"Kötlujeppinn" í biðstöðu í 17 ár og eigandinn í 74 ár.

Katla lék stórt hlutverk í lífi margra Íslendinga haustið 1918. Öskufall og hamfaraflóð með miklum breytingum á allra syðsta hluta landsins ollu umróti á áhrifasvæði gossins og breytti fyrirætlunum fjölda fólks, þeirra á meðal ömmu og afa síðuhafa, sem rugluðu saman reitum sínum og flúðu um Fjallabaksleið til Reykjavíkur. 

Þar með komst á legg ættbogi, sem verður að skrifa að stóru leyti á Kötlu. 

Þegar Hekla gaus 1947 sagði amma frá Kötlugosinu sem varð 19 árum fyrr, á þann hátt að við tók bið eftir næsta gosi, sem hefur staðið í 74 ár.  

Í þessari biðstöðu kom að því upp úr 1990 að hafa tiltækan jeppa, sem nýst gæti fjölmiðlamanni við það að fást við slíkan viðburð. 

1993 varð þetta Toyota Hilux á 38 tommu dekkjum, en í sparnaðarskyni fór svo, að 2004 var viðbragðsjeppinn orðinn að 1973 árgerð af Range Rover á 38 tommu dekkjum og með jafngamalli Nissan Laurel dísilvél með forþjöppu.  

Auðvitað verður að nota svona eldgamlan bíl, sem verður 50 ára gamall eftir tvö ár, eins og sparlega og mögulegt er, og fyrir átta árum skolaðist 1998 árgerð af Suzuki Vitara til mín, breyttur fyrir 35 tommu dekk og með ótrúlega sparneytinni 2ja lítra dísilvél og telst nú lang líklegastur til notkunar. 

Fyrir utan það að vera mun traustari bíll en Range Roverinn og miklu hraðskreiðari en jafnframt eyðslugrennri, er Vitaran 520 kílóum léttari og hefur samkvæmt sérstakri mæliformúlu jafngott flot á snjó og hinn nær aldar gamli Range. 

Gallinn er bara sá, að yfirvöld á hamfarasvæðum eiga það til að skilgreina ótrúlega stóra landshluta þannig, að aðeins sé leyft að fara þar um á sérútbúnum jöklajeppum á minnst 38 tommu dekkjum. 

Engu máli skiptir þótt hægt sé að sýna fram á með pottþéttum útreikningum og rökum, að 2,5 til 2,8 tónna þungur jeppi á 38 tommum hafi mun minna flot en 1480 kílóa þungur jeppi á 35 tommu dekkjum. 

Af þessum sökum hefur Range Rover / Nissan Laurel jeppanum verið haldið tilbúnum í biðstöðu í mörg ár og fengið við það viðurnefnið "Kötlujeppinn" og meira að segja merktur með því heiti. 

Síðan 2004 hefur hann farið í nokkrar krefjandi jöklaferðir, ferð um Suðurhálendið, nokkurra daga ferð með Jöklarannsóknarfélaginu, ferðir um Kröflusvæðið og önnur ferð frá Reykjavík upp í Öskju, þar sem meðfylgjandi mynd var tekin af honum, og einnig ferð að gosinu á Fimmvörðuhálsi 2010. 

Raunar er "Kötlujeppinn" aðeins 2100 kíló en Vitaran 1480. 

Vitaran og enn smærri breyttir jeppar hefur verið ekið mun meira síðan 2004 og í aðeins einni jöklaferða á "Kötlujeppanum" þurfti á rými hans að halda; allar hinar ferðirnar fóru Súkkurnar létt með. 

Engin ástæða til að spá hamfaragosi

Stærsta stundin og svo sannarlega verðskulduð hjá Vésteini.

Sigurbjörn Ingi Arngrímsson upplýsti um það nú rétt í þessu, að aldrei fyrr í sögunni hefði sami þjálfarinn verið þjálfari tveggja efstu manna á verðlaunapalli í Ólympíuleikum í einstaklingsgrein. 

En þetta atvik er hápunkturinn á margra áratuga ferli Vésteins sem keppanda á Ólympíuleikumk hér í den, einn fjögurra Íslendinga sem hefur keppt fjórum sinnum á leikunum.

