Reynslan í vestursýslunni plús mikið meira.

Eyjafjallajökull var "fjallið mitt" þegar ég var fimm ára í sveit á vesturbakka Þjórsár og sýndist þetta tignarlega eldfjall standa á bakkanum handan við ána. 

Þetta rifjaðist upp fyrir mér á leið austur að Öræfajökli í dag. 

Hvílík tign og fegurð, sú sem hæst nær á Íslandi!  

En nú er komið upp svipað ástand og var þegar Eyjafjallajökull byrjaði að rumska við sér 1999 og farið var í það að gera viðbragðsáætlanir. 

Menn bjuggu að vísu að gerð viðbragðsáætlana vegna Kötlugoss, sem fyrst var byrjað að föndra við tveimur áratugum fyrr, en það sem gerast kann við gos í Kötlu er margfalt stærra og flóknara. 

Nú hefur Öræfajökull byrjað að rumska við sér og enn þarf að drífa í gerð viðbragðsáætlunar og nú nægir ekki að kópíera áætlanirnar í vestursýslunni, heldur að bæta við í samræmi við stærð fjallsins og þess hættulega eðlis, sem það lumar á, og olli mannskaða og eyðingu blómlegs héraðs 1362. 

Á efstu myndinni er horft yfir til þessa mikla eldfjallsl yfir Skeiðarársand, en Lómagnúpur er vinstra megin á myndinni.

Á næstu mynd fyrir neðan er horft yfir öskjuna efst á fjallinu í átt til Hvannadalshnjúks, og sést móta vel nær okkur fyrir hringnum utan um nýja sigketilinn, að hluta til bogadregnar sprungur. 

Á neðstu myndinni er horft til suðurs og ef "súmmað er inn á hægri hluta sigketilsins sést að þar er flugél sem Ragnar Axelsson flýgur með Tómas Guðbjartsson sem farþega. 

Í fréttatíma Sjónvarpsins klukkan 19:00 stendur til að sýna nýjar myndir af Öræfajökli, sem teknar voru í dag.  

 

Gerð rýmingaráætlana í Öræfum flýtt

Verður stysta fréttin 26. nóv 2004 sú stærsta á þessari öld?

Hinn 26. nóvember 2004 var stysta fréttin í sjónvarpsfréttum kvöldins innan við mínúta eða réttara sagt aðeins 46 sekúndur, og lét ekki mikið yfir sér. Titill hennar var "Tíðari gos." 

Tilefni hennar var upphaflega það, að nokkrum árum fyrr hafði ég heyrt Guðmund heitinn Sigvaldason greina frá því að þegar ísaldarjökullinn bráðnaði fyrir 11 þúsund árum hefði landið sem var undir honum lyfst svo mikið við að ísaldarfargið fór af því, að eldgosum á svæðinu, sem nú er norðan Vatnajökuls, fjölgaði margfaldlega, og tíðnin orðið allt að þrítugföld þegar mest var. 

Þess vegna væri þarna stærsta hraunbreiða landsins, Ódáðahraun, og fjölbreyttasta og magnaðasta eldfjallasvæði heims. 

Þegar haldin var ráðstefna um Grímsvatnagos í Öskju þennan nóvemberdag 2004 frétti ég af því að Freysteinn Sigmundsson jarðeðlisfræðingur myndi fjalla um það hvaða áhrif bráðnun íslensku jöklanna, einkum Vatnajökuls, myndi hafa á eldgosatíðni á Íslandi. 

Vatnajökull er nefnilega það sem eftir er af ísaldarjöklinum stóra. 

Ég fór vestur eftir og varð ekki fyrir vonbrigðum, en fyrirlestur Freysteins fjallaði einmitt um það hvað hvarf langstærsta jökulsins, sem þar að auki væri með miðju eldvirkninnar undir sér, hefði að segja fyrir eldvirknina.

Fréttatíminn var mjög ásetinn á þessum árum af fréttum af miklum hræringum í íslensku viðskipta- og efnahagslífi, svo að í fyrstu reyndist ekki rými fyrir þessa frétt í fyrstu. 

En loks var fallist á það að hún gæti flotið með, ef hún yrði rúmlega hálf mínúta á lengd. 

Nú þegar má sjá merki um að þessi spá sé að byrja að rætast. Frá 1996 til 2017 hafa orðið gos árin 1995 (við Hamarinn) 1996, 1998, 2000, 2004, 2010, 2011 og 2014, alls átta gos á 21 ári, eða fjögur gos á áratug. Þetta er næstum tvöfalt tíðara en hefur verið að meðaltali á öld á sögulegum tíma. 

