Tvær skakkar forsendur stóriðjustefnu: Kolaver í Kína og sjálfbær ísl.orka.

Tvær skakkar forsendur voru nefndar í máli talsmanna tveggja framboða í sjónvarpinu í kvöld í málflutningi þeirra um stóriðjustefnuna, sem þeir héldu sterkt fram. 

1. Álver, reist á Íslandi, kemur í veg fyrir það að álver verði reist í Kína. Vegna þess að íslenska álverið er knúið með hreinni og endurnýjanlegri orku, en það kínverska knúið með kolaorku með margfalt meira kolefnisspori, sparar álverið á Íslandi kolefnisútblásturinn, sem annars væri í Kína. 

Merkilegt er að nokkur skuli trúa því og treysta að Kinverjar muni hætta við að reisa kolaknúið álver um leið og þeir frétta af álveri á Íslandi. Kína er risaveldi sem rekur sinn orkubúskap fyrir sínar orkuþarfir,  alveg óháð orkubúskap Íslendinga 

2. Þótt 80 prósent af notkun íslenskrar orku fari til álvera vegur á móti, að orkuframleiðsla okkar  er með endurnýjanlega og hreina orku. Þetta er rangt. Í gufaflsvirkjununum á Reykjanesskaga er stunduð rányrkja  með svonefndri "ágengri" orkuvinnslu, og einu kröfurnar fyrirfram um þær eru að orkan endist í 50 ár. Hálslón og fleiri miðlunarlón munu fyllast upp á 50 til 100 árum og miðlanirnar verða ónýtar. Vatnsorkan í heild er því talsvert frá því að vera endurnýjanleg og orka gufuaflsvirkjananna á Reykjanesskaga er það alls ekki, heldur á orkan þar eftir að klárast eins og í kolanámu. 

Hver er "kjörstaða" valts báts?

Efasemdarmenn um aðgerðir gegn loftslagshlýnun segja í dag, að "kjðrhiti" jarðar sé ekki þekktur, og að á meðan svo sé, sé tómt mál að tala um loftslagsbreytingar eða aðhafast neitt í þeim efnum. 

Með því að beina umræðunni í þessa átt er skautað framhjá því, að það eru fleiri atriði en svonefndur kjörhiti jarðar sem nauðsynlegt er að taka inn í dæmið, þegar hugað er að nýtingu jarðarbúa á takmörkuðum auðlindum jarðar. 

Hvað lofstlagið snertir er um að ræða hvort það sé í lagi að halda áfram á núverandi braut og bæta jafnvel í hraðann og ákafann í rányrkju auðlindanna og dælingu kolefnis út í andrúmsloftið.

Orðtakið "að rugga bátnum" á hér við, þ. e, að ekki er vitað nákvæmlega um það hvernig þungadreifingu valts báts sé háttað, sé óráðlegt að rugga slíkum báti. 

Annað atriði er þó enn skýrara, að nýting mikilvægustu auðlinda jarðar er ekki aðeins langt frá því að vera sjálfbær, heldur hluti af óhjákvæmilegu hruni þeirra,  ef haldið er áfram á sömu braut.  

 

Hlýjasti júlímánuður í 142 ár

Hinar lífseigu "virkjanahugmyndir".

Hugmyndir um virkjanir í efri hluta Þjórsár eru ekki nýjar af nálinni heldur margra áratuga gamlar. Svonefnd Bjallavirkjun var þegar komin fram fyrir meira en fjörtíu árum og þótti afar alitleg vegna þess hve hagkvæm hún væri og passaði vel í virkjanamynsstur Þjórsár-Tungnaársvæðisins, sem er annað af tveimur langstærstu virkjanasvæðis landsins. 

Bjallavirkjun myndi þó aðeins gefa af sér um þrjátíu megavött eða um 4 prósent af allri vatnsorku þessa virkjanasvæðis. 

Þegar ásóknin í stórvirkjanir á hálendinu og í friðlöndum jókst, varð það ljóst, að miðað við hinn hlutfallslega litla orkuframleiðsluávinning, yrðu neikvæð og óafturkvræf umhverfisáhrif Bjallavirkjunar svo mikil, að þessi virkjun gæti aldrei orðið réttlætanleg. 

Hugmyndin um Bjallavirkjun féll því í dá í bili en aðrar og stærri komu fram, svo sem risavirkjun fimm jökulfljóta á norðausturhálendinu. 

Aftur lifnaði yfir virkjanahugmyndum að Fjallabaki og þar bættist við virkjun Skaftár og Tungnaár sameiginlega með því að bæta svonefndri Skaftárveitu við með því að stífla Skaftá nálægt upptökum og veita henni í Langasjó, og veita vatninu áfram í gegnum jarðgöng yfir í Tungnaá. 

