Starfsmenn sjónvarpsþáttarins "60 mínútur" virðast fylgjast einna best með.

Fáir ef nokkrir erlendir fréttamiðlar, hafa fylgst betur með eldgosunum við Fagradalsfjall og bandaríski sjónvarpsþátturinn "60 mínútur".  

Svo oft og reglulega hafa þeir fylgst með og sent hingað sitt fólk, að oft hafa þeir greint frá atriðum, sem okkar eigin sjónvarpsfólki hefur sést yfir. 

Sum efnin tengjast jafnvel geimvísindum og fleiri greinum viðfangsefna íslenskra vísindamanna. 

Aðeins stutt er síðan ein slík umfjöllun var á dagsrá hjá þeim, og eru þessir bandarísku Íslandsvinir hinir ágætustu auglýsendur fyrir land okkar og þjóð.  

Gosið í erlendum miðlum

Askja virðist líka vera eingöngu í biðstöðu.

Askja, Grímsvötn, Katla og Hekla eru þær eldstöðvar, sem helst gætu tekið upp á því að fara að gjósa til samlætis gosinu við Fagradalsfjall, af því að vísindamenn hafa metið ástand þeirra þannig, að það sé "kominn tími á " þær. 

Undir Öskju var skjálftahrina mánuðum saman og kvika taldist komin upp á aðeins tveggja kílómetra dýpi og því ástæða til að huga að viðbúnaði af þeim sökum. 

Af þessum sökum hefur starf varðandi eina stóra flugvöllinn í næsta nágrenni orðið mun meira og erfiðara en þau tólf ár, sem hann hefur haft alþjóðlega skráningu og viðurkenningu undir skráningarheitinu Sauðárflugvöllur - BISA. 

Af því að völlurinn hefur þá sérstöðu að verða nothæfur í nokkrar vikur á sama tíma sem allar landleiðir í kring voru ófærar, var það leyst með því að hafa þar staðsettan gangfæran jeppa, sem hægt væri að nota til völtunar vallarins um leið og fært yrði um hann.

Var þá hægt að fljúga til hans og lenda á honum og klára þetta á einfaldan hátt. 

Í fyrra bilaði bíllinn og þurfti þá að fara í tímafrekar ferðir alla leið fræa Reykjavík til Sauðárflugvallar, alls um 1750 kílómetra hvora leið til að draga valtannn nokkur hundruð kílómetra samtals til að fara yfir allar fimm flugbrautirnar, sem eru alls tæplega fimm kílómetra langar, sú lengsta 1300 metrar.  

Fyrstu flugferðina fór Arngrímur Jóhannsson á TF-ABM frá Akureyri til að gefa grænt ljós á völlinn og síðar var farið við þriðja mann á tveimur Jodel flugvélum í eigu bræðranna Jóns Karls og Hauks Snorrasonar. 

Áður hafa verið sýndar myndir af komu flokks Íslendinga á 19 sæta tveggja hrayfla Twin Otter vélar alla leið frá Stokkhólmi, sem lentu í blandaðri aðgerð bæði vélinni og með því að stökkva út úr vélinni.   

Nú er lokið við að valta allan völlinn í ferð sem tók fjóra daga og með því búið að staðfesta fyrri athuganir á honum; sen sýna hæfi hans til notkunar fram á næsta vetur. 

Engin áhrif á flugumferð að svo stöddu

Húnaflói og Hrútafjörður standa fyrir sínu.

Þótt landið og miðin í kringum það væru allt einn rauður flekkur í gær, stóð gamalkunnugt fyrirbæri, Húnaflói og Hrútafjörður þó fyllilega fyrir sínu á þann hátt að hitauppstreymi yfir Borgarfjarðarhéraði skópu tómarúm, sem hrollkalt þokuloft lágt yfir köldu hafinu myndaði í neðstu loftlögum, streymdi suður Hrútafjörð og suður á hitaskilin á Tvídægru. 

Í Staðarskála var margt um manninn og þar börðu menn sér til hita eftir að hafa svitnað í hinni miklu hitabylgju þessa hlýjasta sumardags, sem var að byrja að hörfa undan köldu sjávarlofti miklu kaldari sjávarins, sem laumaðist inn undir hinn hlýrri loftmassa.  

 

„Smám saman færist kaldara loft yfir landið“

Hver íslenskur neytandi skiptir jafn miklu máli og hver Sádi-Arabi.

Íslendingar eru aðeins tæplega 400 þúsund og þessa staðreynd, örsmáan dropa í haf jarðarbúa, nota margir óspart til að réttlæta það að við víkjum okkur frá allri ábyrgð á bruðli og ofneyslu takmarkaðra auðlinda jarðarinnar. 

En ef þessi röksemd á að gilda, hvers eiga þúsundir íbúa erlendra samfélaga á stærð við það íslenska að gjalda ef annað á að gilda um þau en okkar samfélag?

"Við öndum öll að okkur sama loftinu" sagði John F. Kennedy í síðustu stórræðu sinni 1963, "eigum öll afkomendur, sem okkur er annt um, og erum öll dauðleg."