Þessa dagana minna Hekla, Katla og Grímsvötn á sig, en í hópinn hafa bæst tvö stærstu eldfjöll landsins, Bárðarbunga og Öræfajökull, bæði á áhrifasvæði Vatnajökuls. 

(Hekla minnir stanslaust á sig með því að hafa þanist meira út en hún hafði gert fyrir gosið 2000) 

Auðvitað gæti þetta verið tilviljun, en ef ekki, og eldgos á 21. öldinni verða miklu fleiri en áður hefur þekkst, og fréttagildi og áhrif hvers goss innan lands og utan yrðu lögð saman, gæti eldgosatíðnin orðið ein stærsta frétt aldarinnar.  

Stefni að því að setja fréttina inn á facebook síðu mína. 

Katla minnir líka á sig.

Sum Kötlugos og hamfarahlaup úr Kötlu hafa verið þannig á forsögulegum tíma að valda myndi stórfelldum vandræðum og tjóni á okkar dögum. 

Þar er ekki aðeins um að ræða hættuna á hrikalegu hamfaraflóði niður Markarfljót og alla leið út í Hólsá um Landeyjar, heldur hefur eldfjallið fyrrum sent frá sér gríðarlegt öskufall.

Katla, Bárðarbunga, Grímsvatnasvæðið og Öræfajökull búa yfir sérstakri hættu vegna íshellunnar sem liggur ofan á eldstöðvunum. r

Það er hrollvekjandi að horfa ofan í sigkatla þessara eldfjalla, og mun ég setja inn myndir af slíkum fyrirbærum við Kötlu og Bárðarbungu. 

Ef gosið brýst upp í gegnum íshelluna verður úr því gríðarlegt öskugos, sem getur ógnað flugsamgöngum um allan heim auk annarra búsifja og tjóns. 

 

Rafleiðni í Múlakvísl eykst áfram

Fátt í boði til bjargar.

Þegar að rykið hafði að mestu sest eftir bankahrunið 2008 kom í ljós við rannsókn nokkrum árum síðar að það hafði verið hrein hundaheppni að íslenska bankakerfið hryndi ekki þegar síðla árs 2006, tveimur árum fyrr. 

En eftir á að hyggja var þessi "hundaheppni" kannski ekki það besta sem þá gat komið fyrir, því að á þessum tveimur árum sem liðu milli 2006 og 2008 hafði bankakerfið blásið svo út og sömuleiðis "snjóhengjan", innistæður útlendinga á Íslandi, að hið endanlega og óhjákvæmilega hrun 2008 varð miklu, miklu stærra, þrátt fyrir kosningaslagorðin 2007 um "trausta efnahagsstjórn." 

Og það tók hátt í átta ár að losna við "snjóhengjuna". 

Í stöðunni sem var uppi, þegar símtalið fræga var hljóðritað án þess að forsætisráðherrann vissi það, var í meginatriðum um tvennt að ræða: Að gera eitthvað, þótt svigrúmið væri þröngt, eða láta bankakerfið bara gossa. 

Eftir á að hyggja reyndist munurinn aðeins vera tveir dagar og tapið vegna neyðarhjálparinnar varð 35 milljarðar. 

En það verður að líta á það sem gert var í ljósi þeirrar stöðu og þeirrar óvissu sem þá blasti við. 

Því að frammi fyrir óförum með of litlar upplýsingar, verða örvæntingarfull ráð oft fyrir valinu, ef á annað borð eitthvað er í boði. 

Því að úr því að menn sluppu með skrekkinn 2006 var kannski ekki útilokað að einhverju væri hægt að bjarga 2008. 

Það var enn í boði að gera eitthvað.

Ef ekkert yrði gert og í ljós kæmi eftir á, að einhverjar aðgerðir hefðu orðið betri en engar, var ekki óhugsandi að hægt yrði að saka menn um að hafa vanrækt að grípa til einhverra ráða. 

Í ljós kom eftirá að staðan hafði því miður ekki verið þannig að neitt annað hefði verið hægt að gera en þó það að setja neyðarlögin, en sú aðgerð átti eftir að reynast sérlega vel úr garði gerð og hún lagði grunninn að því hvernig hægt var að vinna sig út úr hruninu. 

Á einum stað í símtalinu er talað um aðgerðaleysi érlendra stofnana, þær "gerðu ekki neitt" segir Seðlabankastjóri. 

Það rímar ekki alveg við það að Seðlabanki Bretlands hafði fyrr á árinu boðið Seðlabanka Íslands aðstoð sem ekki var þegin. 

Hvort sú aðstoð hefði breytt einhverju er hins vegar óvíst, svo alvarleg var staðan þegar orðin þá og hafði í raun verið það alveg í feigðarsiglingunni frá 2006. 

