Gæti ástandið á Vestfjörðum verið dýrmætt rannsóknarefni?

Það blikka rauð ljós þegar tölur, svo sem varðandi nýsmit, eru svipaðar á Vestfjörðum og á landinu öllu, utan Vestfjarða, því að á Vestfjörðum búa aðeins 2 prósent þjóðarinnar. 

Þetta ástand fyrir vestan er alvarlegt mál, en að sama skapi vaknar spurning um, hvort þar gæti leynst dýrmætt rannsóknarefni, til dæmis með víðtækum viðbótarmælingum, sem gæti varpað betra ljósi en þegar hefur verið varpað á eðli og útbreiðslu farsóttarinnar. 

 


mbl.is Skimun á Vestfjörðum hefst á morgun
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Einræðið hlýtur að vera yndisleg huggun fyrir marga.

Fyrir aðdáendur Donalds Trumps hér á landi og í öðrum löndum hlýtur það að vera mikil huggun að þessi valdamesti maður heims og mesti yfirburðamaður meðal Bandaríkjaforseta, allt frá dögum Lincolns að eigin sögn, lýsir því yfir og hegðar sér væntanlega í samræmi við þá yfirlýsingu, að samkvæmt fjölda ótilgreindra greina í stjórnarskránni séu völd hans "algjör." 

Ekki hafði hann þó fyrir því, þegar þessi tímamótayfirlýsing var gefin, að vitna í þessar greinar í stjórnarskránni, sem hann hafði unnið eið að að virða þegar hann var settur í embætti. 

En lét fylgja með, að hann myndi þó náðarsamlegast gefa öðrum hlutdeild í þessu einræðisvaldi að eigin vali, ef honum þóknaðist það.  

Aldrei lýstu mikilhæfustu forsetar Bandaríkjanna yfir því að að þeir væru einræðisherrar, svo sem F.T. Roosevelt, sem þvert á móti þreyttist ekki á því til orðs og æðis að fá landa sína til þess að berjast gegn þeirri alræðis- og einræðishugsun, sem þá var rómuð af mörgum af fylgjendum helstu einvalda þeirra tíma í Evrópu. 

Huggun fylgjenda Trumps hlýtur að vera enn meiri en ella við að heyra þessa yfirlýsingu hans, vegna þess, að helsti kostur hans er talinn vera sá að hann framkvæmi það sem hann segir; nokkuð sem amlóðarnir á undan honum gerðu víst alltof sjáldan. 

Að eigin sögn munaði aðeins 10 mínútum, að hann fyrirskipaði allsherjar árás á Íran til að sprengja það land í tætlur. 


mbl.is Trump segir völd sín „algjör“
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Varpar ljósi á aðalatriðið, að komast hjá mannfórnum eftir föngum.

Sú lýsing forsætisráðherra Bretlands, að tvo hjúkrunarfræðinga á stanslausri vakt yfir honum í öndunarvél hefði þurft til að bjarga lífi hans, varpar ljósi á það aðalatriði baráttunnar við kórónaveiruna, að heilbrigðiskerfinu verði ekki ofviða að fást við vágestinn, sem enginn er óhultur fyrir. 

Það gat falist í því ástandi, að heilbrigðisstarfsfólki yrði að taka beina ákvörðun um það, hverjir ættu að lifa og hverjir ættu að deyja. 

Af því að forsætisráðherra öflugs ríkis á í hlut, vekur þetta kannski til meiri umhugsunar en ella. 

Á fyrstu vikum heimsfaraldursins mátti heyra því haldið fram hjá erlendum valdsmanni í efstu stöðu, að engin ástæða væri til að grípa til aðgerða af tveimur ástæðum:  Að hættan af þessum faraldri væri orðum aukin og að lækningin í formi boða og banna og dýrkeyptra aðgerða ylli meiri skaða en veikin sjálf. 

Núna viðurkennir yfirmaður sóttvarna í Bandaríkjunum, að slæleg viðbrögð í upphafi faraldursins vestra hafi kostað mannslíf og annars staðar hefur líka komið fram hve illa mörg einstök ríki voru undirbúin og stóðu sig illa. 

