Saga Dana var samofin okkar sögu.

Þættirnir 1864 snerta okkur Íslendinga á margan hátt, ekki síst vegna þess að á þeim tima vorum við hluti af Danaveldi. Stríðið 1864 kom Dönum harkalega niður á jörðina.

Gríðarleg þjóðernishyggja fór um Danmörku eins og glögglega kemur fram í þessum fanta vel gerðu þáttum og svo undarlegt sem það kann að virðast, átti Jóns Sigurðsson mikinn þátt í því með verkum sínum, sem snertu uppruna og menningu bæði Dana, Íslendinga og annarra norræna þjóða.

Leitun mun vera að nokkurs konar nýlenduveldi eins og Danir voru gagnvart Íslendingum, þar sem aðal sjálfstæðishetja hjálendunnar var á kaupi hjá herraþjóðinni og haldið uppi af henni.

Einnig er merkilegt að sjálfstæðisbarátta okkar skyldi ekki kosta neitt mannslíf, og aðstoð Dana við okkur í Móðuharðindunum og afhending handritanna síðar, var einsdæmi í samskiptum þjóða, hvort atriðið á sinni tíð.

Í þáttunum er samning stjórnarskrárinnar 1849 mikið montmál fyrir Dani að vonum, og það snertir okkur Íslendinga, því að okkur var meinað að semja okkar eigin stjórnarskrá á þjóðfundinum 1851 og sitjum enn uppi með stjórnarskrána frá 1849 í öllum megindráttum.

Aðalsmenn danskir voru skyldir til að senda syni sína í herinn fyrir konunginn en í staðinn fengu synirnir ókeypis langskólanám.

Styrjöldin 1864 var mikil blóðtaka fyrir danska aðalinn en íslenski aðallinn, embættismenn, stórbændur og klerkar, fengu ókeypis nám við fyrir syni sína í Kaupmannahöfn, en slapp við það að þurfa að senda syni sína í herinn og láta þá úthella blóði sínu eins og gerðist í hinu hræðilega stríði 1864.

Enn eimir eftir af þessu sérstæða sambandi. Sonur minn fékk sérstaklegan og ríflegan afslátt af skólagjöldum við danskan háskóla á grundvelli hinnar gömlu hefðar, af því að foreldrar hans höfðu verið þegnar Danakonungs sín fyrstu ævi ár.

Tap Dana í stríðinu 1864 kom Íslendingum til góða 1918, þegar Danir urðu að gefa Íslendingum kost á að kjósa um framtíðarskipan sambands landanna til þess að vera samkvæmir sjálfum sér í því að krefjast þess að íbúar í Slésvík fengju líka að kjósa um sína framtíð.  

 

 

 

Og þess vegna er danska óskiljanleg

Er náttúran sjálf að leita jafnvægis?

Skiptar skoðanir hafa verið um friðun refs í friðlandinu á Hornströndum. Tvennt hefur aðallega verið talið slæmt við þessa friðun: 

1. Refurinn á þarna griðland og fjölgar sér svo mikið, að hann dreifist út í byggðirnar og veldur þar miklum usla.

2. Refurinn fær næði til að rústa fuglalífinu þar sem hann er friðaður.

Eitt er það sem fær mann til að efast um að þetta sé svona einfalt. Þegar fornmenn komu og námu landið, þeirra á meðal Geirmundur heljarskinn á Hornströndum, hefði refurinn átt að vera búinn að gereyða fuglalífinu þar og um allt land. En þannig var það ekki, þótt hann hefði haft tíu þúsund ár til þess að gera það.

Spurning er hvort náttúran sjálf leiti ekki jafnvægis þannig, að þegar dýrategund hefur fjölgað svo mjög að hún gangi nærri þeim stofnum dýra og fugla, sem hún lifir á, valdi of lítið fæðuframboð því að hinn ógnandi stofn hríðfellur og að þannig leiti náttúran sjálf nýs jafnvægis. 

Sú spurning getur vaknað varðandi hrun í refastofninum á Hornströndum og fróðlegt verður að vita hvert framhaldið verður þar á næstu árum.  

Aldrei áður fundið eins mörg dauð dýr

Tvö stórmál þessara daga.

Fólk er flest minnt óþyrmilega á það einhvern tíma á lífsleiðinni hvers virði heilsan er. Án hennar hrynur allt annað að mestu. 

