Drepa aðilar aðila? "Aukning á konum." "Slysatíðni dregst mikið saman."?!

Einkennileg og algerlega óþörf er sú árátta, sem veður uppi, að nota orðin aðlila og meðlimi  um allt og alla. 

Í frétt er sagt frá því að lögreglan hefði verið kölluð út vegna óvelkomins aðila í húsi, og að þegar lögreglan var að vísa aðilanum út, hafi aðilinn slegið lögreglukonu í andlitið. 

Orðið aðili geldur fyrir þessa ofnotkun, því að með því er það útvatnað og leiðir oft til  merkingarleysu. 

Fréttin um aðilann verður líka ónákvæmari og lakari, því að það hefði verið örlítið nákvæmara að vita hvort árásarmaðurinn var kona eða karl.

Hvar endar þetta? Verður "aðili ársins" valinn um næstu áramót og sömuleiðis "íþróttaaðili ársins"?

Og verður niðurdegið og dapurt fólk ekki aðilum sinnandi? Að ekki sé nú talað um setningu Nobelskáldsins, sem verður kannski orðuð svona: "Hvenær hefur aðili drepið aðila..?" 

Enn eitt stórlega ofnotaða orðið, sem tröllríður umræðunni, "aukning", var það fyrsta sem heyrðist í útvarpinu við að kveikja á fréttunum áðan. 

Þar talaði kona um það að "það hafi orðið aukning á konum."  Hvenig "aukning"?

Hafa þær stækkað og kannski orðið óléttar?

Nei, sennilega ekki, heldur hafði konum fjölgað. 

Í einni frétt um daginn var sagt: "Það hefur orðið aukning í magni fólks" í staðinn fyrir að segja einfaldlega: "Fólki hefur fjölgað." 

 

P.S.  Svo, þegar blöðin eru opnuð í dag, blasir við fyrir þessi fyrirsögn:

"Slysatíðni dregst mikið saman."

En hvers vegna ekki að nota einfaldara mál: 

"Slysum fækkar mikið." 

 

 

Sló lögreglukonu í andlitið

Misskilningur varðandi hemlun rafbíla.

Í frétt í Fréttablaðinu í dag er greint frá hinu miklu magni af plastögnum, sem berast úr hjólbbörðum og hemlaklossum í hafið. 

Er sagt, að rafbílar séu að öðru jöfnu þyngri en sambærilegir eldsneytisbílar og þess vegna berist meira frá dekkjum og bremsuklossum frá þeim en eldsneytisknúnu bílunum. 

Þetta er ekki rétt hvað snertir hemlakerfin, því að rafbílar eru yfirleitt með búnað, sem virkar eins og hemlar og endurheimtir með þessu átaki gegn hröðun bílsins niður brekkur eða við það að hægt er á bílnum. 

Slit á hemlabúnaði er mun minna á rafbílum, og svo lítið, að ef bíllinn er ekki mikið notaður, getur sest ryð eða tæring á diskana vegna lítillar notkunar.

Endurheimtarbúnaður færist í vöxt á rafknúnum hjólum. 

Þessi er til dæmis reynslan á rafbíl síðuhafa. 

Öll þrjú rafknúnu farartæki hans, rafreiðhjól, rafknúið léttbifhjól og minnsti rafbíll landsins, eru með endurvinnslubúnaði í rafkerfinu. 

Með notkun þeirra eru farartækin þar að auki léttari en venjulegir bílar, rafreiðhjólið er 33 kíló, rafléttbifhjólið 70 kíló og litli rafbíllinnn 760 kíló.   

"ÍSAL varð að vera sjálfbært" 2007. Aftur núna.

Árið 2007 sögðu eigendur álversins í Straumsvík, að álverið yrði að vera sjálfbært rekstrarlega. Það væri hins vegar ómögulegt nema að það yrði stækkað verulega, og ef stækkunin næðist ekki fram, yrði álverinu lokað. 

Í tvísýnni kosningu um að gera þær ráðstafnir, sem taldar voru nauðsynlegar, til dæmis í skipulagsmálum, felldu Hafnfirðingar þessa stækkun naumlega. 

