Viðleitnin til viðhalds afbrigðis af nýlenduveldi. Gildi yirlýsingar Gorbatsjofs.

Stríðið í Úkraínu má rekja til viðleitni stjórnarherra Rússlands til að endurreisa það form nýlenduveldis, sem fólst í Sovétríkjunum sálugu. 

En Pútín er ekki einn um það í sögunni að hafa haft hugsjón eða stefnu af þessum meiði. 

Nú safnast til feðra sinna Mikhaíl Gorbatsjof, sem stóð frammi fyrir efnahagslegu hruni Sovétríkjanna 1985 og sá aðeins eitt úrræði, svipað og Imre Nagy í Ungverjalandi 1956, Dubsek í Tékkkóslóvakíu 1980 og Lech Valesa í Tékkóslóvakíu 1980, að koma á "mannúðlegum kommúnisema". 

Állar þessar tilraunir bældu Sovétmennn niður af hörku með hervaldi, en stóðu síðan sjálfir frammi fyrir vanda á níunda áratug síðustu aldar. 

"Mannúðlegi kommúnisminn" hjá Gorbatsjov byggðist á hugtökunum Glasnost og Perestroika sem undirstöðu þjoðfélagslegs og efnahagsleg frelsis innan ramma lýðvelda Sovétríkjanna. 

Þegar múrinn féll og kommúnisminn allur í Austur-Evrópu fór það hins vegar svo að Gorbatsjof lagði ekki til atlögu hernaðarlega þegar Eystrasaltsríkin lýstu yfir sjálfstæði 1991. 

Í þeirri atburðarás bað hann þjóðirnar þrjár afsökunar á innlimun landanna í Sovétríkin 1940 í krafti griðasáttmála Hitlers og Stalíns. 

Svo er að sjá í skrifum um þessa atburði nú, að mönnum sjáist yfir þýðingu þessarar yfirlýsingar Gorbatsjofs, sem gróf í raun undan möguleikum hans til harðlínuviðbragða gegn Eystrasaltsríkjunum. 

Gorbatsjof misreiknaði glataða stöðu draums síns um frjálslegan og mannúðlegan kommúnisma í áframhaldandi Sovétríkjum. 

Núna er Pútín hins vegar harður í því að beita vopnaveldi Rússlands til að búa til nýtt nýlenduveldi í austanverðri Evrópu, skitt veri með raunverulegt lýðræði og frelsi. 

Í hugann kemur frásögn Hrafns Gunnlaugssonar af Rússlandsför hans þegar Gorbatsjof hafði nýlega tekið við völdum. 

Rússneska þjóðin þekkti ekkert nema einræði og harðstjórn, og þegar rætt var við almenna borgara um Glasnost og Perestrojku forðuðust viðmælendur að segja neitt um málið, en þeir fáu, sem eitthvað sögðu, notuðu þrautþjálfað kerfi undirokaðra með því að segja: "Ég hef ekkert um þetta mál að segja frá eigin brjósti, en það er til rússnekst máltæki, sem segir: ... - og síðan kom máltækið sjálft án nokkurra frekari orða. 

Svarið varðandi ráðstafanir Gorbatsjof fékk oft þetta svar: "Ég hef enga skoðun á málinu og ekkert um það að segja, en það er til rússneskt máltæki, sem segir: Þegar jörðin þiðnar koma ormarnir upp..." 

Og það rættist ótrúlega fljótt á tíma Jeltsíns og hefur gilt síðan. 

Enginn er spámður í sínu föðurlandi, og tími mun líða þar til Gorbatsjof fær að njóta sannmælis í sínu heimalandi, af því að löng saga Rússlands hampar harðsnúnum sigurvegurum frekar en sanngjörnum og vel meinandi töpurum, jafnvel þótt þeir séu stórmerkir menn.  

Auglýsing Gorbatsjovs slær aftur í gegn

Baráttan við aukakílóin kemur víða fram á rafbílum.

Einn stærsti ókostur rafbíla er þyngd rafhlaðnanna, sem er margföld á við þyngd eldsneytisgeymanna á bílum sem ganga fyrir eldsneyti. Ofan á þetta bætist, að rafhlöðurnar léttast ekkert við að tæmast af orku, gagnstætt því sem er um eldsneytisbílana. 

Sem dæmi um þessa þyngd rafhlaðnanna má nefna einn af dýrustu og öflugustu rafbílunum, þar sem rúmlega 90 kwst rafhlaða vegur hvorki meira né minna en 600 kíló!  

