Hlýindin ein skapa flóðin.

Það var nokkuð óvenjulegt að fljúga í fyrradag eftir endilöngum Vatnajökli í árlegum hálendisleiðangri, og geta opnað hliðarglugga vélarinnar, sem er býsna stór, án þess að vera í neinni yfirhöfn. Enda hefur hitinn  þarna uppi í 1700 metra hæð verið allt að átta stig í plús! 

Og í dag hefur líklega verið enn hlýrra.

Hitinn á Sauðárflugvelli, sem er skammt norður af Brúarjökli í 660 metra hæð yfir sjó var 20 stig í dag, 21 stig við Upptyppinga og 24 stig á Grímsstöðum, sannkallaður hnjúkaþeyr. 

Þessi þeyr er skraufþurr þannig að það er ör bráðnun stóru skriðjöklanna í norðanverðum jöklinum, sem skapar hin miklu flóð.  

Herðubreiðarlindir eru rétt fyrir neðan ármót Jökulsár á Fjöllum og Kreppu, og vatnavextir í þessum tveimur ám skapa því flóð, sem fer yfir bakkana við lindirnar og skapa þar vandræði að því er heyra má í fréttum.

Efri myndin er af Jökulsá á Fjöllum með Herðubreið í baksýn, en myndin þar fyrir neðan var tekin af Grímsvötnum í fyrradag. 

Bráðnun íss í Grímsvötnum af völdum lofthita yfir frostmarki er lítil miðað við þá bráðnun, sem á sér stað af völdum jarðvarma undir Grímsvatnadaldinni fyrir norðan Grímsfjall og Svíahnjúka.

Búast má við að mikil bráðnun muni hraða fyllingu Hálslóns, sem er skammt frá Sauðárflugvellik, þannig að það geti farið á yfirfall fyrr en ella.   

Þjóðvegur opnaður og staðan endurmetin

Rauður listi eða ekki: 1 milljón á móti 364 þúsund = 2,75

Samanburður á smitum eða dauðsföllum hjá einstökum þjóðum er miðaður við fólksfjölda landanna, og þá oftast sýndur sem smit eða dauðföll á hverja milljón íbúa. 

Tíu dauðsföll á Íslandi samsvara 27 dauðsföllum á hverja milljón íbúa. 

Margföldunartöluna ca 2,7 er ágætt að hafa í huga, þegar ástandið hjá okkur er skoðað hjá okkur. 

Í hugarreikningi er gott að fást við tölur, sem tölurnar 9 eða 11 ganga upp í, því að ef margfaldað er með slíkum tölum, er best að margfalda fyrst með næstu heilu tölu, í okkar tilfelli tölunni þremur, en draga síðan einn tíunda frá. 

Í deilingu er aðferðin notuð með því að deila með þremur en bæta síðan einum tíunda við. 

Þegar aðrar þjóðir ákveða, hvort setja eigi Ísland á svokallaða rauða eða gula lista, er miðað við fjölda smita á hverja milljón íbúa. 

Sem dæmi má nefna tíu smit hér á landi, sem samsvara 27 smitum á hverja milljón, þannig að ef einhver erlend þjóð setur markið milli rauðs og guls lista við 20 smit, eru við 7 ofar og lendum þar með á rauðum lista. 

Átta ný innanlandssmit

Stærsti jólasveinn heims í Norður-Noregi og pálmatré í vogum í stað Spánarferða.

"Margt er líkt með skyldum" segir máltækið, og þetta kemur oft upp í hugann þegar ferðast er um Noreg, einkum um vesturströndina og norður úr. 

Milli Tromsö og Alta nyrst í Noregi var hægt að velja um tvær leiðir, þefar síðuhafi var þar á ferð fyrir rúmum 20 árum.  

Önnur leiðin er beinni og styttri en hin, en farið í ferju yfir einn fjarðanna. 

Sú leið varð fyrir valinu af því að það er viss hvíld í því á því ógnarlanga ferðalagi, sem liggur um þetta langa land, að hvíla sig lítillega á akstri bílsins og fara hæfilega langa vegalengd á ferju. 

Þegar komið er að landi blasir við ferðafólkinu furðulegt mannvirki á hafnarbakkanum, tilsýndar eins og turn. 

Þegar nær kemur, sést hvað þetta er: "Stærsti jólasveinn í heimi" og það í meira en 20 stiga hita í júlí. 

Ætti kannski frekar að vera nefndur stærsti "júlísveinn" í heimi. 

Ó, hvað þetta er innilega íslenskt, samanber fyrirætlanirnar um krókódílagarð á Húsavík hér um árið og væntanlegu pálmatrén í Vogabyggðinni. 

