til næsta flugeldaæðis, ætti að vera tími til þess að svara fjölmörgum spurningum sem hljóta að koma upp. 

Ég hef ævinlega verið fylgjandi því að vanrækja ekki að gera sér dagamun, en engu að síður má alveg velta upp spurningum hvar mörkin liggja. 

Hve margar borgir erlendis eru "keppinautar" okkar í þessum efnum?

Í hve mörgum öðrum löndum eru almannavarnir og björgunarsveitir algerlega háðar þessu fjárhagslega?

Hve góð landkynning er eindæma svifryks- og loftmengun fyrir Reykjavík sem "hreinustu borg í heimi"? 

Og síðan er spurningin, hvort björgunarsveitirnar okkar eigi það skilið að þurfa að vera fjárhagslega algerlega háðar flugeldaæðinu. 

 

Risaterta sprakk í Vesturbænum

Bestu hliðar mannsins og sagnfræðingsins.

Árið byrjar vel. Afburða gott og vel flutt ávarp forseta Íslands laðaði fram bestu hliðar hæfileikaríks og góðs manns, sem nýtir sér færni sína sem sagnfræðings til að hitta á rétta tóninn, ekkert vansagt og ekkert ofsagt.

Það er dýrmætt fyrir þjóð, sem á aðeins einn þjóðkjörinn embættismann, að forseti okkar get sameinað okkur öll eins og vel og Guðni Th. Jóhannesson gerði í nýársávarpi sínu í dag. 

Raunar var hófstillt, blátt áfram, en markvisst ávarp Katrínar Jakobsdóttur forsætisráðherra í gær, einnig til sóma.  

Guðni minntist Birnu og annarra