Þegar málin eru komin í svona stöðu fer aukaþyngdin að vinna á móti kostinum svona stórra rafhlaðna varðandi meiri drægni, því að meiri þyngd og afl kalla á styrkingu annars staðar í bílnum, sem eykur þyngdina. 

Eitt af því sem lærðist i rallinu í gamla daga var sá mikli og duldi hagur, sem fólst í því að reyna eftir föngum að létta keppnisbílinn.  

Hann var af gerðinni Renault 5 Alpine, og vó 900 kíló í skoðunarvottorðinu. 

Hægt var að auka aflið í vélinni úr 93 hestöflum í 130, en eftir að það hafði verið gert ásamt fleiri styrkingum fyrir keppnistímabiliið 1980 og 1981, vó bíllinn 1030 kíló.

Sigurganga þessa litla bíls varð einstök 1981 og vakti það næga athygli hjá framleiðandanum í Frakklandi til þess að þeir pplæstu á kynnisferð sérfræðigins til að skoða aðstæður hjá okkur.

Við mæltum okkur mót við kappann á ákveðnum tíma, en vegna anna í fréttunum varð ég hálftíma of seinn. 

Á þessum hálftíma skoðaði sérfræðingurinn bílinn og hló sig máttlausan yfir vitleysunni sem blasti við. 

Hann sagði við Jón og aðra, sem komnir voru : "Nú er ég búinn að hlæja mig máttlausan yfir allri dellunni sem blasir við og hlakka til að sjá vitleysinginn sem getur keyrt þetta fyrirbæri."

Þegar "vitleysingurinn" var kominn, kom aldeilis magnaður fyrirlestur um þá gerbyltingu, sem þyrfti að verða fyrir næsta keppnistímabil. 

Aðalatriðið var að létta bílinn þótt aflið væri aukið. "Bíl Ragnotti Frakklandsmeistara er búið að létta úr 850 kílóum niður í 780 en samt að auka aflið úr 93 í 135 hestöfl. Þetta tókst þótt jafnframt væru gerðar breytingar til að styrkja margt. Allir burðarbitar, sem mögulegt var að létta voru gerðir léttari með því að bora þá með götum eins og eru á svissneskum osti, en upphaflega fyrirmynd þess var grindin í Fiat 500 1936. Léttingin vatt upp á sig víða i bílnum, því að hún var hvorki meira né minna en 70 kíló samtals."

Hann lét okkur hafa yfirlit yfir þessar aðgerðir á blaði, og okkur brá í brún, því að þetta var hrúga af smáatriðum, flestum aðeins nokkur hundruð grömm, svo að við trúðum þessu ekki. 

"Þið verðið að trúa þessu," var svarið, "leggið þið bara allar þessar litlu tölur saman og útkoman er 70 kíló."

Þess má geta, að 1989 kom Suzuki fram með Suzuki Vitara, sem var 200 kílóum léttari en aðrir jeppar af svipaðri stærð, og fékkst þessi mikla létting með því að láta byrja á því að hafa vélina og driflínuna sem allra léttasta og nýta síðan þessa léttingu til að spara við sig í þyngd afgangsins af bílnum. 

Nú um stundir virðist það verða Dacia Spring rafbíllinn sem sýnist njóta góðs af svipaðri hugsun og verða um 200 kílóum léttari en sambærilegir bílar, meðal annars með því að hafa engar rafhlöður undir miðju bílsins eins og tíðkast, en græða í staðinn með því aukið rými undir aftursætinu fyrir rafhlöðurnar sem næst þyngdarpunkti bílsins. 

Athygli vegur hve margir rafbílar eru með litla veghæð, og er ekki hægt að afsaka dæmi eins og Tesla með því að breytingu úr eldsneytisbíl í rafbíl sé um að kenna, því að allir Tesla bílar hafa verið hannaðir frá grunni sem rafbílar, og þessi aðferð var einn stærsti þátturinn í gengi þessara bíla.  

Aukakílóin rafbílum til trafala

Ef íslensku vindmyllurnar verða svipaðar hér og í Wales, hvað þá?

80 kílómetra vindhraði þykir kannski mikill vindur í Wales, en gaman væri að vita hvernig vindmyllur þar í landi, sem fjúka í slíkum vindi þar í landi, myndu standst tvöfalt meiri vindhraða, sem er algengur hér á landi. 

