Hvers vegna gáfust bæjarútgerðirnar ekki nógu vel?

Í lok Seinni heimsstyrjaldarinnar komust sósíaliskir flokkar víða til valda í Evrópu og höfðu þeir ýmis konar þjóðnýtingu á stefnuskrá. Til dæmis komst Verkamannaflokkur Clements Attlee til valda í Bretlandi og þjóðnýtti meðal annars kolanámur. 

A Íslandi var Nýsköpunarstjórnin svonefnda við völd, en hún var samsteypustjórn þriggja flokka, Sjálfstæðisflokksins, Sósíalistaflokksins og Alþýðuflokksins. 

Þegar þessi ríkisstjórn nýtti sér miklar erlendar gjaldeyrisinnistæður vegna stríðsgróða til þess að gera það að aðalatriði að endurnýja fiskiskipaflotann og aðrar eignir í sjávarútvegi. 

Í kjölfarið fengu bæjarútgerðir í Reykjavík og víðar togara og þjóðnýting færðist mjög í aukana. 

Framundan var nokkurra áratuga opinber rekstur, sem yfirleitt gekk illa og var rekinn með tapi. 

Fór svo að lokum að þær voru flestar einkavæddar og lauk þar með þessari tilraun. 

Nú er orðið það langt um liðið síðan þetta gerðist, að fólk og stjórnmálamenn sé þessi saga ekki kunnug.  

Af þeim sökum er ekki aðeins hollt að kafa ofan í af hverju þessi stóra tilraun mistókst, heldur ekki síður að hvaða leyti aðstæður eru öðruvísi núna eftir að bæði kvótakerfi og minni verðbólga hafa gengið í garð. 

 

Kári vill félagslegt eignarhald í sjávarútvegi

Stærri styrjöld en okkur hefur grunað?

Við nýjar og nýjar fréttir af því hvernig COVID-19 veiran eflist stöðugt í þróun sinni í gegnum stökkbreytingar vaknar uggur um að baráttan við veiruna sé í raun víðtækari styrjöld í eilífu stríði mannkynsins við sýkla og veirur okkur hefur grunað. 

Eftir því sem tekst að þróa og búa til sífellt öflugri sýklalyf er sýklunum á ýmsan hátt gefið tækifæri til þess að eflast og öðlast svokallað fjölónæmi. 

Afdrifaríkustu mistökin felast í því að sýklalyfjagjöfinni sé ekki fylgt þannig eftir, að sýklunum sé gereytt í hverju tilfelli, heldur kom hlé í notkun lyfsins sem skilur eftir ódrepna sýkla, sem hafa á ýmsan hátt "þjálfast upp" í þoli gegn sýklalyfjagjöf. 

Stærsti hópurinn í nútímanum að sögn sérfræðinga á þessu sviði eru vímuefnafíklar sem vegna sljóleika vanrækja meðferð á sýklalyfjum, sem þeim eru gefin. 

Einnig fer fjölgandi ellihrumu fólki, sem gleymir því hvort og hvernig það tekur lyfin sín. 

Vaxandi smitgeta COVID-19 og illvígari áhrif eru áhyggjuefni, því að slíkt getur gert stríðið mikla við þennan vágest bæði langvinnara, erfiðra og skaðlegra.   

Segir hærri dánartíðni fylgja afbrigðinu

Ungt lið, sem þarf tíma til að verða gullaldarlið.

Nú eiga sér stað einhver gagngerustu kynslóðaskipti sem um getur í íslenskum handbolta og birtast meðal annars í því að helstu burðarásarnir í liðinu geta átt framundan allt að tuttugu áratugi í fremstu röð.  

Það er staðreynd að líkamleg og andleg geta mannfólksins er að jafnaði í hámarki á lífsleiðinni í kringum 25 ára aldurinn og því er ósanngjarnt að dæma lið sem er nánast enn á unglingsárum á sama hátt og landslið, sem er hokið af reynslu og þar að auki á besta aldrinum í þessari íþrótt sem er frá 25-35 ára. 