Skiptir engu máli fyrir Sáda hvað Ísland gerir í loftslagsmálum

´Það er hægt að lækna sig af lofthræðslu.

Lofthræðsla var erfið raun fyrir borgardreng í sumardvöl þegar laið hans lá um mjó einstigi í bröttu fjallin fyrir ofan bæinn.  

17 ára gerðist hann félagi í byggingarsamvinnufélagi sem reisti tólf íbúðahæða blokkina Austurbrún 2. Þar bauðst mönnum að vinna við bygginguna fyrir hlut í henni. 

Í fyrstu leit verkefnið ekki vel út. Að vinna í járnabindingum var ekki fyrir lofthrædda, sem ynnu stöðugt í meiri og meiri hæð. 

Hluti af því fólst í að ganga ofan á mótunum, en með ítrustu einbeitni tokst það á fyrstu hæðinni. 

Síðan bættst við fleiri og fleiri hæðir. Notuð voru skriðmót og tíminn, sem hver hæð tók, minnkaði úr þremur vikum niður í tíu daga.

Á 12. hæð var öll lofthræðslan horfin og jafvel hlaupi ofan á mótunum með þverhnípið beint fyrir neðan sig.   

Niðurstaðan: það er hægt að lækna sig af lofthræðslu. Löngu síðar bauð Rúnar Guðbjartsson fólki upp á námskeið til að lækna lofthræðslu með góðum árangri. 

Aðeins tvisvar hefur lofthræðsla gripið mig. Í fyrra skiptið 1976 þegar þáði boð um að verða fyrsti farþeginn á Íslandi í loftbelg. 

Flugtakið mistókst i fyrstu og í stað ´þess að klifra um borð í körfuna, hékk ég á höndunum utan á henni, en flugstjórinn heyrði ekki ópin í mér fyrir ærandi hávaðanum í heita loftinu sem knúði belginn. 

Augnablikinu þegar jörðin fjarlægðist hratt og stutt yrði þar til ég missti takið og hrapaði, verður ekki hægt að lýsa með orðum.

´Fyrir hreina heppni fataðis belgstjóranum heitaloftsblásturinn stundarkorn og karfan skall til jarðar svo að ég losnaði frá henni lítt meiddur. 

En svona atvik er auðvitað svo svakalegt, að skelfingin ein ríkir undir og yfir og allt um kring. .

 

Ögraði lofthræðslunni „Ég hef átt frekar gott líf“

Samanlögð reynsla frá Kröflueldum og Fagradalsfjalli og Heklu.

Í umbrotahrinum hinna nýju elda við Fagradalsfjall hefur komið fram gamalþekkt fyrirbrigði frá Kröflueldum 1975 til 1984. 

Megin atriðið er skjálftahrina sem skapast af landrisi af völdum hraunkviku sem leitar inn í kvikugang. 

Sú atburðarás getur endað með eldgosi, en einnig getur það gerst, að kvikan finni sér láréttan farveg, sem markar endalok þessa fasa í bili.  

Þetta gerðist sitt á hvað í Kröflueldum en í hvert sinn sem land náði ákveðinni hæð í landrisinu, varð hún hærri og hærri með hverri hrinu.  

Svipað fyrirbrigði sjá menn í röð Heklugosa. Fjallið þenst út og nær ákvæðinni hæð, sem endað hefur með síðustu eldgosum í því. 

Eftir gosið árið 2000 hefur það nú náð meiri hæð en það náði þá, án þess að kvikan hafi náð eldgosshæð. Sú hæð virðist hafa hækkað, og ef það gýs, er fyrirvarinn aðeins um klukkustund. 

Það er sem sagt kominn tími á Heklu með tilheyrandi biðtíma, rétt eins og nú virðist vera að gerast við Fagradalsfjall. 

Enginn óróapúls mælst í dag

"Hverju reiddust goðin?" Verður Hvassahraunflugvöllur einn af innviðum?

Ein fleygustu orð Íslandssögunnar voru mælt við kristnitökuna á Þingvöllum árið 1000 þegar heiðnir menn komu með þá frétt á þingið, að hraun rynni niður í Ölfus í áttina að bæ eins hálfkristna goðans, og fylgdi fréttinni, að nú væru goðin reið. 

"Hverju reiddust goðin þegar hraunið brann sem nú stöndum vér á?" spurði Snorri goði þá. 

Rætt er um að hugsanlegt gos nú muni vera eins langt frá "innviðum" og hugsast gæti. 

Þar er átt við þjóðvegina, en ekki er minnst á þann "innvið" sem nú er verið að rannsaka möguleika á, sem sé Hvassahraunsflugvöll. 

Frá norðurenda sprungunnar, sem nú er telið líklegt að hraun renni úr, eru innan við tíu kílómetrar að hinu fyrirhugaða vallarstæði. 

Fleiri eldstöðvar gætu vaknað

Minnsta eldgos í heimi varð sennilega í Kröflueldum.