Álverinu var samt ekki lokað, heldur var hagrætt í mun minna mæli í rekstrinum.  

Nú er uppi sama krafan um að gera álverið sjálfbært rekstrarlega, og að það sé skilyrði fyrir því að því verði ekki lokað. Í þetta sinn er ekki uppi krafa um stórfellda stækkun þess, enda enn óhægara um vik en fyrir 13 árum. 

Í staðinn nær krafan til rekstraratriða eins og orkuverðs og til kjarasamnninga. 

Þótt lokun álvera í Nýja-Sjálandi eða annars staðir kunni að minnka aðeins pressuna á Íslandi, hefur COVID-19 slæm áhrif hvað varðar stórvaxandi atvinnuleysi. Það breytir stöðu starfsmannanna til hins verra og eykur áhrif lokunar á efnahags- og atvinnulíf. 

Lokunin á Nýja-Sjálandi ætti að öðru jöfnu að sýna, að slíkur niðurskurðarhnífur er hafinn á loft nú og með honum sama hótunin og 2007.  

Hvað, sem um það má segja, eru blikur á lofti

Álverið verði að vera sjálfbært

Hvers vegna ekki líka þverun Þorskafjarðar?

Ef það er hvort eð er búið að slá vegarlagningu sunnan Reykhólafjalls út af borðinu á Vestfjarðarvegi, er alveg sama hvaða leið önnur verður valin fyrir vestan Þorskafjörð, að sá fjörður verður þveraður. 

Þar er um að ræða líkast til um 5 kílómetra styttingu leiðarinnar, sem engar deilur eru um. 

Enn er ekki fráleitt að gera göng undir Hjallaháls í stað þess að rífa í tvennt eftir endilöngu gróðurlendið meðfram ströndinni. 

Göngin undir Hjallaháls voru einfaldlega reiknuð út af borðinu með því að gefa sér óþarfa forsendur um bratta vegarins frá göngunum Djópafjarðarmegin og lengja göngin þar með nógu mikið á pappírnum til þess að auðveldara yrði að hafna þeim kosti. 

Til þess að ná þessu takmarki var gangamunnurinn í Djúpafirði settur alveg niður undir flæðarmál! 

Þetta trix á sér að minnsta kosti eitt fordæmi. Það var þegar svonefnd Fljótagöng voru reiknuð út af borðinu á norðanverðum Tröllaskaga með því að setja gangamunnann langtum neðar en þörf var á. 

Fyrir bragðið er nú þrýst á í öllum þeim "gangaslag" sem er í íslenskum vegamálum að bora þriðju göngin, sem annars hefðu orðið að öðrum af tveimur göngum sem þurfti í upphafi.  

Hænufet á nýjum vegi

Erum við örugg gegn bakslagi?

Fréttir um bakslag í baráttunni gegn kórónaveirunni víða um lönd hljóta að verða teknar alvarlega til skoðunar hjá okkur og það kannað til hlítar, hvort tilslakandir á vörnum hjá okkur eru sambærilegar við þær sem hafa valdið vandræðum erlendis. 

Er eitthvað sérstakt, sem gerir ástand og aðstæður í ríkjum, sem greint er frá í fréttum á mbl.is sambærilegt við það, sem er í gildi hér?

Bakslag eftir afléttingar víða um heim

Hve algeng og mikil er "dánaraðstoð" orðin nú þegar?

Stóraukin tækni í læknavísindum og lyfjagjöf hefur valdið því, að í raun hefur verið í gangi lengi dánaraðstoð hér á landi, fólgin í því að takmarka þann tíma, sem lífi sárþjáðra dauðvona sjúklinga er viðhaldið með ítrustu meðölum. 

Í skýrslu um dánaraðstoð, sem nú er í vinnslu, þarf að kanna hve algeng einhvert stig dánaraðstoðar er veitt í raun, og hve langt er þá gengið og í hve mörgum tilfellum. 

Hvar liggja mörkin í raun?

Birta skýrslu um dánaraðstoð í haust

Af hverju ekki að læra af sambærilegum norrænum borgum?

1999 gáufu samtök norrænna borga, NORDSTAT, út vandaða skýrslu með samanburði á högum og aðstæðum í 16 norrænum borgum, sem gátu varpað ljósi á þau viðfangsefni, sem við þurfti að fást í þeim.

Í skýrslunni kom fram greinilegur munur á fjölmennari borgunum og þeim, sem voru á stærð við Reykjavík.

Reykjavík var eina íslenska borgin í þessum samanburði og á stærð við Reykjavík og með svipaðar aðstæður, voru Álaborg, Árósar, Óðinsvé, Tampere, Oulu, Turku, og Þrándheimur.

Alls átta norrænar borgir. 

Hinar átta norrænu borgirnar voru stærri og eldri, Kaupmannahöfn, Helsinki, Osló, Björgvin, Stokkhólmur, Gautaborg og Málmey.

Meginhluti Stavangurs er á svæði, sem er aflukt af sjó á alla vegu.  

Niðurstaða samanburðarins þá var sláandi:

Í átta meðalstórum eða smærri norrænum borgum var álíka þéttbýlt, eða öllu heldur dreifbýlt og aðstæður svipaðar og í Reykjavík. 

Í stærri borgunum var mun þéttbýlla og samgöngur því öðruvísi en þær, sem þá voru í Reykjavík. 

Síðuhafi skoðaði sérstaklega sjálfur flestar af þessum borgum á árunum eftir 1999 og bætti við nokkrum á vesturströnd Kirjálabotns fyrir norðan Stokkhólm. 

Samanburðurinn var sláandi á milli stærri borganna og eldri miðað við hinar minni og yngri. 

Engin erlend borg í heimi og umhverfi henar er líkari Reykjavík en Þrándheimur og Þrændalög, sami mannfjöldi, sama breiddargráða, svipuð kjör, menning, veðurfar og aðstæður. 

Gróf athugun á þessari merku skýrslu benti til þess að það væru þessar aðstæður og þessi borgarstærð, sem sköpuðu hið "reykvíska" umhverfi. 

Ef eitthvað var, var það tætingsleg samsetning á þéttbýli höfuðborgarsvæðis Reykjavíkur, sem virtist geta orðið erfitt viðfangs. 

Nú eru liðin 20 ár og því gæti verið fróðlegt að vita hvort og þá hvað hefur gerst í norrænu borgunum sjö, sem eru sambærilegri við Reykjavík en flestar aðrar. 

Eru komnar borgarlínur þar og ef svo er, hvernig er útfærslan?

Skýrslunni frá NORDSTAT skolaði óvart til síðuhafa 1999. Aldrei var sagt frá henni hér heima á vegum borgarinnar, svo að minni reki til. 

Hvers vegna ekki? Af hverju ekki að læra af sambærilegum norrænum borgum?

 

Vill að Borgarlínunni verði flýtt

Af hverju er línan stóra þarna megin við hringveginn?

Í könnun á viðhorfum ferðamanna til mannvirkja, sem þeim finnst trufla upplifun þeirra af ósnortinni íslenskri náttúru, lenda háspennulínur ofarlega á listanum, þótt mörg önnur eins og stíflur, miðlunarlón og gufuaflsvirkjanir feli í sér mun meiri óafturkræf neikvæð umhverfisspjöll. 

Ástæðan, hvað varðar miðluarlónin er líklega sú, að þeim er ekki kunnugt um þessi spjöll, eða jafnvel ekki kunnugt um að þau séu manngerð, en hins vegar blasir það við og er óumdeilt að risavaxnar háspennulínur, sem trufla útsýni, eru hreinræktaðar afurðir iðnvæðingarinnar. 

Nú er verið að reisa hin glæsilegustu háspennumöstur á nýrri línu frá Kröflu og austur um til Fljótsdalsvirkjunar. 

Sýnist gamla línan, sem er á sama stað, ansi lítilfjörleg í samanburðinum.

Það var talað við einn af þeim útlendingum sem eru að reisa nýju línuna í útvarpsfréttum í dag, þar sem hann sagðist undrast að þessi veikburða lína skuli hafa enst í 42 ár. 

Samkvæmt því sýnist ljóst, að hún mun slegin af þegar sú nýja kemur í gagnið, enda afkastar hún aðeins broti af hinni nýju stóriðjulínu.  

