Lausnin í flugvélum verður að ráða við "bylgjur" af farsóttum.

Þegar árásirnar voru gerðar á New York og Washington 11. september 2001 óttuðust margir, að einu lausnirar til að koma í veg fyrir hryðjuverk í fælust í svo rótttækum breytingum, að það myndi þýða stórfelldan samdrátt í flugi. 

Jafnvel myndi flugið skiptast í tvennt; annars vegar flutningur fólks án farangurs, og hins vegar sérstakar flugvélar með farangurinn eingöngu. 

Þetta gerðist ekki; það fundust tæknilegar lausnir sem hafa dugað í tvo áratugi. 

Öðru máli kann að gegna um smitandi farsóttir, vegna þess hvernig flest úrræðin draga stórlega úr flutningsgetu þotnanna og afkastagetunni í flugstöðvunum. 

Afleiðingin verði svo stórfelld hækkun flugfargjalda, að ferðaþjónustan á alþjóðavísu muni ekki bera sitt barr. 

Þar að auki er það augljóslegur ókostur, að enginn veit hvenær og hvernig seinni "bylgjur" farsótta eða nýjar tegundir skella yfir. 

Því verði öruggar lausnir að bjóða upp á sveigjanleika, sem komi í veg fyrir stórfelldar sveiflur af völdum smitandi drepsótta. 

Bylgjur og sveiflur eru það versta, því að það er svo seinlegt að bregðast við, einkum við að aflétta hömlum. 

En reynslan sýrir líka, að hugkvæmni og tækni mannsins eru oft fá takmörk sett þegar allir leggjast á eitt, og að ekki skuli afskrifa neitt í því efni. Bara spurning um hvenær og hvernig. 

Verða flugsæti framtíðarinnar svona?

Útivistarsvæði eða fólkvangar eru verðmæt og með alþjóðlega skilgreiningu.

Geysileg framþróun hefur orðið á útivistarsvæðinu Heiðmörk síðan það var stofnað fyrir 70 árum. Eins og sést í upptalningu á tengdri frétt á mbl.is hafa þessi 70 ár skilað fjölmörgum viðverustöðum, sem höfða til fólks á öllum aldri og geta veitt því ánægju og upplifun. 

Svona svæði eiga sér langa sögu erlendis, og flokkast undir hugtakið "recreational area".

Annað og enn stærra svæði af svipaðri gerð á Reykjanesskaganum er Reykjanesfólkvangur, sem einnig tilheyrir mörgum sveitarfélögum. 

Þau lúta öðrum og ekki eins ströngum skilyrðum og þjóðgarðar, sem eru yfirleitt þekktari fyrirbæri og hlíta strangari skilyrðum varðandi sjálfbærni og friðun mikilvægra vistkerfa og jarðmyndana.

Þriðja fyrirbærið, sem vert er að nefna og sérstakar reglur gilda um, ber heitið Geopark og eru svonefndur Auðlindagarður utarlega á Reykjanesskaga og geopark, kenndur við Kötlu, dæmi um slíkt hér á landi. 

Öll eru þessi svæði dýrmæt fyrir jarðarbúa nútímans, sem að meirihluta til á nú heima í borgum og fjarlægjast æ meira upprunalegu og náttúrulegu lífi, sem mannkynið er skapað til að una sér best í á öllum árstímum. 

Leyndardómar Heiðmerkur

Meira að segja krufningin veldur deilum og ólgu.

Í fréttum hefur verið greint frá því að George Floyd hafi verið krufinn og að krufningin hafi valdið hörðum deilum og ólgu út af fyrir sig, vegna þess að samkvæmt henni hafi kyrkingartakið harða, sem stóð yfir í tæpar níu mínútur samkvæmt myndgögnum, verið aðeins ein af hugsanlegum þremur aðal orsökum dauða Floyds, sem hafi verið þessar: 

Hjartaveila sem olli hjartastoppi, ofneysla fíkniefna og harðræði í handtöku.  

Aðstandendur Floyds heimta hins vegar að fenginn verði óumdeilanlga óháður sérfræðingur til þess að úrskurða um dánarorsök. 