Einn af stærstu vindmyllugörðunum, sem á að reisa hér verður uppi á Brekkufjalli í Hvalfirði og á að teygja spaðana upp í meiri hæð en nemur hæð Skálafells, þar sem í venjulegum janúar getur komið roktímabil, sem verður tífalt lengra en tímabil með miklu minni vindi í Wales sem yfirbugaði þá velsku.   

Vindmylla fauk í roki

Vegir viðskipta og peninga eru oft flóknir í stríði.

Alþjóðlegt tækni- og viðskiptalegt umhverfi nútímans er svo flókið og víðfemt á mörgum sviðum, að slóð peninganna getur orðið stórfurðuleg. 

Bara hér á mbl.is í dag má sjá, að Frakkar taka að sér að endurbæta rússneskt eldsneyti, og norskir dvergdrónar seljast eins og heitar lummur til stríðandi fylkinga í Úkraínu að því er virðist.  

Evrópa öll og Rússland eru flækt í orkusamninga og kaup og sölu á gasi í svo stórfelldum mæli, að það er erfitt að spá fyrir um það hvernig þau viðskipti fara öll á endanum. 

Rætt hefur verið um að ein NATO þjóðanna muni nota sovéskar orrustuþotur af gerðinni MiG 21 í hernaðarviðbúnaðinum vegna Ukranínustríðsins. 

Í Seinni heimsstyrjöldinni voru eigendur Opel bílaverksmiðjanna í Þýskalandi General Motors, sem meðal annars framleiddu hinn öfluga vörubíl Opel Blitz, sem var óspart notaður í hernaðarlegum flutningum í stríði Þjóðverja gegn Bandaríkjamönnum.  

Þessi nánu sambönd stóðu í hátt á annað ár.  

Gamla máltækið að asni klyfjaður gulli komist yfir hvaða borgarmúr, sem er, getur greinilega átt við ansi vítt svið. 

Norskir dvergdrónar til Úkraínu

Mikilvægasti tímamótadagurinn?

1. desember 1918 var líklega stigið stærsta skrefið í baráttu þjóðarinnar fyrir fullveldi og sjálfstæði, stærra skref en við lýðveldisstofnunina 17. júní 1944, því að sá dagur átti sér algera forsendu í Sambandslögunum, þar sem það var geirneglt, að 25 árum síðar gætu Íslendingar stigið þetta lokaskref. 

Það má kannski færa frekari rök að mikilvægi þessa dags með ljóðinu og laginu "Frelsisvor" sem kom fram á hundrað ára afmæli fullveldisins. Lagið má finna á Spotify, sungið af Gissuri Páli Gissurarsyni og Heru Bjðrk Þórhallsdóttur,  og ljóðið í söngljóðaljósmyndabókinni "Hjarta landsins".  Einnig er tónlistamyndband að finna á facebook síðunni omar ragnarsson.   

 

FRELSISVOR. 

 

Frelsisvor! Framtíðarspor! 

Frelsisvor!  Áræði og þor!  

 

Það var árið með drepsótt og eldgos og ís, 

en samt árið, sem birtist oss frelsisins dís. 

Líkt og morgunsól albjört í austrinu rís

hófst nú öld, þar sem lausnin var vís.

 

Heitur vorblær nú flutti hið ljúfasta ljóð

eftir lamandi vetur með svita og blóð. 

Það var draumur um frjálsa og fullvalda þjóð

og hinn fegursta hugsjónaóð. 

 

Eftir aldanna böl var loks birtu að sjá 

þegar brustu hlekkirnir þjóðinni á. 

Máttur fjöldans úr læðingi leystur var þá, 

svo að ljómaði geisli á brá.  

 

Frelsisvor!  Framtíðarspor!  

Frelsisvor!  Áræði og þor!

 

Síðan flogin er glæsileg framfaraöld

þegar færð voru í landið hin ítrustu völd. 

Þegar lýðveldi stofnaði fagnandi fjöld, 

svo að fært var á sögunnar spjöld: 

 

Landið og fólkið, lifandi mál, 

ljóðin og sögurnar, þjóðlífsins sál. 

Tónar og myndir, formæðra fold, 

fósturjörð hjartkær, andi og hold.  

 

Undir fánanum bjarta nú brunar vort fley

inn í brim nýrrar aldar í vonanna þey. 

Þó að gefi á bátinn, þá æðrumst við ei

heldur eflist hver sveinn og hver mey. 