Annar markvörður landsliðsins í leiknum við Frakka í dag er aðeins tvítugur og atkvæðamestu mennirnir í vörn og sókn lítið eldri. 

Markvarsla hins kornunga manns var samt alveg á pari við það besta sem sést á svona stórmóti og vörnin hefur allan tímann ekki staðið neinni annarri vörn á mótinu að baki. 

Miðað við að verið var að keppa við landslið Frakka sem á að baki mikla reynslu og feril markaðan sigrum á helstu stórmótum í handboltanum undanfarna áratugi, má segja, að það hafi verið hálfgert unglingalið, sem stóð vel uppi í hárinu á þessu stórliði alveg fram undir það síðasta í leiknum. 

Það er að mörgu leyti einstakt að svona ungt lið skuli geta teflt fram vörn á HM sem fær á sig færri mörk að jafnaði en önnur lið á mótinu. Og hefur hingað til haldið sínu óvenju vel. 

Eðli málsins samkvæmt þarf lið, sem er svona kornungt og á svona langan tíma framundan að fá næði og tíma til að þroskast á ferli, sem augljóslega mun taka óvenju langan tíma. 

 

Það var einhver ólund í þeim

Lopavettlingar utan á vélhjólahönskum handa Sanders? Meiriháttar þorrablót.

Það er vandasamt að finna réttu lausnirnar varðandi fatnað og búnað á vélhjólaferðum á Íslandi. 

Fyrir nokkrum árum fékk ég að gjöf þessa fínu BMW vélhjólahanska úr leðri með beinbrotavörn sem voru að vísu miklu betri en þeir hanskar sem voru fyrir, en reyndust engu að síður ekki vera nógu hlýir í frosti.  

Þegar frostið var orðið 5-8 stig var manni anski kalt á höndunum og skildi af hverju boðið er upp á "handahitun" á sumum dýrum hjólum. 

En síðan gerðist það fyrir einskæra tilviljun þegar verið var að handleika gamla góða lopavettlinga upp á íslenska mátann, með rými fyrir þumalputta öðru megin, og fyrir annan putta hinum megin þar sem enginn putti er, sjá mynd, og notaðir hafa verið við að flytja lagið Hott, hott á hesti, að sú hugmynd vaknaði að prófa þá gömlu góðu. 

Í athugasemd við pistilinn er bent á að svona vettlingar hafi verið kallaðir tvíþumla vettlingar. 

Það reyndist ekki vel að nota þá eina. Ullin hleypti kalda loftinu inn að berum fingrunum. 

En síðan í tómu bríaríi og upp á grín var prófað að fara fyrst í leðurhanskana og síðan í íslenska lopann utan yfir þá, að komin var aldeilis stórkostleg vörn fyrir hendurnar, og það upp í allt að átta stiga frosti. 

Á miðmyndinni sést íslenski lopavettlingurinn einn og sér til hægri, BMW hanskinn einn og sér í miðjunni, en vinstra megin er búið að klæða hinn leðurhanskann í íslenska lopann.  

Ástæðan er líklega sú, að lopinn "drepur" og stöðvar kalda loftið inni í sér, og þetta rými af kyrrsettu lofti inni í ullinni hitast upp af höndum vélhjólaknapans í gegnum leðrið, svo að úr verður þessi líka afbragðs vörn!   

Hún er þó sennilega ekki algild ef það rignir. Blaut og gegndrepa ull hættir nefnilega að halda þurru, heitu lofti inni í sér. 

Á efstu myndinni og neðstu tveimur myndunum er samsettu vettlingarnir/hanskarnir í þeirri stöðu á stýrinu, sem hendurnar eru í þegar hjólinu er ekið. 

En á þetta hefur ekki reynt ennþá og ofangreind lausn hefur reynst alger lausn á áður illviðráðanlegu vandamáli. 

Kannski væri ráð að senda Bernie Sanders svona lopavettlinga og fá hann til að prófa þessa mjög svo íslensku lausn. 

Og sömuleiðis upplýsingar á facebook minni um íslensku þorrablótin undir laginu Meiriháttar þorrablót: 

 

Þetta er meiriháttar þorrablót

þar sem að kætast bæði sveinn og snót. 