Þessi hugmynd var rædd í alvöru þótt fyrir liggi að hún muni fylla fegursta fjallavatn Norðurlanda upp af drullu á sjötíu árum og valda fleiri óheyrilegum umhverfsspjöllum. 

Með vinnunni í sambandi við Rammaáætlun 1 blöstu að vísu við hinar hrikalegu afleiðingar þessa "hagkvæmasta virkjanakosts Íslands", sem aðeins slógu á hugmyndirnar um Bjallavirkjun. 

En það stóð tiltölulega stutt, því að fyrir nokkrum árum dúkkaði hugmyndin um Bjallavirkjun enn einu sinni upp og hugmyndir um virkjun Skaftár eru enn á dagskrá! 

Þótt hugmyndin um Bjallavirkjun hafi farið í verndarflokk í Rammaáætlun sýnir forsagan og aukin sókn í virkjanir í Skaftárhreppi, að full þörf er á að standa vörð um efri hluta Tungnaár eins og nú er reynt að gera með friðun þessa hluta árinnar. 

Vökunni verður þó að halda. Fyrir liggja yfirlýsingar tveggja iðnaðarráðherra frá fyrsta áratug aldarinnar um að friðlýsingar hafi þann kost, að auðvelt er að afnema þær!

Það breytir ekki táknrænu og haldbæru gildi friðlýsinga, sem er þakkarvert.    

Tungnaá friðlýst gegn orkuvinnslu

Allt upp á hár samkvæmt áætlun; og þó?

Tveir Bandaríkjaforsetar, Donald Trump og Joe Biden, skrifuðu upp á samning Bandaríkjanna og Talibana um að ljúka Afganistastríðinu með skipulögðum brottflutningi Bandaríkjahers. 

Upphaflega var rætt um fjórtán mánaða tíma, sem þetta myndi taka, dagsetningin lok maí kom upp og loks dagsetningin 30. ágúst. 

Nú, að kvöldi þess dags, liggur fyrir að þessi tímaáætlun gekk upp. 

Og þó? Ekki alveg? 

Nei, enda þótt upphafleg ætlun Bandaríkjamanna væri sú að uppræta hryðjuverkasamtök í landinu, gerðu ný hryðjuverkasamtök árás og drápu 13 bandaríska hermenn. 

Annað fór öðruvísi en ætlað var. Frá upphafi var ætlunin sú að her stjórnarinnar í Kabúl fengi nóg af vopnum frá Könunum til að geta varist Talibönum og haldið stríðinu til streitu til enda með sigri. 

En þetta for svoleiðis í vaskinn að Biden klóraði sér í hausnum. Það var ekki hleypt af skoti. Stjórnarherinn mikli leyfði Talibönum að taka völdin og þar með að fá í hendurnar frá Bandaríkjamönnum herbúnað upp á stjarnfræðilega háa upphæð. 

Biden situr uppi með einhvern snautlegasta ósigur sem hugsast getur. Trump og aðdáendur hans segja, að þetta hefði ekki gerst ef hann hefði verið við völd. 

Samt gerði herinn með hann sem yfirmann þessa hlálegu áætlun, sem var einskis virði og verra en það. 

Í augum Afgana er málið nefnilega einfaldara en í augum NATO-hermannanna sem voru í landinu: Eftir 20 ára hersetu eru allir erlendir hermenn farnir! 

Samningarnir við Talibana voru nefnilega ónýtir allan tímann, því að hvort sem stjórnarherinn var vígbúinn i topp eða ekki, var valdataka Talibana tryggð á hvorn veginn sem var. Ef Bandaríkjamenn hefðu vanrækt að vígbúa stjórnarherinn og gera honum kleyft að halda stríðinu við Talibana áfram, hefðu það verið talin svik; erlendi herinn á förum og mikill vopnaskortur hjá stjórnarhernum. 

 

Bandaríkin hafa yfirgefið Afganistan

Hugvitið er auðlind, mannauðurinn verðmætastur.

Fátt hefur orðað betur gamalgróna vantrú á bókvit og trú á efnisleg gæði en gamla orðtakið "bókvitið verður ekki í askana látið" sem lýsir neikvæðu viðhorfi í garð lista og mennta og annars þess sem ekki er hægt að mæla í þyngd og magni. 

Þetta viðhorf var eðlilegt á þeim öldum Íslandssögunnar þegar þorri þjóðarinnar barðist jafnvel daglega við skort á jafn nauðsynlegum efnislegum gæðum og mat og klæðum, að ekki sé talað um svonefnda innviði, sem eru búnir til úr efnislegum hlutum eins og tré, málmum og tækjum. 