 

Enn er sungið um vorið hið ljúfasta ljóð

þegar logar á tindunum jöklanna glóð. 

Það er söngur um frjálsa og fullvalda þjóð

og hinn fegursta hugsjónaljóð: 

 

Frelsisvor!  Framtíðarspor! 

Frelsisvor!  Áræði og þor! 

Vilja opinberan frídag á fullveldisdaginn

Hvað um "smágosið", "gosræfilinn" í Heklu 1981? Eitt af fimm svipuðum.

Eldgos eiga það til að "taka sig upp" eins og fram kemur í viðtengdri frétt um gosið í Meradölum. 

Kröflugosin nínu 1975 til 1984 byrjuðu á mismunandi stöðum á sama sprungusveimnum, og litlu munaði að eitt þeirra brytist út við Bjarnarflag.  

Þar kom að vísu upp jarðeldur, sem kannski mætti skilgreina sem minnasta gos sögunnar, því að elglæringar, sem breyttust í þuna hraunmylsnu, komu þá upp úr eins konar borholuröri í Bjarnaflagi og dreifðist um nánasta umhverfi rörsins. 

Árið áður hafði komið upp spýja skammt frá Leirhnjúki, sem ekki náði því að vera fellt undir hugtakið eldgos. 

 

Annað "smágos" eða "gosræfill", úr íslenskri eldgosasögu, sem minnast mætti á, varð í kjölfar gossins í Heklu í ágúst 2980, og varð vart við það um veturinn. 

Vegna dimmviðris og slæms veðurs sást gosið aldrei, en í eina kvikmyndafluginu, sem reynt var, fannst þó hressilega fyrir miklu uppstreymi af þess völdum, og var þá snarlega snúið við og ekki reynt frekar að ná myndum af hinu meinta gosi, sem flokkaðist í besta falli undir hugtakið "gosræfill." 

Nokkrum dögum eftir upphaf Holuhraunsgossins kom hraun upp á litlu svæði skammmt frá, sem myndir náðust af, og með hliðsjón af því að nýja Holuhraunið varð alls það stærsta hér á landi síðan 1783, varð til heitið Litla hraun yfir nýja hraunið, sem var samt svo lítið, að það féll fljótlega í gleymskunnar dá. 

Í þessari upptalningu af "hraunræflum" má kannski setja smágog í Grímsvötnum 1983, sem var forboði fyrir aukna eldvirkni í þeirri iðnustu eldstöð landsins. 

„Algjört smágos“ ef það hefst ekki að nýju

GAGA (MAD) hefur sinn gang.

Hér um árið var það stundum haft á orði í umræðum um áfengismál að "áfengisbölið yrði að hafa sinn gang." Var að vísu dálítið hranalega orðað, en samt visst raunsæi varðandi svona endalaust erfitt viðfangsefni.  

Eitthvað svipað virðist ráða ríkjum í svonefndu "ógnarjafnvægi", orð sem notað er um það fyrirbæri, að fremstu stórveldi heims skuli hafa komið upp hjá sér kjarnorkuvopnabirgðum, sem geta drepið alla íbúa þessara ríkja mörgum sinnum. 

Sú fáránlega staðreynd sýnir að vísu kaldhæðnislega hlið á þeirri hugsun eigenda þessara vopna, að það sé "öryggisatriði" að eiga sem langstærstar birgðir til vara, svo að það sé alveg öruggt að öllu lífi verði eytt í kjarnorkustyrjöld, ef allt fer úr böndunum. 

Í ofanálag kemur síðan sú mótsögn, að eign slíkra vopna sé gagnslaus, nema að mótaðilinn geti treyst því að menn geti átt það til að nota þau!   

Í fúlli alvöru litaðri af ofboðslegri kaldhæðni heitir "fælingarkenningin" (deterrent) MAD, sem er skammstöfun fyrir Mutual assured destruction.

Í íslenskrir þýðingu GAGA, þ.e. Gagnkvæm altryggð gereyðing allra. 

Engan þarf því að undra að á ráðstefnu Semeinuðu þjóðanna um kjarnorkuafvopnun hiksti menn á því að ná samkomulagi í þessari djöflavitleysu á þeim tíma sem stríð er háð milli aðila, sem báðir ráða yfir megninu af öllum kjarnorkuvopnum heims. 

Rússar hindra samþykkt um kjarnorkuafvopnun

Bara smá áminning um stærð flekaskilanna og öskugos út af Reykjanesi.