Strax í upphafi höfðu nefnilega sóttvarnarlæknar varað við því, að ástandið gæti orðið þannig vegna skorts á starfsfólki, sjúkrarúmum og síðast en ekki síst súrefnistækjum og öndunarvélum, gæti heilbrigðisstarfsfólk staðið frammi fyrir því að þurfa velja úr þá, sem ekki yrði sinnt að þessu leyti. 

Slíkar ákvarðanir hefðu ekki aðeins verið hræðilegar í sjálfu sér, heldur ekki síður það, að veikin hegðar sér mjög misjafnlega og sóttinn getur oft á tíðum elnað mjög hratt og breyst til hins verra, þannig að óhjákvæmileg ákvörðun um líf eða dauða verði beinlínis röng. 

Viðkomandi heilbrigðisstarfsfólk getur þar með þúsundum saman orðið að glíma við afleiðingar sálræns áfalls af því að hafa neyðst til að taka slíka ákvörðun, sem hægt hefði verið að komast hjá að taka. 

Sem vekur spurninguna um það, hvort slíkt fjöldaáfall í sjálfu sér valdi meiri skaða en margt annað.  


Varpar ljósi á aðalatriðið, að komast hjá mannfórnum eftir föngum.

Sú lýsing forsætisráðherra Bretlands, að tvo hjúkrunarfræðinga á stanslausri vakt yfir honum í öndunarvél hefði þurft til að bjarga lífi hans, varpar ljósi á það aðalatriði baráttunnar við kórónaveiruna, að heilbrigðiskerfinu verði ofviða að fást við vágestinn, sem enginn er óhultur fyrir. 

Það gat falist í því ástandi, að heilbrigðisstarfsfólki yrði að taka beina ákvörðun um það, hverjir ættu að lifa og hverjir ættu að deyja. 

Af því að forsætisráðherra öflugs ríkis á í hlut, vekur þetta kannski til meiri umhugsunar en ella. 

Á fyrstu vikum heimsfaraldursins mátti heyra því haldið fram hjá manni í efstu stöðu, að engin ástæða væri til að grípa til aðgerða af tveimur ástæðum:  Að hættan af þessum faraldri væri orðum aukin og að lækningin í formi boða og banna og dýrkeyptra aðgerða ylli meiri skaða en veikin sjálf. 

Núna viðurkennir yfirmaður sóttvarna í Bandaríkjunum, að slæleg viðbrögð í upphafi faraldursins vestra hafi kostað mannslíf og annars staðar hefur líka komið fram hve illa mörg einstök ríki voru undirbúin og stóðu sig illa. 

Strax í upphafi höfðu nefnilega sóttvarnarlæknar varað við því, að ástandið gæti orðið þannig vegna skorts á starfsfólki, sjúkrarúmum og síðast en ekki síst súrefnistækjum og öndunarvélum, gæti heilbrigðisstarfsfólk staðið frammi fyrir því að þurfa velja úr þá, sem ekki yrði sinnt að þessu leyti. 

Slíkar ákvarðanir hefðu ekki aðeins verið hræðilegar í sjálfu sér, heldur ekki síður það, að veikin hegðar sér mjög misjafnlega og sóttinn getur oft á tíðum elnað mjög hratt og breyst til hins verra, þannig að óhjákvæmileg ákvörðun um líf eða dauða verði beinlínis röng. 

Viðkomandi heilbrigðisstarfsfólk getur þar með þúsundum saman orðið að glíma við afleiðingar sálræns áfalls af því að hafa neyðst til að taka slíka ákvörðun, sem hægt hefði verið að komast hjá að taka. 

Sem vekur spurninguna um það, hvort slíkt fjöldaáfall í sjálfu sér valdi meiri skaða en margt annað.  


mbl.is „Hefði getað farið á hvorn veginn sem er“
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Stríðið endalausa við sýkla og veirur.

Afar upplýsadi samtal við sessunaut í Fokker-vél frá Akureyri til Reykjavíkur fyrir tæpum 30 árum snerist um forspá þessa ferðafélaga, sýkla- og veirufræðings, um hið eilífa stríð og kapphlaup, sem þá var komið af stað milli lyfjafræðinga og lækna annars vegar og sýkla og veira hins vegar, sem voru þá byrjuð að þróa með sér fjölónæmi gegn sýklalyfjum. 