Íslenska bankakerfið og þar með fjármálakerfið hafði siglt sofandi að feigðarósi og hin "tæra snilld" Icesave gerði málið á endanum miklu stærra og verra viðfangs. 

Ræddu örlög bankakerfisins

Tvö hæstu eldfjöll Íslands í umbrotaham í einu?

Í septemberbyrjun var hægt að sjá í fyrsta sinn lóðrétt í gegnum íshettu Bárðarbungu niður í jarðhitasvæði undir jöklinum. Set ljósmyndir af því sæði hér fyrir neðan myndina af Öræfajökli, sem birt er í tengdri frétt á mbl.is. 

Nú hefur sést nýr sigketill uppi á Öræfajökldi og er þvermál hans um einn kílómetri, eða þrefalt meira en stærri ketilsins á Bárðarbungu. 

Ekki sést þó niður í gegnum ísinn á Öræfajökli eins og á Bárðarbungu.

Bárðarbunga og Öræfajökull eru tvö hæstu fjöll / eldfjöll landsins og stærð þeirra og hæð gefur til kynna mikilleik þeirra á alla lund. 

Það yrði saga til næsta bæjar ef tvö stærstu eldfjöll landsins gysu á svipuðum tíma.

Eins og bent hefur verið á á þessari síðu áður, er Öræfajökull líklega hættulegasta eldfjall landsins vegna stærðar þeirra eldgosa, sem geta orðið í þessari höll elds og ísa, en þó enn frekar vegna nálægðar þess við vaxandi byggð við rætur þess. 

Ef svo ólíklega vildi til að Snæfellsjökull rumskaði við sér gæti hann líka orðið afar hættulegur vegna nálægðar við byggð. 

Sívaxandi umferð ferðafólks er í nágrenni Heklu og færðar hafa verið líkur að því að hún gæti skipt um fasa og tæst í sundur í miklu sprengigosi. 

Bárðarbunga er að þessu leyti á einhverjum heppilegasta stað sem hugsast getur, en af þeim sökum er lítið vitað um afl hennar. 

Um það eru engin dæmi frá sögulegum tíma, að stærstu eldfjallarisarnir, Öræfajökull og Bárðarbunga, gysu á svipuðum tíma, en frá hvorugu fjallinu eru til neinar mælingar frá fyrri gosum, nema frá gosinu í Holuhrauni í fyrra sem var í raun Bárðarbungugos. 

Á neðstu myndinni á síðunni er horft út lofti úr vestri yfir Lómagnúp og Skeiðarársands í átt til Öræfajökuls.  

Nýr ketill hefur myndast í Öræfajökli

Hver verður fyrst, Hekla, Grímsvötn, Bárðarbunga, Öræfajökull eða Katla?

Minnsta kosti fimm eldstöðvum á Íslandi sem taldar eru upp hér að ofan er "að verða mál" og gæti til dæmis Hekla gosið hvenær sem er með aðeins klukkustundar fyrirvara að dómi vísindamanna. 

Grímsvötn eru virkasta eldfjall Íslands, gusu 1998, 2004 og 2011 og klukkan tifar. 

Bárðarbunga virðist vera í undirbúningsfasa undir næsta gos á eftir Holuhraunsgosinu og vaxandi jarðhiti er farinn að brjóta bráðnunarvatni farveg í gusum undir Dyngjujökul. 

1999 til 2010 bættist Eyjafjallajökull í hóp eldfjalla í ham, en yfirleitt hefur verið langt á milli eldgosa í því fjalli svo að honum er "ekki mál" að því er virðist. 

Og nú minnir aukin leiðni í Múlakvísl á einhvern lengsta óvissu- og meðgöngutíma eldfjalls hér á landi, þar sem er Katla. 

Hugsanlega varð smágos í henni 1955 sem setti mikið hlaup í Múakvísl og hefur kannski lengt biðtímann eftir henni eitthvað. 

En á næsta ári verður öld frá Kötlugosinu 1918 og sú gamla gæti alveg tekið upp á því að stela "sjóinu" frá öllum hinum eldfjölunum og aldarafmæli fullveldisins og frostavetrarins mikla 1918 með því að gjósa hressilega og hrella miklu fleiri en 1918 þegar engin flugvél hafði enn flogið á Íslandi. 

Lyktin finnst enn við Öræfajökul

Táknræn ljósmynd?

Náttúrufræðingar hljóta að vera mikilvægur þjóðfélagshópur í landi, þar sem ósnortin og einstæð náttúra er helsta aðdráttaraflið fyrir 80% af þeim rúmum tveimur milljónum ferðamanna, sem koma árlega til landsins og eru orðnir helstu burðarásar efnahagsuppsveiflunnar hér. 