Það sem veldur þessum deilum er, að ekki verður betur séð af myndgögnum en að lögreglumaðurinn leggist með hné sínu a öllum þunga á háls Floyds í tæpar níu mínútur og að í síðustu stunu Floyds á dauðastundu andvarpi hann: "Ég get ekki andað." 

En með krufningunni virðist þessu vera snúið um það að spurningin snúist um annars konar beint orsakasamband, sem ekki hafi verið kyrking og köfnun sem olli hjartastoppi, heldur hugsanlega það að veilt hjarta og banvæn víma hefðu jafnvel hvort eð er valdið dauða. 

Bara ófyrirséð óhapp, að hann var fyrirfram svona illa á sig kominn. 

Þegar síðuhafi fór i fyrsta ferðir sínar til Bandaríkjanna og hitti Íslendinga þar, sem sumir hverjir höfðu búið þar alla tíð, kom það á mjög á óvart hve margir þeirra voru harðir andstæðingar jafnréttisstefnu Kennedys og Johnsons, sem þá voru þar við völd. 

Þessir íslensku viðmælendur sögðu, margir hverjir: 

"Þú veist ekkert hvað þú ert að tala um. Blökkufólkið er öðruvísi, það er meira að segja öðruvísi lykt af þessu liði og muninn á hvítum og svörtum vitum við um en ekki þið heima, langt í burtu." 

Af þessu dapurlega tali dmá ráða, að ólgan núna eigi sér mjög djúpar og gamlar rætur, sem skila sér meira að segja í atriðum eins og málsmeðferð og krufningu. 

Og að þetta megi sjá og heyra í alls konar yfirlýsingum eins og hjá núverandi forseta um að blökkufólk, sem gagnrýni hannm, eigi að hypja sig til upprunalands síns og nú síðast, að það sé eðlilegt orsakasamhengi að beiting skotvopna fylgi búðahnupli. 

 

 

Lögreglumaðurinn ákærður fyrir að myrða Floyd

Aðeins 160 kílómetra flugdrægni, en samt mikilvægur áfangi.

Þótt stærsta rafknúna flugvél heims hafi farið í 160 kílómetra langa flugferð og boðið upp á tíu farþegasæti, er það víðsfjarri því að vera nóg til að umbylta strax flugsamgöngum. 

Aðeins 5% allra flugferða í farþegaflugi eru 160 kílómetrar eða styttri, sem þýðir, að vélin kemst  að vísui til Vestmannaeyja í einum áfanga en ekki lengra en til Víkur í Mýrdal og dregur ekki til Blönuduóss. 

Og hin skamma drægni gerir að verkum að flug í hærri hæðum er ekki inni í myndinni. 

En þetta er aðeins upphaf á löngu framfaraferli framundan, þar sem skoðaðir verða möguleka á flugi tvinn-flugvéla með lengri drægni og afköstum.

Þetta er hljóðlaust og mengunarlaust flug og viðhald rafhreyflanna kostar brot af viðhaldi annarra hreyflagerða, auk þess sem orkukosstnaðurinn er aðeins 5 prósent af orkukostnaði í þotuflugi. 

Rafgeymarnir, endurnýjun þeirra í lok notkunartímans, að ekki sé talað um þann mikla ókost þeirra að vera níðþungir og jafnþungir frá upphafi flugs til lendingar, verður langstærsta hindrunin í vegi fyrir millilandaflugi og flugi yfir höf. 

Eldsneyti hefur nefnilega þann kost fram yfir raforku, að orkuforði eldsneytis í upphafi flugs er margfalt léttari í lok flugs en í upphafi flugs; eldsneytið hefur brunnið á leiðinni. 

Cessna Caravan sem varð fyrir valinu sem fyrsta bitastæða rafflugvélinm er þrautreynd flugvél og hefði getað nýst afar vel í innanlandsflugi hér á landi, eins og sköpuð fyrir íslenskar aðstæður og með yfirburða hagkvæmni. 

En þröngsýni réði því að af því varð aldrei. 

Jómfrúarferð stærstu rafmagnsflugvélarinnar

Faraldurinn hófst upphaflega á tveimur fyrstu smitunum.