Á síðustu árum hefur hins vegar komið rækilega í ljós hve hugvit og nýsköpun getur orðið stór þáttur í þjóðarbúskap, þjóðarhag og viðskiptavild, auk þess sem velgengni byggð á hugviti og nýsköpun er mikilla peninga virði sem jákvæð kynning á þjóðinni og þeim mannauði, sem er í raun mesta verðmæti, sem hver þjóð á. 

Nýlega mátti sjá yfirlit yfir tekjur Íslendinga og kom þar vel í ljós, hvernig fólk í hinum svonefndu skapandi greinum hefur mörgu hverju tekist að vinna sér og þjóðinni inn ótrúlega mikil fjárhagsleg verðmæti með afurð hugans einni saman. 

BBC fjallar um íslenskt hugbúnaðarfyrirtæki

Nú er bara að víkka þetta út.

Í borgum um alla Evrópu, einkum syðri hluta, leika reiðhjól og vélknúin hjól stórt hlutverk í því að koma í veg fyrir algert öngþveiti í umferðinni. Hver maður á hjóli losar eitt pláss fyrir bíl í þvögunni.  

Í raun eru rafhlaupahjól vélhjól, því að þau eru vélknúin þótt rafmagn sé orkugjafinn. 

Léttbifhjól með útskiptanlegum rafhlöðum er líka ný hlið á þessum málum.

Síðuhafi telur sig aldrei hafa eignast betra einkafarartæki en rafknúið léttbifhjól með orkukostnað á aðeins 0,30 krónur á ekinn kílómetra.

Sem sagt; skreppur á Selfoss og til baka fyrir 30 krónur! 

Gullni hringurinn fyrir 200 kall. 

Þau eru af ýmsum stærðum og gerðum, allt frá vespulaga hjólum með 26 km hámarkshraða upp í hjól með 46, 56, 64-70,  80 og 90 km/klst hámarkshraða. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ótrúlegur vöxtur á tveimur árum

Óviðjafnanlegur fugl í nærsýn.

Það er engin leið að lýsa tilfinningunni við það að íslenskur haförn, konungur fuglanna, fljúgi lágt yfir mann. 

Þetta hefur komi tvívegis fyrir síðuhafa á ævinni, fyrst í Vattarfirði að sumarlagi 1959, og síðan fyrir 16 árum í Teigsskógi. 

Í fyrra skiptið voru fimm ferðalangar sem stigu út úr bíl til að njóta einmuna veðurblíðu, sem örninn fór í lágflug eins og til að tékka á okkur, en í Teigsskógi kom örn í eftirlitsferð til að skoða eina manninn, sem var á göngu á öllu svæðinu. 

Það er eitthvað svo óraunverulegt hvernig svona stórt flykki getur haldist á lofti, og einnig hve hann getur flogið hægt, en hann sýnist reyndar vegna stærðar sinnar fljúga hægar en eðlilegt er. 

Vænglag arnarins er gerólíkt því sem er hjá fálkanum, vængir arnarins afar breiðir og með mikið flatarmál og gerðir fyrir að flug með þunga bráð, en vænglag og skrokklag fálkans miðast við hraða sem nýtist við að elta bráðina uppi, líkt og á orrustuflugvél, enda er förufálkinn (peregrin) hraðskreiðasta dýr jarðarinnar, nær 320 km/klst hraða.  

Áratugum saman var tæpt hvort örninn myndi deyja út hér á landi, en með markvissum aðgerðum, meðal annars með því að minnka eitrun fyrir tófu.  

Nú er örninn búinn að taka við sér og er það vel.

Þó kann ný hætta að vera á næsta leiti, því að í Noregi hafa ernir farist tugum saman með því að rekast á vindmyllur, á einum stað einir fimmtíu. 

Norðmenn ku nú vera að breyta áformum sínum um vindmyllugarða og færa þá á haf út. 

Gott ár hjá erninum

Snillingarnir þrír, jafnvel miklu fleiri.

Fyrir mörgum árum, líklega fyrir aldamót, var sýndir stórkostlegur heimildarþáttur í sjónvpari um þrjá einstæða snillinga. 

Eion þeirra var píanósnillingur, sem var svo lokaður, að hann gat illa tjáð sig, en þurfti ekki að heyra píanótónverk nema einu sinni til þess að læra það utanað og spila það jafnharðan sjálfur næstum því upp á nótu. 

Annar hafði svo stórkostlegt sjónminni, að ef honum var gefinn kostur á að horfa á mynd af stórri miðaldahöll með afar flóknum súlum, gluggum og skryetingum í um það bil tíu mínútur, og myndin síðan tekin frá honum, gat hann dregið upp nákvæma mynd af höllinni fríhendis eftirá. 