Hann spáði því að eftir því sem sýklarnir efldust, stefndi æ lengra í þá átt, að sterkustu sýklalyfin gætu drepið eða laskað þann, sem ætti að bjarga engu sýður en sýkilinn sjálfan. 

Þetta urðu síðan áhrinsorð á síðuhafa sjálfan, sem þurfti að gefa svo sterkt sýklalyf við alvarlegri sýkingu 2008, að úr varð svonefndum lifrarbrestur, sem lamaði getu lifrarinnar svo mjög í þrjá mánuði, að úr varð "stíflugula" með ofsakláða og tilheyrandi svefnleysi. 

Nokkur fjöldi Íslendinga hefur lent í þessu. En þarna er un að ræða eitt af fjölmörgum dæmum um, að í þróun varnarlyfja gegn veirum og sýkingum, getur eina ráðið oft verið það að fara út á ystu nöf varðandi þrek sjúklinga og aukaverkanir. 


mbl.is Lofar góðu en ekki endilega „hið eina sanna lyf“
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Róttækar ráðstafanir, endurhönnun þjóðlífs að bestu manna ráðum.

Mannauðurinn og máttur vísinda af öllu tagi til róttækra og hugvitssamlegra viðbragða á öllum sviðum þjóðfélagsins gegn kórónaveikinni eru ekki aðeins lykillinn að því að að ráða niðurlögum farsóttarinnar, heldur ekki síður að byggja upp breytta skipan til framtíðar. 

Og nú þarf hraðar hendur og markvissar lausnir í smáu og stóru. 

Eftir árásina á Tvíburaturnana 2001 virtist einn möguleikinn til þess að byggja upp öryggi í farþegaflugi jafnvel liggja í því að aðgreina farþega annars vegar, og vörur og farangur hins vegar. 

Sumar flugvélar flygju aðeins með fólk, en aðrar aðeins með farangur. 

Með stórauknu og endurbættu eftirliti tókst að komast hjá svona róttækum aðgerðum, en þegar um alveg nýjar áskoranir er að ræða, verður að hugsa út fyrir kassann og íhuga allar mögulegar lausnir.  


mbl.is Núverandi stefna stjórnvalda mun drepa hagkerfið
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Úlfur! Úlfur! Eyjafjallajökull: Svo gaus hann allt í einu!

Á rúmlega ellefu ára tímabili bentu eldfjallafræðingar á að íbúar í nágrenni Eyjafjallajökuls þyrftu að hafa varann á vegna jarðhræringa og annarra mælinga, sem gætu verið aðdragandi að gosi. TF-FRÚ Hvolsvelli 10.5.2010 Eldgos.

Að vísu voru engar mælingar til á þeim tíma sem fjallið gaus síðast, á fjórða tug 19. aldar, en jarðvísindamenn fengu því samt til leiðar komið að gerð var almannavarnaáætlun og haldnir íbúafundir. 

Fram til 2010 líktist ástandið þó helst sögunni af því þegar kallað var "úlfur! Úlfur! án þess að úlfurinn kæmi, svo að fólk var farið að halda, að úlfurinn væri hugarburður. 

En svo kom úlfurinn allt í einu. Eldvörp. Grindavík í fjarska.

Svipað gerðist í aðdraganda Eyjafjallajökulsgossins 2010. 

Og úlfurinn varð miklu stærri en nokkurn hafði órað fyrir, því að hann setti allt millilandaflug í Evrópu og á Atlantshafi úr skorðum og hafði áhrif á farþegaflug um allan heim. 

Nú stendur yfir stærsta jarðskjálftahrina í sögu mælinga á Reykjanesskaga. 

Vitað er að eldstöðvar á því svæði, sem skjálftar hafa fundist nú, skipta mörgum tugum, og að kvikusöfnun, að vísu frekar róleg, er beint undir svæði, þar sem tíu kílómetra gígaröðin Eldvörp er örfáa kílómetra suðvestur af Bláa lóninu. 