COVID-19 faraldurinn hófst upphaflega fyrr í vetur á tveimur fyrstu smitunum. Það sýndist ekki mikið þá, en Íslendingar voru samt vel viðbúnir eftir að sóttvarnarlæknir og lið hans hafði unnið störf sína frá því tveimur mánuðum fyrr í samræmi við það að um þann heimsfaraldur væri að ræða, sem síðar varð raunin. 

Óg árangurinn hefur blasað við, en forseti Bandaríkjanna trúði því hins vegar að veikin væri ekki og yrði ekki til í Bandaríkjunum og þrástagaðist á því dögum og vikum saman.  

Yfirmaður í Bandaríkjaher hefur hins vegar lýst því yfir, að baráttan við COVID-19 faraldurinn jafngildi stríði, sem Bandaríkjaher heyi og ljúki ekki fyrr en ekkert smit finnist. 

Ef smit fara að færast aftur í aukana hér, er reynslan af bylgjunni í vetur vonandi dýrmæt til að hafa stjórn á atburðarásinni á leiðinni til eðlilegs þjóðlífs.  

Eitt nýtt smit — virk smit nú tvö

Eyjafjallajökull tók sér áratug. Hvað um Öræfajökul og Eldvörp?

Skömmu fyrir síðustu aldamót fór í gang svipað fyrirbæri og hefur verið við fjallið Þorbjörn á þessu ári. Hægfara kvikuinnskot, landris, gerð almannavarnaáætlana og kynningarfundir með íbúum komust á dagskrá. Gerðist með mislöngum hléum, en heildarmyndin sýndi útþenslu í fjallinu. 

Rúmum áratug síðar braust út gos á Fimmvörðuháls, sem stóð frekr stutt, en síðan hófst hið heimsfræga gos í toppgíg fjallsins, sem truflaði millilandaflug á heimsvísu. 

Nú hefur Öræfajökull byrjað í rólegheitum á einhverju svipuðu, en enginn veit hvort eða hve lengi fjallið muni taka sér tíma í að gjósa. 

Svipuð fyrirbæri í gangi, almannavarnaáætlanir og fundir, vel fylgst með. 

Og við Þorbjörn hefur nú bæst við svæði með skjálftum, kvikuinnskotum og tilheyrandi almannavarnaáætlunum, fundum og mælingum. 

Hvað gerist þar og hve lengi mun aðdragandinn standa?  Mun gjósa til hliðar við fjallið, í hrauninu nálægt Eldvörpum, líkt og gerðist á Fimmvörðuhálsi?

Reykjanesskagi er búið að vera óskrifað blað í margar aldir og engar heimildir til um aðdraganda eldgosanna þar fyrir um sex öldum og enn fyrr en þar. 

 

Land mögulega að rísa við Þorbjörn að nýju

Eftir skrykkjóttan Eurovision feril Íslendinga í 35 ár er vert að hylla Daða.

Íslendingar voru næstum búnir að fagna sigri fyrirfram í fyrstu Eurovision keppninni, sem þeir tóku þátt í 1986, og þrátt fyrir nokkra góða spretti síðan, hefur ákveðin grýla varðandi það að ómögulegt sé fyrir okkur að komast þar á toppinn, farið að láta kræla á sér. 

Á þeim tíma sem COVID-19 hrellir okkur á alla lund er því beinlínis þörf á því að hylla Daða og Gagnamagnið fyrir sitt stórkostlega framlag til að efla bjartsýni og sjálfstraust Íslendinga. 

Daði á toppnum

Örlagaríku atburðirnir fyrir 80 árum. Líka þeir, sem leyndu á sér.

Fyrir réttum 80 árum var í gangi einhver ótrúlegasta atburðarás hernaðarsögunnar þegar Þjóðverjar sátu um Dunkirk á Ermassundsströnd Frakklands og við blasti uppgjöf hátt í 400 þúsund hernmanna, flestir þeirra breskir. 

Leifturstríðið Þjóðverja, þar sem aðeins tók rúman mánuð fyrir þá að æða yfir Niðurlönd og Frakkland í hernaðaraðgerð án hliðstæðu, þurfti all langa greiningu sagnfræðinga síðar meir il þess að aðalatriðin kæmur fram. 