Hákarl og brennivín er heilsubót. 

Hámum nú í okkur og verum fljót. 

 

Þegar hnígur húm að þorra

hugsa ég til kvenna vorra 

:,: og til kjammanna, sem korra 

:,: á köldum borðum hér :,: :,: 

 

En mín kona´er haldin kvíða 

að ég kannski detti í það. 

:,: Ég var sekur um það síðast 

:,:  að súpa´of mikið þá :,: :,: 

 

Hér mig hressir hangiketið; 

af því hef ég svo mikið étið 

:,: að ég get ekki setið 

;,: en verð að fara fram :,: :,:  

 

Stjórn skal hafa hér á gríni, 

hákarli og brennivíni. 

:,: Aðgát æringjar hér sýni 

:,:  við annáls fíflagang :,: :,: 

 

Þetta er meiriháttar þorrablót, 

þar sem að kætast bæði sveinn og snót. 

Hákarl og súrmatur er heilsubót; 

hámum nú í okkur og verum fljót!  

 

Rúgbrauð er hið mesta yndi

ef það etið er í skyndi, 

:,:  því það eyðir öllum vindi 

úr iðrum sérhvers manns :,: :;: 

 

En Þingeyiingum þykir miður

að fá þrumara í sín iður, 

:,: því þeir leka´og lyppast niður 

:,:  er loftið fer úr þeim ;.: :,:  

 

Kona oft hér horfir á karl

og ætlar ser að fá karl, 

:,: en það er ekkert á við hákarl, 

:,: það eitt er mikið víst :,: :,:  

 

Þetta er meiriháttar þorrablót 

þar sem að kætast bæði sveinn og snót. 

Hákarl og súrmatur er heilsubót, 

hámum nú í okkur og verum fljót! 

 

Nú mun karla listin klikka; 

að kjassa fljóð og blikka; 

:,: þær vilja helmingi heldur pikka

:,: í hrútspung súrsaðan :,: :,:  

 

:,: Þetta er meiriháttar þorrablót

þar sem að kætast bæði sveinn og snót. 

Hákarl og súrmatur er heilsubót; 

hámum nú í okkur og verum fljót :,: 

 

Saltkjöt og baunir´! Túkall!

Bernie Sanders stal senunni á innsetningarathöfn Bidens

Þúsundasta mark Pelé fyrir félagslið er enn í fersku minni margra.

Það þótti slík frétt þegar Pelé skoraði þúsundasta mark sitt fyrir sitt brasilíska félagslið, Santos, að það er áreiðanlega enn í fersku minni milljóna manna um allan heim.  

Fyrir þá, sem þetta muna og öll hátíðarhöldin í kringum það kemur því frétt af heimsmeti Roaldos varðandi samanlagða markatölu fyrir félagslið og landslið spánskt fyrir sjónir, ekki síst það hvernig hægt er að blása miklu lægri markatölu hans en Pelé upp í heimsmetshæðir.  

Tékkar véfengja metið hjá Ronaldo

Hliðstæð orkuskipti og í húshitun á síðustu öld.

Þegar Winston Churchill kom í snögga ferð til Íslands 1941 fékk hann að sjá byrjunarframkvæmdir Hitaveitu Reykjavíkur í Mosfellsdal.

Churchill hreifst svo mjög af því sem hann sá að hann minntist á þetta í endurminningum sínum og mátti skilja orð hans svo að hugmyndin að hitaveitunni hefði verið hans. 

Það var reyndar svolítill misskilningur, en hitt reyndist rétt að þarna tók Churchill vel í beiðni Íslendinga um fyrirgreiðslu varðandi nauðsynlega hluti í veituna, sem erfitt var að fá í stríðástandinu sem þá ríkti. 

Síðuhafi er nógu gamall til að muna þá tíð þegar hús voru yfirleitt hituð upp með kolum og bæði kolakyndingarklefi og kolageymsla voru ómissandi hluti af nýjum húsum um svipað leyti og svonefnd olíukreppa reið yfir heimsbyggðina í kringum 1980.