Á efri loftmyndinni sést hluti Eldvarpa, og það glyttir í Grindavík, Staðarhverfi og ströndina fjær. Þarna undir, örlítið til vinstri á myndinni, er kvikuhólf með landrisi, og hraun gæti runnið alla leið til sjávar á ný vestan við Grindavík. 

Á vetrarmyndinni er horft yfir Eldvörpin til norðausturs með Svartsengi fjær og svæði kvikuhólfsins hægra megin á myndinni. Eldvörp syðrihl.horf til na

Vitað er að jarðskjálftar yfir 6 stig hafa orðið á svæðinu, og vísindamenn hvetja fólk að vera viðbúið slíkum skjálftum. 

Einnig er vitað að fyrir um 7-800 árum urðu eldgos á Reykjanesskaga á meira en aldar löngu tímabili. 

Að því mun augljóslega koma, þótt síðar verði, að skaginn færist í slíkan ham, rétt eins og vitað var að það væri að koma tími á nýja Mývatnselda 1975 eftir mælingar, sem sýndu að það svæði væri að vakna. 

1975 var samt haldið áfram með Kröfluvirkjun í anda sögunnar "Úlfur! Úlfur og allt í einu gaus við Leirhnjúk, öllum að óvörum. 

Aðeins mikið happ réði því að eldgosahrinan 1975-84 með 14 hrinum og 9 eldgosum eyðilegði ekki virkjunina. 

Svo vel vill til, að Keflavíkurflugvöllur getur enn haft Reykjavíkurflugvöll sem varaflugvöll og að auðvelt er að endurbæta Reykjavíkurflugvöll á tiltölulega einfaldan og ódýran hátt til að auka flugöryggið hér á landi. 

En á sama tíma virðist ætlunin að halda áfram með fyrirætlanir um nýjan hundruða milljarða flugvöll ofan á miklu brunahrauni sem fyrrum rann í eldgosahrinu á Reykjanesskaga! 

 


mbl.is Reykjanesskagi að vakna eftir margra alda dvala
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Geir Hallsteinsson í himinhæð inn úr horninu?

Einhver flottasta íþróttaljósmynd, sem birst hefur í íslensku blaði, var tekin af því þegar Geir Hallsteinsson er í himinhæð í löngu og háu stökki inn úr vinstra horninu í landsleik, að því er mig minnir í við Frakka eða í öðrum landsleik á þeim tíma, eða í kringum 1972. 

Úr því að Morgunblaðið er að leita að gömlum ljósmyndum af íþróttaviðburðuj, má gauka þeirri tillögu að leitarmönnum, að finna þessa rosalegu flottu mynd. 

Það sem gerði þessa ljósmynd svo magnaða, var að á því augnabliki, sem smellt er af, er Geir í hæstu stöðu í fluginu inn fyrir teiginn og með fæturna dregna upp eins og um lendingarhjól á flugvél sé að ræða, svona eins konar Michael Jordan stöðu. 

 

P. S. kl. 00:30.   

Hér fyrir neðan er mynd, sem Jón Steinar Ragnarsson gróf upp af Geir að skora í landsleik, en þar er hann því miður alls ekki í flugi í himinhæð inn úr þröngu horninu, heldur í algengri skotstöðu beint fyrir framan markið, hugsanlega eftir hraðaupphlaupm án þess að lyfta sér svo neinu nemi frá gólfinu. Kannski birtist myndin, sem ég er lýsa eftir, í öðru blaði en Mogganum. En með því að geyma þessa mynd um sinn, munu menn heldur betur sjá mikinn mun á þessari mynd og eftirlætismynd minni, því að ég man ekki eftir að hafa nokkurn tíma séð aðra mynd en hina umbeðnu af nokkrum handboltamanni í þessari stöðu á þvílíku flugi, búinn að lyfta sér vel á annan metra frá gólfinu. 

Geir Hallsteinsson skorar í landsleik 


mbl.is Gamla ljósmyndin: Síðasta mót Bogdans
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

"Að vinna óbeygður bug á hrelli." Sjóslysin eru lýsandi dæmi.