Kannski hefðu þau átt að vera komin fyrr, svo að landinn gæti flykkst þangað til þess að bæta sér upp allar niðurfelldu ferðirnar til Spánar.. 

 

Pálmatrén á Vörputorgi í raunhæfismat

Hin kyrrláta fegurð fær að njóta sín áfram um hríð.

Grímsvötn búa yfir svo stórbrotnum andstæðum, að það fer fram langt fram úr ímyndunaraflinu. 

Síðan í gosinu 2011 hefur eldstöðin breyst úr gíg vestarlega undir Svíahnjúkum, fullan af vatni og umlukinn íshömrum að hálfu í þurran gíg með hringlaga stalli í miðjunni, þar sem þurrt yfirborðið þyrlaðist upp í hringlaga leirfok sem snerist um miðju gígsins líkt og lægð á veðurkorti. 

Síðan sótti mörg hundruð metra þykk íshella Vatnajökuls rólega að, og á mynd RAX, sem fylgir fréttinni um seinkun hlaups úr vötnunum á mbl.is virðist ísinn hafa unnið fullnaðarsigur við að fylla upp lægðina af frera og drekkja gígunum í honum. 

En það er ekki allt sem sýnist, því að undir ísnum kraumar en sjóðheitur jarðhiti, sem nýtur góðs af því, að undir vötnunum er öflugt kvikuhólf, sem er hluti af öðrum af tveimur stærstu möttulstrókum heims, en hinn er undir Havaieyjum í Kyrrahafi. 

Á myndunum, sem teknar voru í gær í flugi yfir Grímsvötnum og settar inn í bloggpistil í nótt, sést, hvernig heitt vatnið bræðir ísiinn og glóir íslaust eða með íshrafl á yfirborðinu. 

Og líklegt er talið að hringrásin gjóska-ís, sem áður var lýst stuttlega, snúist næsta hálfhring sinn á þessu ári. 

Þar með yrði hægt að segja að árið kæmist á svipaðan stall og árið 1918 þegar enn skæðari drepsótt en COVID-19 sótti landið heim á sama ári og Katla gaus svipuðu öskugosi og Grímsvötn gerðu 2011.       

Hlaup er ekki hafið í Grímsvötnum

Glæsileg og einstæð eldstöð á heimsvísu.

Það var ekki amalegt að fljúga austur yfir Vatnajökul síðdegis og skoða það sem fyrir augun bar í afar björt veðri. Svíahnjúkar, eins og fjallsraninn við suðurmörk vatnanna er stundum kallaður, nær í meira en 1700 metra hæð og því sækir jökullinn  sífellt á eldstöðina. 

En slíkur er hitinn undir þykkri íshellunni, að á nokkrum stöðúm nær jarðhitinn að bræða sig í gegn svo að það glampar á vatnið niðri í hinum sjóheitu og um leið ísköldu iðrum! 

Í ferðinni mátti sé vel, hvers megnugur hinn mikli átta þúsund ferkílómetra íssskjöldur og freraflykki Vatnajökull er oft á tíðum við að búa til alveg sérstakt veðurkerfi fyrir sig. 

Bæði fyrir norðan jökulinn og sunnan ríkti bálhvass vestlægur vindur með sandfoki á sama tíma og inni á jöklinum var miklu hægari vindur og skjannabjart. 

Her er flogið úr austri í att til Grímsvatna og sést vel af hverju Grímsvötn heita sínu nafni.

Því að meðfram Grímsfjalli við útfallið úr vötnunum, sást í gegnum jökulinn niður á vatn á nokkrum stöðum og var vatnið fagurblátt í austasta "íspottinum" en hins vegar gulleitara vestar. 

Á myndunum má sjá móta fyrir skálunum uppi á fjallinum, og í bakaleiðinni glampaði á þá í kvöldsólinni.  

Stærðarhlutföllin sjást vel og gefa hugmynd um það kraftaverk, að Bryndís Brandsdóttir jarðfræðingur, skyldi lifa það af ásamt aðstoðarmanni sínum, að steypast á Toyota Hi-lux pallpíl fram af hengifluginu og fara í klessu við lendinguna, en samt lifa meiðslin af. 

Þegar gýs, gerist það vestar í vötnunum, og sjónarspilið í gosunum og enn meira,  magnaðra og fjöldbreytilegri atburðarás í myndun gíga og vatna eftir gosin, eiga sér enga hliðstæðu annars staðar í veröldinni.  

Nú verður raðað inn nokkrum myndum, sem voru teknar í Grímsvötnum í flugferðinni á vit ofvirkasta eldfjalls Íslands með 140 gos hið minnsta frá landnámi. 

Myndunum hér er raðað í þeirri röð, sem myndefnið birtist á flugi frá austri til vesturs í þeim hluta vatnanna, þar sem eldgos koma upp. 

Erfitt að velja á milli þess, sem fyrir ber á svona stað. 

Sjáið þið til dæmis hið risavaxna andlit í snjónum vinstra megin, sem hallar undir flatt út á vinstri vanga á neðstu myndinni?

Hlaup líklega að hefjast í Grímsvötnum

Hertar kröfur byggjast nú á reynslunni.

Það gildir svipað með sóttvarnarkröfur og bóluefni, að nauðsynlegt er að byggja á reynslunni.  

Nú er búið að prófa bæði harðar kröfur hér á landi og að losa um kröfur, og í ljósi afleiðinganna af því síðarnefnda, verður augljóslega að herða þær aftur. 

En það er líka hagur í því að geta skoðað einstök atriði í báðum aðferðum og finna útfærslu, sem dugar betur í því ljósi. 

Hagkvæmara að herða kröfur en losa

Mestu sveiflur í sögu tónlistarflutnings hér á landi.

Síðustu fimm ár hafa orðið mestu sveiflur í kjörum og aðstæðum tónlistarfólks sem um getur hér á landi.  

Er saga tónlistarflutnings þó sú, að tækniframfarir hafa litað hann allt frá upphafi. 

Eftir stríð urðu nokkuð stöðugar tæknilegar framfarir, bæði í upptökum og plötuútgáfu. 

Þótt 78 snúninga vinylplötur væru mikil framför frá vaxplötunum og gerðu plötusölu mögulega og þá einkum í formi tveggja laga platna eða "single"; hugtak, sem enn er lýði;   fylgu í kjölfarið 45 snúninga plötur sem skópu möguleika á fjögurra laga plötum. 

Síðasta skrefið á vinylnum voru svo 33ja snúinga plötur, sem skópu möguleika á breiðskífum á sjöunda áratugnum.  

Á síðustu tveimur áratugum aldarinnar breyttu geisladiskarnir myndinni algerlega, og skópu hér á landi möguleika á útgáfum einstkra platna, sem selst gátu í þúsunda og jafnvel tugþúsunda tali. 

En geisladiskurinn átti eftir að verða skammlífari en vinyllinn, því að á síðustu fimm árum hefur sala hans hrunið gersamlega. 

Með því urðu tónlistarmenn af einni helstu tekju- og útbreiðslulind sinni, og mest voru viðbrigðin fyrir þá, sem áður höfðu selt mest. 

Samtímis hrundi mynddiskamarkaðurinn.  

Í ofanálag kom til skjalanna stórkostlegt niðurhal, upphaflega að langmestu leyti ólöglegt, sem bitnaði harkalega á þeim, sem höfðu haft tekjur af flutningi tónlistar og kvikmynda. 

Fundinn var að vísu farvegur á borð við Spotify, sem að vísu byggir á gildi höfundarréttar, en fyrirbrigðið er alþjóðlegt og miðast við milljarða manna markað, þar sem sala ein og sér á Íslandi er aðeins lítið brot. 

Tónlistarfólk á Íslandi reyndist búið mikilli hugkvæmni og aðlögunarhæfni þegar það fann sér nýja og gjöfula leið til að rækja köllun sína með því að standa fyrir margföldun á beinum flutningi á tónleikum og viðburðum, sem hefur ekki aðeins tryggt stöðu þessarar listgreinar, heldur einnig skapað nokkurs konar iðnað, sem gefur af sér mikla peningalega framlegð og útflutningstekjur, bæði beinar og óbeinar.  

COVID-áfallið núna er hins vegar þvílíkt högg, að samanlagt með hruni diskanna hefur riðið yfir tónlistarheiminn mesta áfall í sögu hans.  

Nú eru því góð ráð dýr og úr vöndu að ráða. 

 

 

„Enga burði til að bíða þetta af sér“

Björn Bjarnason: "Stjórnmálamenn stjórni fjölmiðlum og fréttaflutningi."

Nú er mikið rætt um fjölmiðlun bæði hér á landi og erlendis, eins og tengd frétt á mbl.is er dæmi um.  Einnig er mikið skeggrætt um þá fjölmiðlun, sem birst hefur síðustu daga í Samherjamálinu.

Björn Bjarnason fyrrverandi ráðherra skrifar merkan bloggpistil á síðu sína um það sem hann kallar "fjörbrot hefðbundinna fjölmiðla."

Sem þýðir á mæltu máli, að þeir séu deyjandi fyrirbrigði, en fjölmiðla- og fréttastjórn stjórnmálamanna hafi komið í staðinn. Og það séu góð skipti.  

Í pistlinum lýsir hann fyrst því frumkvæði, sem hann sjálfur hefði ekið fyrir 25 árum með því "að halda upplýsingum milliliðialaust að almenningi."  

Nú hafi orðið gjörbylting, sem "Donald Trump "hafi rekið rekið smiðshöggið á, með því að stjórna fjölmiðlun með stuttum yfirlýsingum á Twitter og samhliða því að taka að sér þessa fréttastjórn. sagt hefðbundnum fjölmiðlum stríð á hendur."   

Ekki er hægt að lesa neitt annað út úr þessum pistli en mikla ánægju Björns með þróun mála í þessum efnum, og lýsir hann velþóknun á grein Jóns Steinars Gunnlaugssonar um Samherjamálið í Morgunblaðinu í dag. 

Sem leiðir aftur hugann að  því hvort einnig sé í gangi velþóknanleg bylting í fjölmiðlum þess efnis að best sé að stór fyrirtæki og valdahópar "taki að sér" alfarið "að stjórna fjölmiðlum, taka að sér fréttastjórn og segja hefðbundnum fjölmiðlum stríð á hendur," svo að notað sé orðalag í þessum merkilega pistli Björns. 

Hundruð létust vegna rangra upplýsinga

"Bara smá kvefpest"?

Hálfu ári eftir að sumir fengu COVID-19 stendur glíman við veikina og eftirköst hennar enn yfir. Rætt er um meðal sérfræðinga, að hugsanlega valdi veiran í mörgum tilfellum óbætanlegu líkamstjóni. 

Og það, þótt fjölmargir, jafnvel voldugir  þjóðarleiðtogar, lýstu því yfir það þetta "væri ekki neitt, neitt" eða að "þetta er í mesta lagi smá kvefpest."

Í heimildarmynd, sem sýnd var á RÚV í gærkvöldi kom fram hjá sérfræðingum í fremstu röð varðandi SARS-covid 2 kórónaveiruna, að það hefði hvað eftir annað valdið truflunum í rannsóknum og starfi og undrun þeirra hvernig veiran sem veldur COVID-19 væri að mörgu leyti frábrugðin öðrum kórúnaveirum. 

Væri til alls vís. 

Í þættinum kom fram að Boris Johnson forsætisráðherra Breta, tók í upphafi svo létt á málum, að hann tók persónulega í höndina á þúsundum nemenda og annars fólks sem hann hitti fyrstu dagana sem að sóttvarnarsérfræðingar grátbáðu um fólik um að "hlýða víði". 

Enda fékk hann veikina nokkrum dögumm síðar og fór undir lokin á gjörgæslu.  

Er að missa hárið vegna kórónuveirunnar

Hitler lýsti tvöföldu samsæri gyðinga í BNA og í gyðinglegum bolsévisma.

Grundvallar lífssýn Adolfs Hitlers varðandi gyðinglegu samsæri gyðinga, sem þá voru aðeins um ellefu milljónir, til að stjórna veröldinni, birtist skýrum stöfum í bók hans Mein Kampf og leiddi til dráps á tugum milljóna manna í seinni heimsstyrjöldinni, þar á meðal útrýmingar 6 milljón gyðinga á einstaklega kaldrifjaðan hátt. 

Í huga Hitlers var kommúnisminn, bolsévisminn, gyðinglegt samsæri "glæpamanna í Kreml." 

Hitler fór á hendur Sovétmönnum í stærstu herför sögunnar í júní 1941 án stríðsyfirlýsingar og sagði Bandaríkjunum stríð á hendur 11. desember sama ár. 

Þann dag voru hermenn hans komir í útbæ Moskvu, Khimki, í aðeins 18 kílómetra fjarlægð frá Kreml, og í ræðu, sem Hitler hélt þegar hann flutti stríðsyfirlýsinguna er fróðlegt að heyra,  hve djúpstætt hatur hans er á forystumönnum þessara öflugu ríkja, sem hann hélt að hann gæti sigrað, þótt þau hefðu yfirburði yfir öxulveldin í hergagnaframleiðslu og mannafla. 

Hatursorðræða Hitler var þess eðlis, að eftir stríðið varð það að takmarki forystumanna bandamanna að aldrei aftur skyldi slíkt liðið með öllum þeim hrikalegu afleiðingum, sem það hefði. 

Nauðsynlegt er að átta sig á tilurð og eðli þess, sem er kölluð hatursorðræða til þess að skilja andóf gegn henni og lög og reglur um hana.  

 

Bannað að segja að gyðingar stjórni heiminum