Þessa dagana eru tvö stór hellbrigðistmál í raun mikilvægustu málin í bráð og lengd, annars vegar yfirvofandi hrun heilbrigðiskerfisins og hins vegar loftmengunin, sem eldgosið í Holuhrauni hefur valdið.

Rétt eins og fyrrnefnda málið, er það síðarneffnda stærra en virðist í fljótu bragði.

Ástæðan er sú að áhrif brennisteinsvetnis á lungu og heilsu fólks eru lúmsk og koma ekki öll fram í fyrstu.

Vitað er að blöðrurnar, sem myndast í lungunum við innöndun brennisteinsvetnis, koma ekki að fullu fram fyrr en viku eftir innöndun.

En hitt er ekki vitað til fulls hve mikil áhrif á heilsuna langvarandi innöndun þessa eiturlofts hefur.

Samfélag eins og Höfn í Hornafirði er berskjaldað fyrir áhlaupi gaseitrunarinnar. Það eru ekki til gasgrímur fyrir svona margt fólk og það er ekki hægt að rýma svona stórt samfélag.

Það eru ekki margir sem átta sig á því að sveitirnar sunnan Vatnajökuls eru álíka langt frá gosstöðvunum og Mývatnssveit. Frá Sauðárflugvelli á Brúaröræfum er langstyst til flugvallar í þéttbýli til Hafnar í Hornafirði.  

Fjórðungur landsmanna og yfir 70% búfjár þeirra féll í Móðuharðindunum 1783-84 og ljóst er, að miðað við þau vandkvæði sem eitruinin úr Holuhrauni veldur, er nútíma samfélag er mjög vanbúið að takast á við jafn stórfellda eitrun lofts og varð í Móðuharðindunum.

Í upphafi Seinni heimsstyrjaldannar var dreift gasgrímum til íbúa í London og fleiri stórborgum til að verjast hugsanlegri gasárás.

Slíka árás var aldrei gerð vegna ótta um að henni yrði svarað með gagnárás.

En íslensk eldfjöll spyrja ekki um neitt slíkt heldur fara sínu fram án þess að nokkuð verði við það ráðið. Stórgos á borð við Skáftárelda geta orðið hvenær sem er. 

Þess vegna er löngu tímabært að taka viðbrögð viði vá á borð við Skaftáreld til gagngerrar skoðunar.  

Þokkaleg loftgæði eins og stendur

Hve margar vikur í viðbót í byssumálinu?

Síðastliðna viku hafa þeir, sem hefðu átt að greina almenningi fá viðskiptunum með byssunurnar frá norska hernum dregið lappirnar í að gefa upplýsingar um málið og með því þvælt því út og suður.

Það var ekki fyrr en greið svör fengust frá Norðmönnum sjálfum að forstjóri Landhelgisgæslunnar kom loks í fjölmiðla í dag og í gær til að segja frá því að "þegjandi samkomulag" hefði verið um það milli aðila þegar kaupsamningu um byssurnar var gerður að Íslendingar þyrftu aldrei að greiða krónu samkvæmt honum. 

Á blogginu hafa fjölmiðlar verið ásakaðir um að draga á langinn og blása upp "herferð" í þessu máli í pólitísku skyni, vinstri menn sakaðir um að vilja veikla lögregluna en á sama tíma talað um Ögmundarskýrsluna, rétt eins og hann, þessi mikli vinstri maður, hafi tekið ákvörðun um þessi viðskipti með vopn. Skemmtileg mótsögn það. 

Enn meiri mótsögn er að kenna fjölmiðlum um það hve lengi málið hefur verið í gangi og saka þá um að eyðileggja með því nauðsynlegt traust, sem þurfi að ríkja í þjóðfélaginu. 

Í öðrum löndum þykir sjálfsagt að greina frá innkaupum hers og lögreglu á vopnum og hafa allar reglur og amninga um það uppi á borðinu, allt frá kaupum á skotvopnum upp í herþotur og herskip.

Með því að fletta upp samtímaheimildum varðandi "Ögmundarskýrsluna" má glögglega finna afgerandi yfirlýsingar hans um að forðast stigmögnun á vopnabúnaði lögreglunnar og ekki kom hann nálægt því að ákveða um viðskipti íslenskrar lögreglu og Landhelgisgæslunnar við Norðmenn.