Jón Bjarnason rifjar upp í bloggi sínu páskahretið mikla 1963, sem er síðuhafa í fersku minni, nú, þegar rétt 57 ár eru liðin. 

Það brast á fyrirværarlaust þriðjudaginn í dymbilviku þegar hitinn féll um allt að 20 stig á örfáum klukkustundum í ógurlegu óveðri. 

Þetta var óveður, sem kostaði 18 mannslíf og gerði 22 börn föðurlaus. Slíkar ógnir hafa oft barið að dyrum fyrr í sögu þjóðarinnar og voru í huga í upphafi ljóðs og lags, "Gegn háska um páska", svohljóðandi:   

 

"...Andæfum háska um páska!

Andæfum háska um páska! 

 

Þegar að hættu að höndum ber

í hatrammri sótt og elli

æðrulaus samt við ætlum hér

ógnina´að leggja´að velli.

 

Paskahretin hafa fyrr

herjað og barið þungt á dyr, 

en menn þó stóðu óbeygðir

andspænis miklum felli

en unnu svo bug á hrelli..." 

 

Fyrir 57 árum var litið á mannfórnir í sjósókn sem eins konar náttúrulögmál, sem væri óhagganlegt. 

Þjóðin hafði allt frá landnámi orðið að sætta sig við þær, og til dæmis á Vestfjörðum ólust stúlkur upp við þann veruleika að vera undir það búnar að missa feður, frændur og vini í sjóslysum. 

Tengdafaðir síðuhafa, faðir átta barna, fórst í sjóslysi. Tveir skyldir sjómenn einnig. 

1963 hefði engan órað fyrir því að hér kæmu ár, þar sem enginn færist í sjóslysi

Um það má segja, að menn stóðu óbeygðir andspænis miklum felli en unnu svo bug á hrelli. 

Nú má sjá í fréttum hvernig Kóreumm standa óbeygðir og staðráðnir í að veita andóf, þótt það kunni að taka langan tíma að ná árangri. 

Sjá má rætt um það hér að "fjöldatúrismi sé úr sögunni", og auðvitað mun það geta orðið seinlegt og erfitt verk að finna lausnir, sem duga gegn þeirri fornu hættu á farsóttum, sem nú "hefur barið þungt að dyrum" í eins konar risa páskahreti. 

En það verður að hafa í huga, að alger uppgjöf er vísasta leiðin til þess að vágesturinn vinni 100 prósent sigur. 

Rétt eins og það tókst eftir áratuga baráttu að útrýma mannfrekum sjófórnum hér á landi er það verðugt viðfangsefni sem blasir við, og ekki út í hött að nota sögnina að sigla sem líkingu: 

 

"...Hátíð, sem boðar von og trú

halda við skulum, ég og þú; 

í samhug og sigurvissu nú

skynsemi´og hugdirfð hlýða; 

sigla til betri tíða: 

upprisu gleði´og gáska 

sem gefst eftir háska´um páska!"  

 


mbl.is Þurfa að hafa á sér staðsetningartæki
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Jökullinn og flóinn pottþétt á 2ja metra reglunni. "Andóf gegn háska um páska."

Á þessum tíma takmarkana af ótal gerðum varðandi það að rjúfa smitleiðir heimsfarsóttar má finna möguleika á því að gefa 2ja metrunni meira en hundrað kílómetra langt nef.Snæfellsjökull 10.4.2020

Og framkvæma þar með það, sem Bjarni Atlason hefur sungið inn; úr heimasmiðju lagið "Gegn háska um páska" sem er komið á facebook síðu mína.  

Það eru nefnilega forréttindi fólgin í því að geta risið úr rekkju á morgnana, sitja við skrifborðsvinnu á daginn og leggjast í hvílu á kvöldin og geta samfellt horft á Snæfellsjökul í 120 kílómetra loftlínu yfir Faxaflóa, ef skyggni leyfir. 

120 þúsund metra regla í gildi, 60 þúsund lengri vegalengd en þarf til að vara "samtaka að hlýða Víði" eins og segir í textanum. 


mbl.is Mega fara á ströndina
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

« Fyrri síða | Næsta síða »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband