Geirangursfjörður - Ísland: Ekki spurning um hvort, heldur hvenær.

Eldfjall er að rumska rétt hjá stórborginni Napoli á Ítalíu og spurningar vakna.

Þegar ég var ungur var sagt að Helgafell í Vestmannaeyjum væri "útbrunnið" eldfjall. 

Annað kom á daginn 23. janúar 1973 þegar gaus neðarlega í austurhlíð fjallsins í gossprungu, sem upphaflega var 1500 metra löng. 

Þá kom í ljós það sem hafði raunar blasað við allan tímann: Heimaey er stærsta eyjan, af því að þar hefur goshættan verið mest. 

Fyrir 1994 var því trúað víða um land að ekki væri það mikil hætta á stórum snjóflóðum þar sem ekki höfðu fallið slík flóð í manna minnum eða sagt frá þeim í annálum.

Snjóflóðið á Seljalandsdal 1994, sem fór alveg yfir í Tungudal og olli manntjóni, hringdi ekki bjöllum um þetta efni, enda var lagt að norskum snjóflóðasérfræðingi, sem fenginn var til að fræða um það flóð og álpaðist til að segja að mun meiri hætta væri á alvarlegum flóðum annars staðar á Vestfjörðum, að vera ekkert að skipta sér af neinu nema því sem honum hefði verið borgað fyrir, það er, hættumat og aðgerðir fyrir Seljalandsdal.

Það var ekki fyrr en eftir snjóflóðin á Súðavík og Flateyri, sem menn áttuðu sig á því, að ástæða þess að ekki hafði verið greint í annálum frá snjóflóðum á þessum stöðum og fleirum, var sú, að þá hafði ekki verið byggð þar og snjóflóð því ekki fréttnæmt eða barst einfaldlega ekki til eyrna annálaritara þess tíma.

Á sama tíma og snjóflóðið féll á Flateyri, féll enn stærra flóð innst í Dýrafirði, eitt af allra stærstu snjóflóðum, sem vitað er um að hafi fallið hér á landi. 

En vegna þess að þar urðu engar skemmdir á mannvirkjum féll það alveg í skuggann fyrir öðrum snjóflóðum og nánast enginn mundi eftir því aðeins ári síðar. 

En hvað Súðavík snerti kom í ljós við athugun eftir flóðið þar, að í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns var greint frá því í umsögn um jörðina í Súðavík, að þar væri sauðfé hætt við að lenda í flóðum og teldist það galli á jörðinni.   

Einna hættulegustu eldfjöllin hér á landi eru að öllum líkindum Hekla, Snæfellsjökull og Öræfajökull. 

Hekla nefnd fremst, af því að hún hefur gosið langoftast af þessum fjöllum og getur hvenær sem er gosið með klukkustundar fyrirvara. 

Í öllum þessum eldfjöllum geta orðið stórhættuleg sprengigos, sem senda frá sér flóð af eitraðri og sjóðandi eimyrju sem drepur allt kvikt sem á vegi þess verður. 

Frægust slíkra gosa eru gosið í Vesuvíusi 79. f.Kr. og á eyjunni Martinique í Vestur-Indíum 1902, en í síðarnefndu gosinu komst einn maður af í bænum St. Pierre, en hátt í 40 þúsund dóu. 

Vegna byggðar nálægt Snæfellsjökli og Öræfajökli og stórfjölgun ferðamanna við þau og Heklu, er hættan á manntjóni sívaxandi. 

Bárðarbunga og hennar kerfi geta sent frá sér stórflóð á að minnsta kosti þremur vatnasviðum, sem ná bæði til suðurstrandarinnar og norðurstrandarinnar. 

Fjallið Akerneset við Geirangursfjörð er tifandi tímasprengja af þessu tagi erlendis, eins og vel kom fram í mynd í Sjónvarpinu í kvöld. 

Geirangursfjörður er eitt af allra fegurstu ferðamannastöðum Norðurlanda, var efstur á lista hjá Lonely Planet og á Heimsminjaskrá UNESCO 2005, og 140 til 180 skemmtiferðaskip koma þangað á hverju sumri, 300 þúsund ferðamenn.

Eftir að hafa komið þangað snertir hin mikla og yfirvofandi hætta af "tsunami" flóðbylgju af völdum hruni í fjallinu yst við fjörðin mann kannski meira en ella. 

Og bæði þar og hér er það hinn mikli ferðamannafjöldi, sem gerir hættuna svona mikla. 

Orðaskiptin í myndinni varðandi tregðu á því að lýsa of snemma yfir hættuástandi voru sláandi: 

"Eigum við að bera ábyrgð á því að kalla úlfur! úlfur! og trufla með því umferð ferðamannanna á háannatímanum" og skapa stórkostlegt tekjutap ef hrunið og flóðbylgjan láta standa á sér í kjölfar aðvörunarinnar?"  