Ein skjálftahrinan í Krðflueldum virtist ætla að enda í því að kvikan hlypi til suðurs frá Leirhnjúki og kæmi upp í eldgosi á suðurenda sprungu, sem gæti valdið miklu usla í byggð fyrir sunnan Bjarnarflag.  

Mjög slæmt vetrarveður var þegar sú frétt flaug af stað að byrjað væri að gjósa í Bjarnarflagi. 

Þusti þá hópur fréttamanna og blaðaljósmyndara þangað til að kanna málið. 

Einhver í hópnum innti síðuhafa eftir umbrotum í Mývatnseldum fyrir 250 árum, og nefndi hann myndun Krummagjár við norðanvert Bjarnarflag.  

Lá leið hópsins upp í suðurenda gjárinnar, og notað var öflugt vasaljós. 

Ferðin varð stutt, því að hún endaði með því að menn litu hver á annan og áttuðu sig á þeim fíflagangi að leita að eldgosi með vasaljósi!  

Féll leiðangurinn þar með niður, en vitnisburðir fólks fenguust af því að glóandi eldgæringar hefðu staððið upp úr borholuröri um hríð í Bjarnaflagi. 

Daginn eftir kom í ljós að hraunmylsna hafði dreifst úr rðrinu og að ljóst var að þarna hefði orðið minnsta eldgos í heimi!  

Kvikan kílómetra frá yfirborðinu

Oft um tvær sviðsmyndir að ræða í Kröflueldum.

Á sínum tíma gerðu íslenskir mikið úr því hve gríðarlega mikilli þekkingu Kröflueldarnir 1975 til 1984 hefði skilað í rannsóknum í jarðfræði.  Væri jafnvel hægt að segja að ekkert annað gos hefði skilað jafnmiklu á þessu sviði. 

Ástæðurnar voru ýmsar. Þarna var um að ræða níu ára langa atburðarás á dæmigerðum íslenskum sprungusveim með miðju í formi kvikuhólfs undir Leirhnjúki. 

Hægt var að nota miklu meiri mælitækni en áður, meðal annars með því að útbúa sérstakan hallamæli í stöðvarhúsinu og mæla landris og sig, sem urðu þarna á víxl. 

Fyrsta gosið 1975 var lítið, en síðan komu alls 14 skjálftahrinur samfara landrisi, sem enduðu með því að kvika hljóp ýmist í suður eða norður, en þó nánast alltaf í norður. 

Alls enduðu níu hrinur með eldgosum, en fimm enduðu með kvikurennsli neðan yfirborðsins. 

Upplýsingar og umræða jarðvísindamanna núna bera mjög keim af því sem þeir sögðu og gerðu í Kröflueldum. 

„Innan sólarhrings gæti eitthvað gerst“

Eins konar viðbúnaðarstaða vegna landrisins undir Öskju?

Þegar þetta er skrifað er kvikan undir landinu við Fagradalsfjall kominn upp í fjóra kílómetra frá yfirborðinu og "almannavarnir í biðstððu."

Nú eru liðnir nokkrir mánuðir frá því að landris við vesturenda Öskjuvatns var orðið meira en 30 sentimetrar og að kvikan þar undir væri konin í aðeins tvo kílómetra frá yfirborðinu. 

Það fylgdi fréttum að búið væri að hafa samband við helstu viðbragðsaðila  á norðaussturhálendinu og í næstu byggðum við það. 

Síðan hefur verið hljótt um Öskju en á jarðskjálftakortum Veðurstofunnar má sjá viðvarandi skjálftavirkni undir eldstöðinni, sem olli því 1875 að fimmtungur þjóðarinnar flúði land til Ameríku vegna öskufalls. 

1961 varð eldgos efst í skarðinu Öskuopi sem liggur til austurs út úr Öskju, en það var tiltölulega lítið gos og aðallega hraun sem rann frá því. Sannkallað túristagos, en á þeim tíma var afar fáfarið á þessum slóðum, ekki síst á útmánuðum. 

Eini stóri flugvöllurinn á þessu svæði, um 30 kílómetrum austan við Öskju, er Sauðárflugvöllur, sem er fimm brauta náttúrugerður malarflugöllur með 660 til 1300 metra flugbrautir auk skjóls í gðmlum húsbíl.

Hvort sem Öskjugos verður eða ekki brennur nú á umsjónarmanni hans og þessarar bloggsíðu að valta hans til fulls sem fyrst og viðhalda notagildi hans sem best og sem fyrst, því að aldrei er að vita nema það geti komið sér vel líkt og þegar gaus í Holuhrauni fyrir átta árum.  

Völlurinn kom að vísu afar vel undan vetri í júní, og hefur verið svo vel fær síðustu vikurnar, að þegar 19 sæta Twin Otter skrúfuþota kom þangað frá Stokkhólmi og lenti þar og þar stukku 13 fallhlífarstökkvarar út, létu þeir í ljós mikla undrun yfir þessu flugvallarstæði í símtölum og tölvusamskiptum.  

Almannavarnir í biðstöðu