Það kostaði að vísu mikil útgjöld og skuldasöfnun að koma hitaveitunum á til fullnustu á höfuðborgarsvæðinu og einnig á þeim svæðum úti á landi þar sem hægt var að finna heitt vatn í jörðu, en eftir á var það skoðun þorra fólks að þetta mikla átak hefði verið tímabært. 

Þess vegna er það athyglisvert hve mikil andstaða hefur verið látin í ljósi varðandi hliðstæð orkuskipti í samgöngumálum og rafbílum fundið flest til foráttu.  

Þó eru þessi orkuskipti hliðstæð orkuskiptunum miklu á síðustu öld hvað snertir algera sérstöðu Íslendinga í hópi þjóða heims varðandi innlenda orkugjafa, sem geta bæði verið hreinir og endurnýjanlegir ef ákveðnum forsendum þeirra hugtaka er fylgt. 

Nú, eins og á 20. öldinni, felast orkuskiptin í því að við losum okkur við það að eyða dýrmætum gjaldeyri í að kaupa mengandi orkugjafa og tökum upp innlenda og mengunarlausa orkugjafa í staðinn. 

Slíkt átak í húshituninni skilaði svo miklu að þegar úrtölurnar á sínum tíma eru skoðaðar, virka þær hjákátlegar.  

Rétt eins og að bygging allra hitaveitnanna á sínum tíma kostaði mikið fé sem síðar fékkst ríkulega til baka og vel það, kosta orkuskiptin í samgöngunum að vísu mikið fé núna í útskiptum á innviðum og farartækjum, en ávinningurinn til framtíðar verður mun meiri en nemur kostnaðinum við orkuskiptin. 

En ávinningurinn verður miklu meiri þegar til framtíðar er litið. 

 

  

Sannkallað ár orkuskipta

Að byggja brýr í stað þess að reisa múra, semja í stað þess að rifta...

Orð eru til alls fyrst segir máltækið. Það á svo sannarlega við hjá Joe Biden og Donald Trump þegar litið er á orð þeirra og gerðir.  

Nú er Biden byrjaður á því að brúa bil og byggja brýr í stað þess reisa múra og hindranir. 

Biden tekur upp samvinnu í gerð og framkvæmd sáttmála í stað þess að rifta samvinnu og þáttöku í samtökum þjóða.

Biden hyggst rækta góð sambönd við samherja Bandaríkjanna í stað þess að troða illsakir við þá og sundra þeim.   

Fimmtán tilskipanir á fyrsta degi

Það var fárviðri undan Hafnafjalli og á Kjalarnesi í allan dag.

Allt frá því í morgun og fram á kvöld hafa vindhviður á Kjalarnesi og undan Hafnarfjalli farið reglulega yfir 30 m/sek, allt upp í 37 m/sek, sem jafngildir fárviðri.  

Þetta hlýtur að hafa mátt lesa af mælum vegagerðarinnar sem blasa við öllum vegfarendum við enda þessara tveggja vegarkafla. 

Þegar vindur rýkur skyndilega úr 17 m/sek upp í 37m/sek veldur hann miklu meira álagi heldur en ef vindur er næsta stöðugur. Á háum bílum með stórum lóðréttum fleti, sem slíkur fárviðrisvindur skellur á, veðurofsinn því að bíllinn byrjar að rugga og það eykur enn frekar hættuna á að hann velti. 

En hvernig má þetta vera þegar það er ekkert sérstaklega hvasst í Reykjavík og bara rólegt í austurhluta borgarinnar þar sem siðuhafi var á ferli á litlu rafknúnu léttbifhjóli og lenti ekki í neinum vandræðum, enda mesti vindur í hviðum aðeins þriðjungur af hviðunum á Kjalarnesi og undan Hafnarfjalli og Skarðsheiði?