Myndin, sem fylgir fréttinni er táknræn fyrir ástand mála varðandi þetta mesta verðmæti Íslands, náttúruna, og búið er að setja fram alls á annað hundrað fyrirætlanir um virkjanir um allt land, hálendið meðtalið. 

Landslaginu, sem sést á myndinni hefur nefnilega verið tortímt og er nú að sökkva hratt en örugglega í aur og drullu í hinu 57 ferkílómetra Hálslóni sem myndað var til að þjóna Kárahnjúkavirkjun og gefa erlendum eigendum álvers á Reyðarfirði tekjuskattlausan milljarða arð á hverju ári. 

Stefni að því að setja hér inn þrjár aðrar myndir teknar frá sama sjónarhorni og mynd RAX var tekin, en aðeins innar í dalnum. 

Önnur er loftmynd eftir að landinu var tortímt, þar sem horft er yfir aðeins víðara sjónsvið við aðstæður, sem þarna ríkja á mestu góðviðrisdögunum fyrri part sumars er hlýr sunan hnjúkaþeyr stendur af Vatnajökli í bjartviðrinu. 

Hinar mynirnar eru annars vegar mynd af bátnum Örkinni niðri við gljúfrið, áður en dalnum var sökkt, sem nú er sokkið í aurinn, en báturinn hafði verið fluttur þangað á snjó í apríl. 

Hin er tekin á svipuðum slóðum um vorið áður en dalnum var sökkt. 

Því miður hefur drjúgur hluti starfa náttúrufræðinga farið í að skoða náttúruna vegna mats á umhverfisáhrifum virkjana, þar sem náttúrperlum er fórnað fyrir stóriðjuna. 

Þeir hafa oft verið undir mikilli pressu frá fjársterkum virkjanaaðilum og valdaöflum, sem krefjast "réttra" niðurstaða. 

Ef ekki má eiga von á brottrekstri, samanber það þegar Ragnhildur Sigurðardóttir var rekin í úr starfi sínu við rannsóknir á Þjórsárverasvæðinu hér um árið fyrir það að hafa ekki skilað að öllu leyti niðurstöðum, sem voru ráðamönnum Landsvirkjunar þóknanlegar. 

Sá brottrekstur hafði fælingaráhrif varðandi það hvað biði íslenskra náttúrufræðinga ef þeir mökkuðu ekki rétt. 

Neðsta myndin er tekin aðeins innar í dalnum sumarið 2006, við Stapana og Rauðagljúfur fyrir drekkingu dalsins

Viðræðurnar að mjakast af stað

Svipað stjórnarskrármál og hjá Framsókn 1931 til 1959.

Á tímabilinu 1931 til 1959 sátu alls 13 ríkisstjórnir í landinu. Allan þennan tíma hafði Framsóknarflokkurinn sérstöðu varðandi það að hafa miklu meiri þingstyrk en nam atkvæðamagni flokksins. Á tímabili var flokkurinn með meirihluta þingmanna út á aðeins tæplega 30 prósent atkvæða. 

Kjördæmaskipanin var í stjórnarskránni og fyrir bragðið dróst í 18 ár að koma á umbótunum á stjórnarskránni, sem  loks voru gerðar 1959. 

Sjálfstæðisflokkurinn hafði líka mun fleiri þingmenn en nam atkvæðastyrk og var nálægt því að ná þingmeirihluta 1953 út á 37 prósent atkvæða. 

Og með því að spila á kjördæma- og kosningakerfið ætluðu Framsókn og kratar að ná meirihluta þingmanna í kosningunum 1956 út á rúmlega 35 prósent atkvæða. 

Framsókn sat í 9 af þeim 13 ríkisstjórnum sem voru í landinu 1931 til 1959 og barðist allan tímann hatrammlega gegn leiðréttingu á misréttinu og hafði sitt fram. 

Saga síðustu níu ára sýnir að Framsókn og þó einkum Sjallar eru í svipaðri aðstöðu núna gagnvart nýrri stjórnarskrá, gerðri af Íslendingum fyrir Íslendinga, og Framsókn var gagnvart kjördæmaákvæðum stjórnaskrárinnar 1931 til 1959. 

Þessir flokkar beita öllum hugsanlegum ráðum til að koma í veg fyrir nokkrar breytingar og búast má við að þeir geri það áfram. 

Aldrei er minnst á stjórnarskrármálið í fréttum af stjórnarmyndunninni núna, enda ráða Sjallar og Framarar för og Vg hafði fyrirfram ekki sett málið á oddinn í kosningunum. 