Eldey, skammt suövestur af Reykjanesi, gæti útaf fyrir sig verið svipuð áminning um hugsanleg neðansjávargos og Vestmannaeyjar hafa verið alla tíð og kvittað var fyrir með Surtseyjargosinu. 

Vitað er að samhliða Skaftáreldunum 1783 varð neðansjávargos út af Reykjanesi, og slíkur möguleiki einn er að sögn jarðvísndamanna tákn um það, að öskugos á þessum slóðum er ákveðin ógn við stærra svæði en líkindin til hraungosa á landi uppi, sem nú virðast ætla að marka kaflaskil í eldgosavirkni Reykjanesskagans.

Öskugos þarna er líkast til eini möguleikinn sem gæti lokað Keflavíkurflugvelli tímabundið, en raunar eru það aðallega innviðir vegna rofs á raflínum og vatns- og hitaveitu, sem eru nú í hættu vegna hraungoss, því að völlurinn sjálfur er utan helstu sprungusveimanna.    

Skjálfti yfir þremur að stærð

Trump stefnir á svipaða siglingu og hann var á þegar best lét.

Hinn dæmalausi uppgangur Donalds Trump frá því að hann skellti sér í forkosningar Republikana fyrir forsetakosningarnar 2016 byggðist kannski mest á því, að honum tókst að vera í helstu fréttum allra fjölmiðla nær daglega frá byrjun. 

Hann hóf notkun Twitter upp á nýtt sig gernýtingar samfélagsmiðla á þann hátt, að allir fjölmiðlamenn heimsins neyddust til að gera láta hann komast sem næst því að vera helsta frétt hvers einasta dags. 

Því oftar sem hann gengi fram af allri pressunni, því betra. Þetta var létt verk fyrir hann, ekki aðeins vegna þess hve hægt var að komast af með knappan texta, heldur ekki síður vegna þess mest áberandi einkenni Trumps var, er og verður það að hann sé ævinlega sjálfur miðja alheimsins í hverju sem er. 

Það var til dæmis létt verk fyrir hann að upplýsa það snemma í Covid faraldrinum, að hann vissi um gögn sem sýndu ótvírætt, að ráðamenn Kína hefðu látið búa Covid til á tilraunastofu í þeim eina tilgangi að koma í veg fyrir endurkjör í kosningunum 2016.h

Svo meðvitaður var Trump snemma á ferlinum um ofurmennið Trump, að hann hafði samband við þá fjölmiðla og skammaðist ef hann væri ekki í helstu fréttum þeirra einhverja daga. 

Allur ferill Trumps hefur miðast við að halda sig sem tryggilegast í sviðsljósinu, og áttuðu fjölmiðlamenn sig ekki á því fyrr en seint og um síðir, að Trump elskaði að nafn hans væri sem mest á allra vörum, sama hvort það var fyrir gott eða vont. 

Nú má heyra ýmsa efast um gengi Trumps á leið hans í Hvíta húsið á ný, en með því að hver vandræðafréttin af annarri reki aðra, er hætta á því að svipað gerist og 2016 að honum takist að vera fremst í kastljósinu enn á ný.  

 

Sýnir fram á hve miklir hagsmunir voru í húfi

Orkumál eru helsti eldsmatur nútímahernaðar.

Orkulindir og orkumál verða æ meiri ógn við heimsfriðinn eftir því sem óhjákvæmileg þurrð auðlinda jarðar nálgast af völdum óstöðvandi neyslufíknar jarðarbúa. 

Þegar Rússar réðust inn í Úkraínu 24. febrúar sl. var stærsta kjarnorkuver Evróppu auðvitað efst á lista þeirra frá fyrstu klukkustundum innrásarinnar. 

Af því leiddi auðvitað hernaðarátök um kjarnorkuverið sem eru sívaxandi ógn í stórum hluta Evrópu í formi mesta umhverfisslyss Evrópu. 

Senn gengur vetur í garð og Rússar munu vafalaust beita skæðasta vopni sínu, heljartök á orkunotkun Evrópu.  

Þeir stefna líka leynt og ljóst að því að ná völdum yfir orkulindum fyrrum sovétlýðvelda og orkuflutningum þaðan til bæði suðurhluta og norðurhluta Evrópu.  

Allt þetta er gríðarlegur eldsmaur, ekkert síður en helstu olíulindir heims í Arabalöndum. 

 

 

Stórslysi af völdum geislunar afstýrt