Enn er því eftir að svara því hver tók ákvörðun um þessi viðskipti. Kannski tekur það aðra viku eða fleiri að fá svar við því og þá má nærri geta hvernig sum skrifin á blogginu verða um áframhaldandi pólitíska herferð fjölmiðla og vondra vinstri manna í þessu máli, sem hefði getað verið upplýst á einni dagstund fyrir viku af þeim sem ferðinni hafa ráðið í þessu máli.   

 

Leynd yfir byssum engum til góðs

"Gildi þess að koma andstæðingi á óvart".

Það er erfitt að þýða hugtakið "element of surprise", en það þýðir gildi þess að koma andstæðingi á óvart, oft á afar djarfan og tvísýnan hátt. 

Yfirleitt er fólki ráðlagt að taka enga áhættu þegar glæpamenn ógna því með vopnum, heldur hlýða þeim en reyna jafnframt að halda ró sinni og athygli.

Fyrir um 40 árum var Torremolinos á Sólarströnd Spánar tiltölulega kyrrlátt og öruggt samfélag.

Jón bróðir minn var þar á ferð heim á hótelið að kvöldlagi ásamt nokkrum íslenskum vinum, sem höfðu verið samferða frá Íslandi.

Þegar þeir koma inn í hótelganginn sitja þar fyrir þeim nokkrir Spánverjar sem ógna þeim með hnífum og ætla augsýnlega að ræna þá.

Jón er oft alveg einstaklega fljótur að hugsa, og nú kemur sér vel að geta talað íslensku án þess að útlendingarnir skilji hana, því að hann hrópar eldsnöggt til félaga: "tökum þá strax núna!", og stekkur síðan á foringja glæpagengisins, slær hnífinn úr hönd hans og kemur honum eldsnöggt í gólfið.

Hinir Íslendingarnir stökkva nær samtímis á hina Spánverjana sem vita ekki hvaðan á sig stendur veðrið og fallast alveg hendur.  Fyrr en verði liggja allir ræningjarnir í gólfinu og kallað er á lögreglu, sem kemur von bráðar og handtekur glæpagengið.

Spænsku lögreglumennirnir urðu steinhissa að sjá hvað gerst hafði og undruðust fífldirfsku Íslendinganna, hvort þeir hefðu virkilega ekki vitað hve stórhættulegt þetta gat verið fyrir þá.

Enginn Íslendinganna hafði áður lent í neinu svipuðu og því gafst enginn tími fyrirfram til að velta vöngum yfir réttum eða viðurkenndum viðbrögðum við aðstæðum sem þessum.

Ákvörðun, tekin á sekúndubroti, reyndist ganga upp í þetta sinn vegna þess að hugtakið "element of surprise" virkaði, enda voru ræningjarnir spönsku einnig byrjendur og áttu alls ekki von á þessum mjög svo íslensku viðbrögðum.  

Ekki er víst að svona fífldjörf viðbrögð hefðu virkað aftur, því að reikna hefði mátt með því að hið íslenska bragð hefði frést út og því ekki komið á óvart í annað sinn.  

Þessi atburður varð til þess að Spánverjar tóku öryggismál ferðamanna í Torremolinos til endurskoðunar, enda voru þau forsenda fyrir því að ferðamenn kæmi þangað.  

Réðist gegn byssumanninum

Hve stóran hlut mengunar eiga virkjanir OR ?

Nú eru vikurnar að safnast upp sem gosmengun hefur verið hjá miklum meirihluta landsmanna. Upplýst var um daginn að hún hefði farið drjúgt yfir heilsuverndarmörk í austurhluta Reykjavíkur. 

Mér finnst merkilegt að enginn fjölmiðill skuli hafa reynt að kafa ofan í það, hvort hægt sé að áætla hve mikill hluti þeirrar mengunar var frá Hellisheiðar- og Nesjavallavirkjun og hve stór hluti frá Holuhraunseldum.

Það hefur áður komið fram að mengun af völdum þessara virkjana hafi komist yfir heilsuverndarmörk í austustu byggð höfuðborgarsvæðisins áður en mengun frá Holuhraunseldum bætist við.

Frá báðum þessum uppsprettum er það austlæg vindátt sem ber mengunina til 70 prósent landsmanna.