Og svarið var líka eftirminnilegt: "Hvort vegur þyngra, sala á minjagripum eða mannslífin?"

Skjálftar í Bárðarbungu

Uppgjöf fyrir áskorun 21. aldarinnar.

Það hefur löngum loðað við okkur Íslendinga að okkur lætur ágætlega að búa til eitthvað nýtt en er gjarnt að gleyma því að það kostar fé að reka og viðhalda eignum, hvort sem það eru bílar eða hús. 

Þegar á að fara í einhverja ferð á bíl, til dæmis að skreppa fram og til baka milli Akureyrar og Reykjavíkur, er eldsneytiskostnaðurinn oftast einn tekinn með í reikninginn og sagt til dæmis, að ferðin á bílnum kosti um 15 þúsund krónur og að með því sparist meira en helmingur, miðað við að fara í áætlunarflugvél. 

Þetta er hugsun frá degi til dags, sem stenst ekki þegar dæmið er gert upp til fulls, því að vitað er að hlaupandi viðhalds-, viðgerðar- og slitkostnaður að viðbættu verðfalli á bílnum vegna aksturs er enn meiri en eldsneytiskostnaðurinn.

Þegar mun meiri ferðatími er tekinn með í dæmið verður tap á bílferðinni. 

Og þá er enn eftir að gera ráð fyrir fastakostnaði, svo sem tryggingum og afskriftum vegna aldurs bílsins. 

Þegar öllu er saman haldið verður umræddur ferðakostnaður ekki um 15 þúsund krónur, heldur minnst 80 þúsund krónur og ferðin orðin miklu dýrari en ef flogið væri, jafnvel þrefalt dýrari ef vinnutap er tekið með í reikninginn. 

Nákvæmlega sama hefur verið að gerast á Landsspítalanum í hálfa öld. Ekkert fyrirbyggjandi viðhald í gangi, heldur skyndireddingar og bráðabirgðaviðgerðir, og skemmdirnar vaxa stundum með veldishraða aðgerðarleysið er algert í of langan tíma. 

Ég bað Ragnar, son minn, sem er byggingafræðingur með skemmdir og viðhald húsa sem sérgrein, að líta á mbl.is greinina og segir hann greinina vel unna. 

Gróflega reiknað hefði með því að byrja fyrir 15-25 árum að leggja minnst 300 milljónir króna árlega inn á sérstakan reikning sem fyrirbyggjandi viðhald og tilfallandi viðhald væri kostað af, verið hægt að koma í veg uppsafnað ófremdarástand af því tagi sem nú blasir við.  

Þessi hrikalega reynsla veldur síðan því að ályktað er sem svo, að fyrst ekki gekk betur í þessum bútasaumi og plástraviðhaldi en raun ber vitn, muni ganga enn verr ef farið verði í að reisa nýjan spítala frá grunni.  

Með svona röksemdafærslu er hringnum lokað og girt fyrir að hægt sé að takast af nokkru viti á við eina af helstu áskorunum og viðfangsefnum 21. aldarinnar að hafa hér heilbrigðiskerfi sem standist samanburð við kerfið hjá þjóðum, sem keppa við okkur um mannauð. 

Áskorunin er þeim mun brýnni, að samfelld og mikil fjölgun aldraðra er þegar í gangi og blasir við framundan, þannig að það eitt kallar á aðgerðir sem standi undir nafni. 

P. S. Í athugasemd við pistilinn er því haldið fram að nýr spítali gæti ekki orðin ein bygging. Það vill svo til að ég skoðaði Landsspítalann í Osló 2005 og hann er ein bygging, sem liggur í stórum boga utan um aðkeyrsluna eins og sést á meðfylgjandi mynd. 

Inni í hluta af spítalanum liggur gangur, sem líkist göngugötu í borg, þar sem sjúkrastofur og fleira eru báðar hendur. 

Raki, mygla og yfirgefin hús

Sígilt stef, það er ekki annað í boði.

Nýjársávarp forsetans var hófstillt og yfirvegað með ívafi frjálslyndis og æðruleysis. 

Meðal annars sagði hann frá samskiptum sínum við vin, sem varð fyrir miklu líkamlegu áfalli og það minnti mig sjálfan á eigin líkamleg skakkaföll, að vísu ekki alvarlegt, sem setti mig þó í rúmið og hafði talsverð áhrif á framgang viðfangsefna minna þótt á batavegi væri.

Það er oftast hægt að sjá eitthvað jákvætt við flest og hugga sig við það að mega samt faðma heiminn og elska. Og án áfallanna hefði varla orðið til eftirfarandi kveðskapur og tilheyrandi lag, sem komið er á Youtube, sem segir talsvert um andrúmsloft liðins árs. 