Þetta er ömurlegt, ekki síður en árin, sem Seyðfirðingar fengu eitt sinn tvo þingmenn. 

Færðumst of mikið í fang

Merkilegt framtak Ingva Hrafns Jónssonar og eftirsjá að ÍNN og CNN.

Fréttin af því að útsendingum ÍNN verði hætt í kvöld kemur bæði á óvart og ekki á óvart. 

Það kemur á óvart hvað það gerist undra snöggt að tilkynnt er um endalokin samdægurs, en hitt kemur ekki á óvart

Ljóst var fyrir nokkrum árum að rekstur stöðvarinnar bæri sig ekki og á þeim tíma og á þeim tíma grunar mig að Ingvi Hrafn Jónsson hefði átt að taka tilboði sem hann fékk í stöðina.  

En hann kaus að halda áfram og það er afar skiljanlegt, því að stofnun og rekstur þessa merkilega fjölmiðils var mikil hugsjón hjá honum. 

Það merkilegasta við ÍNN var hve frjálslega og opið var boðið upp á það fyrir áhugafólk að láta til sín taka beint með þáttagerð þar og sýningar. 

ÍNN markar sennilega að þessu leyti upphaf og hugsanlega endi ákveðins tímabils í íslenskri fjölmiðlun, sem eftirsjá er að. 

Nú hefur stóraukinn og að stórum hluta nýr og fjölbreyttur vettvangur framboðs af fjölmiðlaefni á netinu drepið ÍNN og einnig CNN að því er nýjustu fréttir herma. 

CNN var erlend fyrirmynd NFS á Stöð 2 á sínum tíma sem einnig var mjög merkilegt framtak á sínum tíma, sem gekk í rauninni undravel í höndum ákafs hugsjónafólks í fjölmiðlun sem lyfti grettistaki en varð að beygja sig fyrir hörðum veruleika hins smáa markaðar. 

Það er full ástæða til að taka ofan fyrir þessu fólki og ekki síst Ingva Hrafni Jónssyni fyrir kjark þess, baráttugleði og hugsjónaeld. 

Ingva og hans fólki óska ég alls hins besta og þakka honum fyrir ótrauða baráttu hans fyrr og síðar fyrir öflugri fjölmiðlun hér á landi.  

Kemur fyrir á flestum gerðum flugvéla.

Núna rétt áðan var ég spurður að því hvort Dash 8 Q-400 flugvélarnar væru eitthvað lélegri en aðrar vegna þess að lent hefði verið á öðrum hreyflinum á slíkri vél á Keflavíkurflugvelli. 

Þetta væri alveg dæmalaust hér á landi. 

Síðasta setningin sem bætt er við spurninguna er röng og byggðist á því að muna ekki nema skammt aftur í tímann. 

7. nóvember 2007 stöðvuðust báðir hreyflar Fokker 50 vélar yfir Brúaröræfum norðaustan við Vatnajökul. 

 

Flugmönnunum tókst að koma öðrum hreyflinum í gang og var lent við afl hans á Egilsstaðaflugvelli.

Í morgun varð engin bilun í hreyfli heldur þurfti að drepa á öðrum hreyflinum vegna óvissu um ástandið á hjólaleggnum þeim megin. 

 

Auk Pratt and Whitney hafa Rolls Royce verksmiðjurnar lengi framleitt hreyfla, allt frá 120 hestafla upp í stærstu gerðir af þotuhreyflum fyrir margar flugvélagerðir. 

Í einum slíkum hreyfli Fokker F-27 varð sprenging eftir flugtak á Ísafirði hér um árið og var vélinni flogið á hinum hreyflinum til Keflavíkur og lent þar á öðru lendingarhjólinu, en hitt var ónothæft eftir sprenginguna. 

Bæði Fokker og Dash 8 eru háþekjur með löngum hjólaleggjum og báðar knúnar Pratt and Whitney hreyflum. 

Og líklega eru perurnar í aðvörunarljósum þessara flugvéla og annarra af afar svipaðri eða jafnvel sömu gerð. 

Það kemur fyrir á flestum gerðum flugvéla að viðvörunarljós af ýmsu tagi bila svo að af hlýst "varúðarlending", - ekki nauðlending eins og of oft er sagt. 

Ástæða þess að drepa verður á hreyflinum þeim megin sem bilaður eða vafasamur hjólaleggur er, er sú, að ef hjólaleggurinn svíkur leggst vélin niður á brautina þeim megin og loftskrúfan rekst í brautina. 

 

Lenti vélinni á öðrum hreyflinum