Þau voru ekki meiri mannafli, franski herinn var sá stærsti í heimi, 5 milljón manns, sá þýski 3,7 milljónir. Þjóðverjar höfðu líka hvorki mikið fleiri skriðdreka eða flugvélar.

Í lok ósigurs Frakka áttu þeir gnægð af glænýjum og stórgóðum Dewoitine orrustuflugvélum, en enga flugmen til að fljúga þeim!   

Aðalástæðan fyrir yfirburðum Þjóðverja í Leifturstríðinu fólst í notkun, samhæfingu og skipulagi mannafla og hernaðartækja, og númer eitt var yfirburða samskiptatækni, þar sem Luftwaffe studdi fótgönguliðið og skriðdrekaherfylkin af áður óþekktum hraða og nákvæmni. 

Foringjar fótgönguliðsdeildar, sem lentu í vandræðum, gátu ævinlega náð sambandi við loftherinn, og Stuka árásarvélarnar voru komnar á vettvang á innan við hálftíma, tvistruðu frönsku og bresku herdeildunum og skóp örvæntingu og ringulreið. . 

Fyrir réttum 80 árum stóð yfir kraftaverk hvað snerti það að dauðadæmdur breski herinn í Dunkirk, komst nær allur sjóleiðis yfir til Bretlands, alls 338 þúsund manns. 

Missti að vísu allan búnað sinn og hertól í hendur Þjóðverja, en heraflinn sjálfur rann Þjóðverjum úr greipum, og telja margir að tveggja vikna töf á sveitum Guderians, sem Hitler og Rundstedt fyrirskipuðu af öryggisástæðum, hafi verið mistök, sem réðu jafnvel úrslitum. 

Lítil frétt frá 22. maí 1940 varð ekki upplýst til fulls fyrr en löngu eftir stríðið. 

Þá nýttu Bretar sér það að vera búnir að ráða Enigma dulmálslykil Luftwaffe þannig að þeir gátu nýtt sér það, það sem eftir var stríðsins. 

Gallinn var sá, að langoftast var ekki hægt að notfæra sér þetta í hvert og eitt skipti, því að þá hefði Þjóðverja farið að gruna hvers kyns var. 

En samt voru þeir hernaðarsérfræðingar til sem áætluðu, að þetta "vopn" Breta hefði stytt stríðið um eitt eða jafnvel tvö ár. 

Það er efni í annan pistil.   

Mun nýr meðlimur kórónuveikihersins skjóta upp kollinum?

Athuglisvert verður að teljast að tvær tegundir kórónuveiki, SARS og COVID-19, skuli hafa hlotið jafn misjöfn örlög og virðast hafa orðið hluskipti þeirra. Báðar koma upp á svipuðu svæði í Kína, en það tekst að stöðva þá fyrrnefndu, sem ekki virtist eins þrautseig og þrá og hin síðari. 

Þróunin varðandi SARS virðist hafa gefið mörgum falskar vonir og ofmat á árangri viðnámsins gegn þeirri veiru. 

Nú eru menn biturri reynslu ríkari, og þurfa kannski að skoða þessi mál út frá víðara samhengi í tíma og rúmi. 

Mun ný tegund veiru á sóttvarnarvígstöðum heimsins skjóta upp kollinum? Og veikin, sem hún veldur, jefnvel verða enn verri viðfangs en COVID-19?

Mjög merkilegur árangur án bóluefnis eða lyfja

Er Kári spámaðurinn í föðurlandinu?

Gamalt máltæki segir: "Enginn er spámaður í sínu föðurlandi." Sé það einhvers staðar í gildi, er það líklega frekar í afar litlu samfélagi en í stóru, en merkingin máltækisins er oftast útlistuð á þann veg, að viðkomandi spámaður sé stór í sniðum og hætt sé við því að hann reki sig á horn í litlu rými. 

Í gegnum tíðina hefur nafn Kára Stefánssonar líklega oft komið upp í hugann hjá mörgum, þegar hið gamla máltæki birtist á einn eða annan hátt. 

Og nú er hann enn einu sinni orðinn að umræðuefni ásamt þeim, sem koma við sögu í málefnunum, sem hann hefur haslað sér völl í.  

Kári á fundi í Stjórnarráðinu