Síðuhafi er nógu gamall til að muna eftir því þegar Hafsteinn Þorvaldsson, faðir Vésteins, var glæsilegur forystumaður í ungmennafélagshreyfingunni á Suðurlandi og sú staða var að verðleikum rétt eins og afrek Vésteins núna er afrakstur einstakrar alúðar, ástundunar, þolinmæði og hæfileika. 

Innilega til hamingju, Vésteinn!

 

 

Gamla ljósmyndin: Margfaldur ólympíufari

Heldur betur rangsnúið náttúruverðmætamat á íslensku árnar birtist.

Gosið við Fagradalsfjall innleiddi fyrir fullt og allt öld drónanna sem afburða tækja til myndatöku. Björn Steinbeck var meðal fremstu manna í því efni frá byrjun og heldur áfram að gera stórgóða hluti. 

En í því mati sem hann leggur á snilldarverk íslenskra jökufljóta felst sérkennileg sýn og sumt sem fullyrt er, er beinlínis rangt. 

Sigöldugljúfur varð til dæmis til við það að áin notaði jökulleir til að svarfa fallegt gljúfur á leið sinni.  

Síðan var áin tekin úr farvegi sínum og var svipt möguleikanum til frekari gljúfursmíðar. 

Mat Björns á þessu bendir til þess að hann viti ekki hvernig gljúfrið leit út, áður en áin var tekin úr því. 

Síðuhafi er nógu gamall til þess að hafa skoðað bæði gljúfrið og Hrauneyjafoss áður en þessi fyrirbæri voru svipt vatninu, sem skóp það og man eftir hvorutveggja ósnortnu í eðlilegum náttúrulegum kringumstæðum með tignarlegum afurðum sköpunarmáttar íslenskrar náttúru. 

Hvort tveggja varð til og naut sín fyrir virkjun, af því að áin var þá óvirkjuð og fékk tíma til afreka sinna. 

Björn gefur sér hins vegar það að gljúfrið birtist nú fyrst, en hafi ekki sést fyrir virkjun og hann hafi því með dróna sínum fundið glötuð verðmæti. 

Af þessu og fleiri hliðstæðum gefur hann sér að það sé hvarvetna til mikilla bóta að ár séu virkjaðar og nefnir Jöklu, Jökulsá á Brú/dal sem gott dæmi.  

En þar er beinlínis um grófan misskilning og fáfræði að ræða. 

Fullyrt er að það sé eingöngu vegna þess að Jökla var tekin úr Hafrahvammagljúfri að nú sé opinn möguleiki til að fara inn í gljúfrið gangandi. Fyrir virkjun hafi gljúfrin verið með öllu óaðgengilegt. 

Þetta er alrangt. Áður en áin var rifin í burtu við smíð þessara stórkostlegustu gljúfra Norðurlanda, var hægt að ganga ofan frá eystri gljúfurbarminum við miðju gljúfursins, þar sem það er stórbrotnast, niður svonefnt Niðurgöngugil. Þess vegna heitir gilið þessu nafni og ber það áfram með rentu. 

Fyrir virkjun var í eitt sinn siglt niður ána í flúðasiglingu í gegnum gljúfrin og gerð um það heimldarmynd, en það verður aldrei hægt aftur. 

Nú, þegar Jökla hefur verið tekin um eilífð frá einstæðu sköpunarstarfi sínu, er hún hætt að sverfa botn gljúfursins og hann er þegar byrjaður að fyllast af hruni úr gljúfurveggjum og verða alveg ófær til gönguferða. 

Eftir sem áður stendur Niðurgöngugil að vísu óhaggað, en niður og heljarafl árinnar hefur verið svipt í burtu, listamaðurinn mikli og samspil árinnar við listaverk sitt tekin úr vinnustofu sinni

Stuðlagil er að vísu aðgengilegra hálft sumarið en áður var en var samt jafn aðgengilegt snemmsumars fyrir virkjun, svipað og nú er áfram fram í ágúst.   

Eftir stendur lang hrikalegustu óafturkræfu umhverfisspjöll Íslandssögunnar með því að drekkja í drullu 57 ferkílómetrum lands með gríðarlegum náttúruundrum í 25 kílómetra löngum dal sunnan við Kárahnjúkavirkjun. 

Það er hraustlega mælt þegar sagt er, að mikluð dýrð virkjanaframkvæmda á borð við það sé nú að birtast í árlegum leirstormum með nýjan leir á hverju ári vegna mestu gróðureyðingar í einni aðgðerð af mannavöldum í sögu landsins. 

Kaldhæðni goggunarraðarinnar í jarðgangagerð.

Hvalfjarðargöngin mörkuðu að vissu leyti tímamót í jarðgangagerð hér á landi. Umferðin um þau var fyrirsjáanlega það mikil, að ekki yrði hægt að hafa þau einbreið að neinu leyti. 

Eftir á að hyggja eru þau í þrengsta lagi, en þó flokki ofar en jarðgöngin sem á undan komu, Ólafsfjarðargöngunumm, Vestfjarðagöngunum og Strákagöngunum. 

Þegar tímar hafa liðið hefur komið í ljós sú mótsögn að við það að síðastnefnd jarðgöng voru sett framar í eins konar goggunarröð íslenskra jarðganga og urðu að vera einbreið að stórum hluta, kemur æ betur í ljós eftir á að þetta verður æ meiri dragbítur fyrir notendurna eftir því sem tíminn gerir þau meira og meira úrelt og með minnkandi notagildi. 

Lögreglan í vandræðum með Vestfjarðagöng

Stökk Olgu Korbut í nýju ljósi. "Twistie" á rafreiðhjóli.

Eitt augnablik á Ólympíuleikunum í Munchen 1972 verður öllum þeim, sem sáu það í beinni útsendingu erlendis líkt og gerðist hjá síðuhafa, ógleymanlegt: Það var þegar Olga Korbut stóð á jafnvægisslánni og tók heljarstökk aftaur á bak og lenti fullkomlega á þessum örmjóa lendingarebletti.

Á þessum Ólympíuleikum datt Lasse Viren í langhlaupi, en stóð upp og fór fram úr öllum og sigraði. 

Dawe Wottle var síðastur í 800 metra hlaupinu þegar 300 metrar voru eftir, en tók mikinn sprett, brunaði fram úr öllum og vann.  

En með hinu ótrúlega og "óframkvæmanlega" stökki Olgu Korbut 1972  hófst ný öld í fimleikum, öld ótrúlegra og að því er virtist fífldjarfra stökka og snúninga þar sem Simone Biles hefur bætt öll met í fjölda og fjölbreytileika. 

Fimleikafólkið sjálft hefur kallað meinlokufyrirbærin, sem nú birtast, "twisties" og það á við í bókstaflegri merkingu um fyrirbæri, sem setur flugmenn í sérstakan áhættuhóp ef þeir byrja að aka vélknúnum hjólum.  

Þegar síðuhafi hóf að nota rafknúið reiðhjól með handgjöf 2015 skildi hann ekkert í því, að fyrstu vikurnar á hjólinu datt hann alls fimm sinum, en slapp þó við að meiða sig.

Þetta kom mjög á óvart, því að í gegnum undanfarna áratugi hafði verið viðhaldið margreyndri þjálfun frá unglingsárum varðandi það að framkvæma aldeilis ótrúlegar kúnstir á reiðhjólum. 

Við yfirlegu yfir orsökunum fyrir þessum nýtilkomnu byltum kviknaði skyndilega ljós: Hvað var nýtt og framandi í notkun þessa rafreiðhjóls: Jú, það var hægt að nota handgjöf með hægri hendi.

Allar bylturnar höfðu orðið við að bregðast við smávægilegum en óvæntum breytum eða uppákomum, svo sem að víkja sér til hliðar til að forðast ójöfnur eða hindranir, eða þegar komið var aðeins of hratt inn í beygju. 

Þrautæfð en ósjálfráð viðbragð flugmanns með hönd á handaflgjöf flugvélar og mörg þúsund klukkustunda reynslu er að draga höndina/handarbakið að sér.  Við það er dregið af afli hreyfilsins. 

En á vélknúnu hjóli virkar þetta öfugt; hreyflinum er gefið inn aukið afl með því að færa handarbakið með "twist"hreyfingu aftur á bak að sér. 

Flugmenn, sem eru nýliðar í vélhjólaakstri geta því verið í sérstökum áhættuhópi. 

Eftir að þessi orsök óhappanna á rafreiðhjólinu var fundin, hurfu bylturnar á svipstundu. 

Þetta kostar hins vegar auknar æfingar til skiptis á flugvélum og vélhjólum. 

Hvað hrjáir Simone Biles?

Sum mál eru í gangi. "Gat ei nema guð og eldur..."

Þessa dagana eru liðin tíu ár frá því að stjórnlagaráð afhenti forseta Alþingis afrakstur vinnu sinnar; nýja stjórnarskrá.

Slíkt plagg, íslenskt, samið af Íslendingum, var draumur Jóns Sigurðssonar á Þjóðfundinum 1851.

Við vinnuna 2011 höfðu verið skoðaðar fjölmargar nýjar stjórnarskrár bæði nágrannalandanna og fjarlægari landa, þar sem meðal annars voru ákvæði um auðlindir, umhverfismál og náttúru.

Ekki er orð um slíkt að finna í núverandi stjórnarksrá Íslands, enda var hún samin af Dönum og skenkt Íslendingum árið 1874.  

Mikilvægasta hugtaki 21. aldarinnar, sjálfbær þróun (sustainable developement) er slegið föstu í auðlindakaflan stjórnarkrárinnar frá 2011 og samþykkt í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu 2012. 

Ef einhverjum hefur fundist ástæða til þess að skjóta upp einum flugeldi í tilefni tíu ára afmælisins, þurfti þess ekki í nótt. 

Frá Reykjavík, aðsetri Alþingis, blasti við flugeldasýning sjálfrar náttúrunnar, eldgossins við Fagradalsfjall, sem minnti á, að Ísland og þar með land, þjóð og tunga, er smíðað af eldfjöllum. 

Sjá má stutt myndskeið á facebook síðunni í dag. 

Ljósmyndin hér er aðeins sem daufur endurómur af því og vegma afstöðunnar til myndatökustaðarins sýnist fjallið Keilir standa í ljósum logum eins og risavaxinn kyndilberi.  

Um eitt eldfjallanna, fjallið Skjaldbreið, sem lagði til land undir Alþingi, orti Jónas Hallgrímsson: 

"Gat ei nema guð og eldur / gjört svo dýrlegt furðuverk."

 

Bárðarbunga að þenjast út

Frétt um hroðalega tíðni bruna í rafbílum reynist fjalla um hið þveröfuga.

Hroðalegar fréttir af stórfelldum fjölda bruna rafbíla undanfarin ár halda áfram að birtast. 

Norsk frétt um stærsta bruna í bílastæðahúsi á Norðurlöndum fyrir þremur árum og hefði verið af völdum rafbíls lifir enn góðu lífi án þess að það virðist vera nokkur vegur að hið sanna fái að standa, að þetta var gamall Opel Zaphira dísil, en þegar Þjóðverjar tala um disil, nota þeir oft þýska orðið selbstunder; sjálfsíkveikjubíll!

Núna er ný frétt að koma frá Noregi um hroðalega eldhættu í rafbílum og vegna þess hve löng hún er fá áreiðanlega flestir lesendur þá tilfinningu í lokin, að þarna sé um váleg tíðindi að ræða. 

Vandlega er tíundað að 59 rafbílar hafi brunnið í Noregi síðustua misseri og þar að auk sé mun seinlegra að slökkva í þeim en eldsneytisknúnum bílum. 

Síðar er nefndur fjöldi bílbrunanna í heild á þessu tímabili og látið fljóta með að rafbílar séu 12 prósent bílaflotans í Noregi. 

Ekki er frekar unnið úr þessum tölum og fréttin er það löng að áreiðalega láta flestir lesendur hennar eiga sig að eyða tíma í það. 

En sé það gert kemur þetta í ljós. Af 2393 bílabrunum voru 59 rafbílar, sem er rúmlega 2 prósent. 

Sem sagt: 12 prósent bílaflotans með aðeins 2% brunanna, eða sex sinnum færri bruna rafbíla en eldsneytisknúinna, miðað við heildaarfjöldann. 

Þetta hefði getað verið fyrirsögn fréttarinnar og er kjarni málsins. 

En það lítur betur út til að fréttnæmt þyki að það sem er dramatískast í fréttaefninu fangi athyglina sem best. 

Og miðað við langlífi stóra bílahússbrunans í Stavanger gæti hin nýja norska frétt orðið jafnvel enn langlífari. Bæta mætti þvívið dramatíkina hvort tíminn sem slökkvilið eyðir í að slökkva í rafbílunum sé sex sinnum lengri en það þarf fyrir eldsneytisbílabruna. 

Þó er sexföld tímalengd varla nógu krassandi, heldur þyrfti slökkvitíminn helst að vera minnst 20 lengri til þess að rafbílaógnin teldist örugglega meiri. 

Ellefu rafbílabrunar á mánuði

Fagradalsfjall stendur eldgosavaktina núna.

Nokkrar af helstu eldstöðvum landsins bíða nú í röð eftir því að létta á sér, nokkur þeirra "komin á tíma." 

Á meðan er eins og eldstöðin við Fagradalsfjall standi nokkurs konar eldgosavakt þessi dægrin og séð frá Borgrholti í Grafarvogshverfi var útsýnið ekki amaleg út um gluggann til suðurs. 

Afstaðan á milli myndatökustaðarins nú síðdegis varð til þess að tilsýndar er eins og það sé Keilir, sem sé að verki.   

Skjálfti undir Mýrdalsjökli

Flöskuhálsástand um árabil.

COVID-19 hefur leitt í ljós allt frá upphafi, að í heilbrigðiskerfum nútíma þjóðfélaga hefur leynst flöskuháls í formi stíflu á mótttöku og meðferð sjúilinga, sem lýsti sér á fyrstu stigum í því að vísa þurfti sjúklingum frá af handahófi til að þjást og deyja líkt og gert var á tímabili í Svíþjóð, ítalíu, í nokkrum ríkjum Bandaríkjanna. 

Þetta gekk svo langt að sums staðar þurfi að vísa dauðu fólki frá, opna fjöldagrafir og glíma við vangetu útfararfyrirtækja og skorti á hæfu starfsfólki. 

Nú glyttir enn í tennurnar á þessum illskeytta vágesti í formi síendurtekins hættustigs. 

 

Ekki furða að það ríki hættustig

Eftir eins og hálfs árs baráttu virðist Covid-baráttan rétt að byrja.

Í mörgum af stærstu styrjöldum mannkynssögunnar bjuggust menn við skjótum sigri. Þjóðverjar bjuggust við sigri fyrir jól í upphafi Fyrri heimsstyrjaldarinnar, bæði Sovétmenn 1979 og Bandaríkjamenn 2001 bjuggust við skjotum sigrum með innrásum sínum í Afganistan og eftir frækilega sigurgöngu Hitlers í Niðurlöndum, Frakklandi og Noregi vorið 1940 sýndist það næsta lett verk að ganga frá Bretum, sem voru orðnir einir síns liðs. 

Allt fór ofantalið á annan veg og má bæta Víetnamstríðinu við. 

Í viðtali við sjónvarpsþáttinn 60 mínútur sagði einn æðslu yfirmaður öflugasta hers heims, þess bandaríska, að styrjöldin við kórónaveiruna skæðu yrði skilgreind í fullum gangi af hálfu hersins svo lengi sem nokkur veria fyrirfyndist. 

Langflestar nýjustu sviptingar í baráttunni við COVID-19 benda til þess að miðað við þetta raunsæja mat herforingjans í byrjun sé COVID-19 baráttan rétt að byrja, þótt ekki væri nema bara fyrir það eitt, að langt innan við helmingur jarðarbúa hefur verið bólusettur og forsendur árangurs bólusetninganna reynast hæpnar þar fyrir utan. 

Nú þarf að hefja markvisst og mikið starf á heimsvísu við að aðlaga líf jarðarbúa að þessum nýja veruleika. 

Titrings gætir víða í skemmtanabransanum