Ástæðan er einföld og afar mikilvægt að vegfarendur geri sér grein fyrir henni:  Fjallabálkarnir tveir; Hafnarfjall-Skarðsheiði og Esja-Móskarðshnjúkar-Skálafell fá vindinn á sig svipað og þegar hraðfara vatnsflóð eða hafsjór skellur í fárviðri á klettum og björgum; - það myndast mikil iðuköst. 

Í dag mátti með einu símtali við síma 9020600 fá samband við símsvara veðurstofunnar og velja þar á eftir númer 5; flugveðurspá.  

Byrjun hins lesna texta hljóðaði svona í morgun: "vindur og hiti í 5000 feta hæð (1500 metrar) 20 gráður 20-50 hnútar." 

50 hnútar samsvara um 25 metrum á sekúndu, sem er rauð tala ef hún birtist á veðurskilti á jörðu niðri. 

Í vindhviðum við fjöll getur þessi tala stækkað ansi hressilega. Yfir 70 hnútar á Kjalarnesi og undan Hafnarfjalli-Skarðsheiði augljós og fyrirsjáanleg afleiðing.  

Niðurstaðan á Reykjavíkurflugvelli í dag varð því:  Þar var meinleysislegt veður en engin lítil flugvél á lofti. 

 

Einn í bílnum þegar slysið varð

Leifar af klassískum blindhæðakafla.

Árum saman var alveg einstaklega slæmur kafli á þjóðveginum við Hrófá skammt frá Hólmavík, hver blindhæðin við aðra og líka einbreiðar brýr.  

Og það sem verra var, þetta var á þeim tímum sem því var alveg hafnað að taka upp að erlendri fyrirmynd blá merki, sem tiltaka sérstaklega leiðbeinandi hámarkshraða á þessum hæðum. 

Fram að því voru hvít merki með örvum notuð sem aðvörun vegna blindbeygjanna, sem öll virkuðu eins, óháð því hve krappar beygjurnar voru. 

Þetta olli því þegar komið var að þessum kafla á suðurleið, voru beygjurnar hver af annarri líkar, allar frekar aflíðandi.

Afleiðingin varð of oft sú, að  að eftir allmargar svona beygjur voru ökumenn farnir að búast við því að beygjurnar væru allar svona auðveldar viðfangs. 

En þá kom allt í einu sú síðasta sem var afar kröpp og fóru margir flatt á því. 

Þetta eru reyndar liðnir tímar, en það er athyglisvert að vinstra megin á myndinni á tengdri frétt á mbl.is sést hluti af gamla veginum og þar með ein af gömlu blindhæðunum vinstra megin á myndinni, en hin nýja blindhæð sem tók við, er hægra megin á myndinni og að sjálfsögðu er líka einbreið brú handan við hæðina.   

Banaslys við blindhæð kallar á öryggisúttekt

Þjóðþrifaverk sem lengi hefur verið samstaða um.

Þverun Þorskafjarðar með sinni miklu styttugu Vestfjarðavegar er þjóðþrifaverk sem hægt hefði verið að framkvæma fyrir löngu, því að í langflestum útfærslum á vangaveltum um leiðir fyrir veg um Gufudalssveiit hefur þessi þverun verið uppi á borðinu í öllum útfærslum nema þeiri, sem nefnd hefur verið af og til að lægi utar yfir fjörðinn.  

Enn eru til útfærslur, sem ekki hafa verið skoðaðar til hlítar, svo sem sú að á nokkurra kílómetra kafla kafla leiðar, sem lægi um eða framhjá Teigsskógi yrði vegna náttúruverðmætis svæðisins hafður 50 km hámarshraði líkt er á leiðinni um Bláskógaheiði norðan ÞIngvalla milli Almannagjár og Hrafngjár.  

Sá vegur liggur með lágmarks umhvefisröskun og svipað mætti íhuga við Teigsskóg ef þeirri skipan verður þvingað í gagn að ganga framhjá þeirri lausn sem minnstum óafturkræfum umhverfisspjöllum veldur: Að leggja göng undir Hjallaháls og hafa þau styttri en hingað til hefur verið haldið fram að því er virðist til þess eins að edikna þá leið út af borðinu. 

Nýja brúin verður í sex höfum