Fyrir nokkrum dögum kom mágkona mín suður til Reykjavíkurfrá Bolungarvík. Hún kemur ekki oft suður en í vor sagði hún okkur frá því að þegar hún kom til heimsókn til okkar í Grafarvogshverfinu hefði hún verið að velta því fyrir sér hvort einhver óþverri væri á ströndinni sem gæfi frá sér lykt, sem hún finnur aldrei fyrir vestan.

Síðan uppgötvaði hún að þetta væri fýlan úr virkjunum OR sem hún og maður hennar fyndu svo vel hér syðra en við, sem eigum heima hérna, værum fyrir löngu orðin samdauna.  

Hvers vegna er þetta mál ekki kannað allt til þess aðvið getum áttað okkur á eðli þess til hlítar?

Augljóst hlýtur að vera að gosmengunin frá Holuhrauni verður enn illvígari en ella vegna þess að hún bætist við mengun sem fyrir er og er af mannavöldum. 

En af einhverjum ástæðum er aldrei minnst á það.  

 

  

Óttast langtímaáhrif gasmengunar

Nýtt aðalatriði í málinu ?

Svo er að sjá að byssumálið svonefnda snúist ekki lengur um rökin fyrir því að kaupa byssurnar heldur um það að kaupandi og seljandi þeirra líti gerólíkt á málið. 

Seljandinn, þ. e. norskir herinn, telur í samtölum við norska fjölmiðla að kaupsamningurinn um byssurnar sé gilt plagg en ekki málamyndagerningur, - í þeirri trú hafir byssurnar verið sendar til Íslands og að Íslendingar hljóti því að borga fyrir þær.

Kaupandinn, íslenska lögreglan og Landhelgisgæslan, segir hins vegar að þarna hafi verið um málamyndagerning að ræða og að Íslendingar líti á byssurnar sem gjöf og muni ekki borga krónu fyrir þær.

Það sýnist sérkennilegt að þær stofnanir íslenskar sem eiga að halda uppi lögum og reglum líti að kaupsamninga sem marklaus plögg og neiti að standa við þá, þegar kemur að því að uppfylla þá.

Sé svona í pottinn búið er erfitt fyri mann sem Íslending að vera stoltur af slíku framferði.  

En hvor aðilinn segir nú satt í þessu máli?  Er hugsanlegt að leynilega hafi yfirmenn samningsaðila ákveðið að samningurinn væri einungis gerður til málamynda?

Að það hafi þótt heppilegra að forma "gjöfina" á þennan veg til að skapa ekki fordæmi fyri því að norski herinn gefi vopn út og suður?

Að það sé þessvegna sem toga hefur þurft staðreyndir málsins með töngum út úr íslenskum yfirmönnum lögreglu og Landhelgisgæslu?  

Svo að notað sé lögreglumálfæri sýnist málið enn vera óupplýst á meðan framburði aðila ber ekki saman og ekki hefur verið sannreynt hvor segi satt og hvor segi ekki satt.

Við ættum kannski að fá hlutlausan aðila til að rannsaka málið og komast að hinu sanna, til dæmis dönsku lögregluna? 

  

Norðmenn fjalla um byssumálið

Vegir gefa húsum ekki eftir sem fornminjar.

Þegar ferðast er um Noreg vekur það mikla athygli hve mikla rækt Norðmenn leggja við gamla vegi og sögu þeirra. Merkustu köflum þeirra er vel viðhaldið og ekki síður en nýju vegunum. 

Dæmin eru fjölmörg en nefna má gamla veginn um Strynfjallið sem dæmi.

Hér á landi má sjá tvær og jafnvel þrjár eða fjórar kynslóðir vega á sama svæði, en ekkert er gert með það að sýna þeim sömu virðingu og rækt og Norðmenn myndu gera.

Vegirnir þrír niður Kamba eru gott dæmi. Þar myndu Norðmenn halda þeim öllum við, hafa fróðlrg og skemmtileg upplýsingaskilti við þá og auka þar með á það sem dregur að ferðamenn, erlenda og innlenda.

Hörmung er að sjá hvernig þetta skemmtilega tækifæri til fræðslu og aðdráttar ferðamanna er vanrækt.

Á leiðinni upp úr Jökuldal vestur af Skjöldólfsstöðum má sjá þrjár kynslóðir brúa og vega, sem gætu verið afar skemmtilegt og fræðandi atriði fyrir ferðafólk.