Þá mun hin nýja lína trufla útsýhi frá veginum til suðurs á þessum kafla hringvegarins á Mývatnsöræfum í átt til Jökulsár á Fjöllum á Mývatnsöræfum. 

Þess má geta að eftir er að leggja nýju línurnar á möstrin háu. 

Þegar þess er gætt, að frá veginum eru það ekki nein smáræðis náttúrverðmæti sem blasa við, svo sem þjóðarfjallið sjálft; Herðubreið, má spyrja hvers vegna nýja línan var ekki lögð hinum megin við veginn, þar sem útsýnið er að vísu fagurt, en þó ekki eins mjög og til suðurs. 

Línan byrjan nefnilega norðan vegarins, en er lögð þannig strax að veginum, að risamastur er rétt við veginn þar sem hún liggur yfir hann, svona eins og til að tryggja að ferðafólkið geti dáðst að herlegheitunum sem gera Herðubreið og önnur fjöll í suðri að aumkunarverðum aukaatriðum í upplifuninni.  

Svo mikill er einbeittur viljinn hjá línuaðdáendum, að ekki kemur einu sinni til greina að leggja línuna í jörð þann tiltölulega stutta spotta, sem hún þverar hann, hvorki á núverandi þverunarstað né hugsanlegum hliðstæðum stað austar. 

Smæðin opnar nýja sýn á sjálfa sig.

"Við eru svo fá, að við höfum engin áhrif" er algengt viðkvæði þeirra, sem vilja að við Íslendingar tökum ekki þátt í neinu alþjóðlegu samstarfi, af því að það muni ekkert um framlag örþjóðar, sem er aðeins 0,00025 prósent af fjölda jarðarbúa. 

Mannfjöldi Íslands aðeins 1:25000 af mannfjölda heimsins. 

En þessu er í raun alveg öfugt farið. Leitun er að nokkru svona smáu byggðarlagi í heiminum, á stærð við eitt hverfi í þúsundum borga heims, sem getur haft jafn mikil áhrif á heimsstjórnmálin og Ísland hefur.  

Því veldur, að við teljumst þrátt fyrir smæðina, fullgildur og fullvalda fulltrúi í félagsskap þjóðanna og hjá alþjóðasamtökum og stofnunum og getum á þann hátt haft margfalt meiri áhrif en smæðin bendir til.  

Breytingin Íslandi að þakka

Geymsla raforkunnar er lykilatriði víða.

Vandinn við að geyma raforku er eitt það atriði, sem einna helst stendur því fyrir þrifum að leiða fram orkuskipti hér á landi og nýta orkuna, sem landið býr yfir. 

Vindorka hefur þann ókost, að orkuframleiðslan er háð veðri og vindum og því er geymsla orkunnar afar mikilvæg til að nýta hana á þeim tímum, sem mest er hennar þörf og geyma hana til þess að jafna framleiðslu og sölu. 

Vatnsorka hefur þann kost, að hana er hægt að jafna með því að miðla vatninu í miðlunarlónum. 

Minnst þörf fyrir geymslu orku er hjá gufuaflsvirkjununum, sem hins vegar hafa þann ókost þegar stunduð er ágeng orkuöflun (rányrkja) eins og allt of mikið er af hjá okkur. 

Hvað orkuskipti skiptir eru kostir rafdrifinna samgöngutækja miklir hvað varðandi yfirburða nýtingu rafhreyfla fram yfir brunahreyfla. 

Á móti koma yfirburðir jarðefnaeldsneytis hvað snertir geymslu, miðað við lithium, en þann mun er hægt að reikna með margföldun upp á áttföldun eða meira, eftir því hvaða forsendur eru gefnar. 

Þyngd rafhlaðna er einfaldlega svo mikil, að það eitt og sér kemur í veg fyrir um alllanga framtíð að hægt verði að rafvæða millilandaflugflotann, og þyngd rafhlaðnanna er líka til trafala í landfarartækjum. 

Að vísu eru í gangi miklar framfarir á þessu sviði, gagnstætt því sem er varðandi jarðefnaeldsneytið, sem er komið á endastöð eftir meira en aldar þróun.  

Geyma vindorku á fljótandi formi