 

ÞAÐ ER EKKI ANNAÐ Í BOÐI.

 

Þegar við fæðumst og færir oss yl /

framtíðar morgunroði  /

við engu´um það ráðum að erum við til, - /

það er ekki annað í boði. /

 

Þótt lánið oft hverfult í lífinu sé  /

og lítið oft viðleitnin stoði

líkami þinn var þér látinn í té, -

það er ekki annað í boði.

 

Ef misgjörðir fortíðar mæða þinn hug, /

þótt mistökin öll við þig loði  / 

bættu þitt ráð, sýndu djörfung og dug, - /

það er ekki annað í boði. 

 

Ef hlutskipti betra þú þráir oft heitt  /

og þér ógna hættur og voði  /

engu um flest af því færðu hér breytt, - / 

það er ekki annað í boði.

 

Og hvernig sem vera þín veltur og fer  /

í veraldar basli og moði  /

njóttu hvers morgundags eins og hann er, -

það er ekki annað í boði.  

 

Því jarðlífið sveiflast sem hverfanda hvel. /

Í heilsunni´er fjör eða doði. /

Er dauðinn þig tekur, þá taktu´honum vel, - / 

það er ekki annað í boði. 

 

Núið, - hver stund, sem þú nota skalt vel, / 

fæðing og dauði, fjörbrot og hel, /

upphaf og stopp, samt hluti af eilífðarvél, - /

það er ekki annað í boði. 

„Faðmaðu heiminn, elskaðu“

Viðreisn í svipaðri stöðu og Framsókn var fyrrum.

Allan fullveldistímann á síðustu öld og fyrstu sjö ár þessarar aldar var Framsóknarflokkurinn í kjörstöðu við stjórnarmyndanir á Íslandi. Lengst af þennan tíma var flokkurinn með 20 til 28 prósenta fylgi en var samt í ríkisstjórn í 62 ár. 

Allan tímann átti Framsókn það uppi í erminni að mynda stjórn með Sjálfstæðisflokknum og koma ár sinni vel fyrir borð í "helmingaskiptastjórn" ef vinstra mynstrið sýndist ekki verða nógu gjöfult.  

Oft stóðu stjórnarmyndanir í nokkurn tíma og á meðan þær stóðu, gat Framsókn athugað, hvort hún fengi meira fyrir sinn snúð til hægri eða vinstri, - var það sem kallað var opin í báða enda. 

Flokkurinn Viðreisn er núna í svipaðri stöðu.

Stjórn Sjalla og Framsóknar missti meirihluta sinn, en á móti kom að stjórnarandstaðan náði ekki meirihluta, - nema að hafa Viðreisn um borð.

Ekki virðist vera hægt að mynda vinstri stjórn án Viðreisnar, meðal annars af því að innanflokksástand í Framsóknarflokknum og Wintrismálið virðast fæla aðra flokka frá samstarfi við þann flokk, sem annars væri í svipaðri kjörstöðu og Viðreisn og skilgreinir sig sem frjálslyndan og samvinnusinnaðan miðjuflokk. 

Eftir að Viðreisn er búin að taka þátt í þremur stjórnarmyndunartilraunum, einni til hægri og tveimur til vinstri, virðist niðurstaðan verða sú að eftir mestu sé að slægjast í hægri stjórn. 

Ráðamenn Bjartrar framtíðar hafa tekið þá stefnu að líma sig við Viðreisn til þess að vera öruggir að komast í ríkisstjórn ef hægt verður að mynda hana. 

Lækjarbrekkuflokkarnir vildu búa til valkost á móti Sjalla-Framsóknarstjórn með liðsinni Viðreisnar. 

Það reyndist ekki hægt og því geta þessir flokkar ekki kennt öðru um en óeiningu sjálfra sín um ef niðurstaðan verður hægri stjórn. 

Katrínu eða Óttari að kenna?

Var skaupið skemmtilegra af því að það virtist styttra?

Einhvern veginn fannst mér skaupið styttra núna en undanfarin ár. En stundum fer matið á tímalengd fyrirbæra eftir því hve skemmtilegt það er, sem um er að ræða.

Og þá vaknar spurningin hvort það var í raun og veru styttra en undanfarin ár eða hvort það virtist styttra af því að það var skemmtilegra í heildina en skaupin undanfarin ár. 

Það var að minnsta kosti nógu margt sem var skemmtilegt til að halda manni við efnið að horfa á og standa nokkuð ánægður upp í lokin. 

Margt var bráðsmellið eins og Pokemon atriðið, sumt kannski heldur langt eins og tíminn sem fór í bílakjallarann, og eins og gengur og gerist gerði gerði sumt sig ekki eins vel og annað. 

Landsmenn tísta um skaupið