Ekkert er gert með þessar minjar.

Kóngsvegurinn svonefndi býr yfir gildi stórmerkilegra fornminja og stórs atriðis í sögu þjóðarinnar og er vel ef reynt er að aðhafast eitthvað til varðveislju hans, enda fór Friðrik áttundi um veginn 1907 í ferð sem skipti miklu um aukinn skilning Dana á Íslandi og Íslendingum.

Við Kolviðarhól hélt hann merkilegustu ræðu, sem nokkur konungur Íslands hélt hér á landi, en skemmst er frá því að segja, að hrein skömm er að því hvernig stórmerkieg saga Kolviðarhóls sem atriðis í samgöngusögu og sögu sjálfstæðisbaráttunnar er gersamlega vanrækt þar.

Vert er að geta þeirrar viðleitni sem sjá má ofarlega í Norðurárdal gegnt svonefndum Kattarhrygg.

Þar er útsýnisplan og upplýsingaskilti en hins vegar alveg vanrækt að skapa aðgengi fyrir gangandi fólk að Kattarhryggnum sjálfum.  

Fornar hleðslur undir Kóngsvegi á Þingvöllum

Samt lítið brot af Skaftáreldahrauni.

Víst er hið nýja Holuhraun orðið stórt og hraunrennslið það mesta í nokkru eldgosi í meira en öld. En það er þó enn aðeins lítið brot af hrauninu, sem rann í Skaftáreldunum 1783 og varð alls 580 ferkílómetrar, eða næstum tíu sinnum stærra. 

Enn meiri verður munurinn á rúmmáli hraunanna.

Engar mælingar eru fyrir hendi um eiturgas sem kom upp í Skaftáreldunum, en ef miðað er við lýsingar á magni og áhrifum þess bæði hér á landi og um alla heim, var eitrunin í Móðuharðindunum svo margfalt meiri, að þau eru varla sambærileg.

Það breytir því ekki að brennisteinsmengunin í Holuhraunseldum er sú mesta sem dæmi eru um síðan í Skaftáreldunum.  

Rétt er að geta þess að meiri gosefni komu upp í Grímsvatnagosinu 2011 en komin eru upp í Holuhrauni.

Enginn veit hins vegar hve mikið myndi koma upp í gosi í Bárðarbungu sjálfri.  

Hraunið orðið 63 ferkílómetrar

Loksins eðlileg hönnun.

Stór jeppadekk fyrir jöklajeppa taka margfalt meira rými en venjulegir hjólbarðar.  Stærðin og rýmið eru nauðsynleg til að skapa meiri flotgetu á snjó fyrir bílinn og til þess að það sé hátt undir bílinn og hann geti komist yfir grófara landslag og stærri ójöfnur. 

Þegar venjulegum jeppa er breytt neyðast menn til að láta hin stóru dekk standa út fyrir bílinn vegna þess að rými fyrir þau er takmarkað innan í hjólskálunum og einnig aðþrengt að grind eða grindarbitum.

Þegar felgur eru breikkaðar þannig að þær verða ekki lengur við miðju hjólaleganna vill myndast slit í legunum og þær endast mun skemur en ella. 

Flestir breyttir jeppar eru á bilinu 1,80-1,90 sm breiðir óbreyttir en verða 2,05-2,20 m breiðir þegar dekkin breikka þá og gera verður stærðar brettakanta.

Þar með eru 20-35 sentimetrar af breiddinni ekki notuð fyrir farþegana.

Það er sérstakt gleðiefni að það skuli vera Íslendingar sem hanna svona bíla frá grunni á réttan og rökréttan hátt að öllu leyti.

Sjálfur hef ég verið haldinn ástríðu til að teikna bíla frá barnæsku og síðustu áratugina hafa allir jepparnir mínir verið þannig að breidd þeirra hefur verið fullnýtt fyrir farþega og farangur, hvort sem þeir hafa verið litlir eða stórir.

Ég hlakka til að sjá meira af íslenska bílnum, svo sem útfærslu á drifbúnaði og fjöðrun, einkum að framan þar sem nauðsynlegt er að driföxlarnir séu sem lengstir þannig að fjöðrunarvegalengdin verði nógu löng.   

Svona er fyrsti íslenski bíllinn