Sá þriðji var svo lokaður, að hann gat varla talað, þannig að hann var fljótari að svara sumum spurningum með því að krota svarið eldsnöggt niður á blað. Hans sérgrein var sú, að geta svarað því nær samstundis ef hann var spurður um hvaða vikudag einhver ákveðna dagsetningu langt fram í tímann, margar aldir jafnvel, bæri upp á, jafnvel eftir hundruð ára. Hvaða vikudag ber 27. janúar árið 2784 upp á? 

Kannski mætti bæta við Reyni Pétri Yngvarssyni vistmanni á Sólheimum, sem heillaði íslenskku þjóðina upp úr skónum í sjonvarpsþætti 1985 með því að reka lærða háskólamenn og sérfræðinga á gat í stærðfræði og hugarreikningi. 

Allir þessir snillingar áttu það samaeiginlegt að vera stórlega einhverfir eða tkamarkaðir, en hafa þar með jafnframt getu til fádæma einbeitingar, líkt og sagt hefur verið að margir af helstu hugarsnillingum heims hafi. 

Erlendi sjónvarpsþátturinn um þessa snillinga var á dagskrá um miðnætti á sínum tíma, en hafði svo sterka skírskotun til almennings, að betra hefði verið að hafa hann á besta tíma, strax eftir fréttir.  

 

„Er hann þá eins og Einstein?“

Eftirlíking að Víetnam?

Lýsingarnar á því hvernig í ljós kom, að Talibanar höfðu í langan tíma undirbúið vandlega valdatöku sína, leiða hugann að lokum Víetnamstríðsins þar sem Norður-Vietnamar tóku sér góðan tíma í að ráða atburðarásinni.  . 

Þegar Bandaríkjamenn höfðu smám saman neyðst til að fjölga hermönnum sínum upp í rúmlega hálfa milljón árið 1968, fórnaði Lyndon B. Johnson forseti höndum í sjónvarpinu og guggnaði á því að bjóða sig fram annað kjörtímabil. 

Richard Nixon lofaði því í kosningabaráttu sinni að leiða stríðið til lykta og notaði flest önnur ráð í bókinni önnur en beitingu kjarnorkuvopna til að ná því marki, meðal annars með því að varpa meira magni af sprengjum á Norður-Víetnam en samamlagt var varpað í Seinni heimsstyrjöldinni. 

Framhaldið í Víetnam er kunnuglegt þegar það er skoðað og borið saman við Afganistan. 

Langvinnar samningaviðræður sem samningamenn Norður-Víetnama og Bandaríkjanna fengið  Nóbelsverðlaun fyrir á sama tíma sem sigur Kananna varð æ fjarlægari. 

Loksins, 22 árum eftir að Frakkar töpuðu stríðinu, urðu endalok Víetnamstríðsins álíka snautleg og Afganistanstríðsins nú. Á þessum tíma voru fjórir Bandaríkjaforsetar við völd, rétt eins og að nú í lok stríðsins í Afganistan hafa verið fjórir forsetar við völd í Bandaríkjunum. 

Hershöfðingjar vara við nýrri hryðjuverkaárás

Skemmtilegt lýðræði; 14 prósent atkvæða dauð? Nei.

Í góðu viðtali við Ólaf Harðarson prófessor á RÚV lýsti hann þeim mjög sterka möguleika, að þrjú framboð, sem samtals fengju allt að 12 prósentum atkvæða , fengju engan þingmann í stað þess að fá níu þingmenn. 

Þetta myndi gagnast þeim flokkum sem næðu inn níu þingmönnum gefins aukaleg og þar með gætu framboð með aðeins 44 prósent af heildaratkvæðunum myndað meirihlutasstjórn. 

Raunar gætu þessi "dauðu" atkvæði orðið fleiri, allt að 14 prósent. Viðbrögð viðmælenda Ólafs voru þau, að svona væri lýðræðið skemmtilegt. 

En ef betur er að gætt er það galli á lýðræðinu ef það býður upp á svona möguleika í formi  svonefnds þröskulds fyrir því að fá þingmann ef enginn kemst inn kjördæmakjörinn. 

Raunar er framboð með engan kjördæmakjörinn mann en 4,9 prósent atkvæða á landsvísu rænt þremur þingmönnum, sem það fengi ef talan væri 5,0 prósent. 

Á þeim árum sem þetta sem ákvæði var sett í kosningakafla stjórnarskrárinnar hafði svonefndur fjórflokkur verið einráður lengst af síðan 1942, og nýtti sér aðstöðu sina til þess að setja inn hæsta þröskuld Evrópu, fimm prósent á landsvísu, til þess að koma í veg fyrir að litlir flokkar nytu fylgis síns. 

Nóg að gera í pólitíkinni í dag