Disney spáði plastbyltingu, - en ekki þessu afbrigði.

Þegar Walt Disney var hvað afkastamestur í gerð kvikmynda og skemmtigarðsins Disneylands var hann ákafur aðdáandi plastsins, sem þá var að ryðja sér til rúms. 

Hann lét meira að segja gera hús þar sem allt var úr plasti, jafnt húsið sjálft sem allt inni í því. 

Með þessu vildi Disney vera í fararbroddi í allsherjar plastbyltingu. 

Það tókst að stærstum hluta. 

Plastið er bókstaflega alls staðar, og til dæmis er flest innan í bílum úr plasti á einn eða annan veg. 

Disney trúði eins og títt var um Bandaríkjamenn að gersamlega tæknivædd veröld mynd færa mannfólkinu mesta hamingju. 

Þeim mun meira af framleiddum iðnaðarvörum og vélknúnum þægingum, því betra. 

Hann sá hins vegar ekki fyrir, að með tímanum yrði þessi mikla og gagngera bylting að andhverfu sinni hvað varðaði áhrif þess á umhverfið, bæði líkamlega og andleg. 

Örplast í sjávarsalti

Ekki bæði haldið og sleppt.

Ferðamannabyltingin hér á landi síðan 2010 hefur kostað vaxtarverki, svo mikil breyting hefur á orðið á mörgum svæðum, þar sem fámenni og friðsæld höfðu ríkt en síðan skall á flóðbylgja ferðafólks, sem rauf friðinn og setti nátúruverðmæti í stórhættu. 

Allt þjóðlíf og þjóðarhagur nýtur nú góðs af margföldum gjaldeyristekjum, en á sama tíma er ekki hægt að láta eins og ekkert hafi breyst varðandi þörfina á að verja náttúruverðmætin og stjórna umferðinni, þar sem hún er allra mest. 

Aðrar þjóðir hafa gert þetta á mörgum hliðstæðum stöðum og svæðum og við berum ábyrgð á á okkar fagra landi og eigum að læra af reynslu annarra þjóða. 

Það verður ekki bæði haldið og sleppt, að taka á móti peningaflóðinu en kosta engu á móti til þess að verja ómetanleg verðmæti og treysta innviði. 

Ögmundi Jónassyni list ekkert á gjaldtökumálin í blaðagrein, og dæmin, sem hann nefnir, bera mörg þess merki að ætlunin sé að græða beint á gjöldunum. 

Á einum staðnum eru eigendur að byrja að skipta gróðanum á milli sín. 

Í landi einkaframtaksins, Ameríku, er ekki hugsað þannig, heldur gjaldtakan mjög hófleg og jafnvel svo lág, að tap sé á rekstrinum. 

Rekstur og viðhald þjóðgarðakerfisins byggir á framlögum úr ríkissjóði Bandaríkjanna sem tryggir viðhald þjónustu og náttúruverðmæta svo að þjóðarsómi og viðskiptavild sé að. 

 

 

 

Kominn tími á aðgangsstýringu

Ruglið í kringum háspennulínulagnirnar hjá spenntum virkjanafíklum.

Ruglið í kringum háspennulínulagnirnar hér á landi hefur verið yfirgengilegt undanfarin ár og virðist síst minnka, enda mikil spenna í gangi við að þrýsta á að njörva allt landið niður í skóg af virkjunum og háspennulínum.  

Fyrir nokkrum árum "týndi" Landsnet dýru mati með samanburði á kostnaði við lagningu lína ofan jarðar og í jörðu, sem það hafði vitnað í og byggt eftirsókn sína til lagningar risaháspennulína víða um land. 

Nú synjar Orkustofnun kerfisáætlun Landsnets fyrir næstu tíu ár. 

Landsnet pressar á lagningu risaháspennulína um allt land með því að fullyrða að það verði að gera til að tryggja afhendingaröryggi til almennings. 

Byggðalínur eru vanræktar og slæmt ástand þeirra er notað sem röksemd til þess að þrýsta á línur af risastærð til þess að þjóna nýrri stóriðju. 

En ruglið varðar ekki aðeins Landsnet. 

Á málþingi um Hvalárvirkjun í Árnesi í sumar var því blákalt haldið fram af fulltrúum Vesturverks, að háspennulína frá virkjuninni myndi verða lögð neðanjarðar alla leiðina frá virkjuninni við Hvalá og þvert yfir Ófeigsfjarðarheiði til Ísafjarðardjúps. 

Allt í einu átti það að vera orðið hagkvæmt að leggja neðanjarðar á sama tíma og Landsnet segir það alltof dýr. 

Synjar kerfisáætlun Landsnets

Handhæg millistig í orkuskiptunum.

Þótt rafbílar eða bílar sem brenna ekki mengandi jarðefnaeldsneyti séu æskilegt takmark, hafa þeir sín takmörk, þegar kemur að því að fólk kaupi þá. 

Kostirnir liggja í augum uppi en ókostirnir eru takmarkað drægi og tafir við hleðsðu. 

Einni hafa ekki allir efni á því að festa kaup á rafbíl. 

En segjum að það sé leið númer eitt.  Hverjar eru þá aðrar leiðir?

Það er hægt að fara fleiri leiðir til að minnka kolefnisfótsporið verulega. 

Leið 2.  

Hún er sú að festa kaup á svonefndum tengiltvinnbílum, en þeir eru bæði með rafmótor og hreyfil knúinn jarðefnaeldsneyti og komast það langt á rafhleðslunni, að það dugar fyrir venjulegan daglegan akstur í þéttbýli. Ef aksturinn er óvenju langur eða ef farið er lengra en um það bil 30 kílómetra, er hægt að skipta yfir á jarðefniseldsneytið á keyrslu. 

Leið 3. 

Hún er algengust í Noregi, sem er í forystu í þessum efnum og byggir á að bílarnir á heimilinu séu tveir, venjulegur bíll og rafbíll. Í Noregi er reynslan sú að rafbíllinn verður aðalbíllinn á heimilinu. En það eru ekki allir sem hafa efni á þeirri fjárfestingu sem felst í þessari leið. 

Leið 4. 

Rafreiðhjól og venjulegur bíll. Rafreiðhjól er ódýr kostur, kostar yfirleitt frá 160 til 400 þúsund. En þessi leið þýðir það sama og leið 2, að allar ferðir utan þéttbýlis eru farnar með því að nota jarðefnaeldsneyti. 

Leið 5. 

Að eiga þrjú farartæki;  -  rafreiðhjól, létt 125cc vespuvélhjól, sem nær þjóðvegahraða,  og venjulegan bíl. Rafreiðhjólið er notað sem mest innanbæjar, en ef það þarf að fara hraðar yfir eða lengra, - ´eða að hafa talsverðan farangur með sér, er gripið í vespuvélhjólið, sem kostar um hálfa milljón króna nýtt, þannig að fyrir þann sem ekki er nægilega efnaður til að eiga rafbíl, er þetta, hvað mína reynslu varðar, álitlegur kostur. Á því ári sem ég hef reynt þessa leið fyrir mín not, hef ég ekið vespuhjólinu 9000 kílómetra, meirihlutann utan þéttbýlis, rafreiðhjólinu 2000 kílómetra og bíl 4000 kílómetra.  

Audi tvinnbílar renna út

Svartur húmor: Ákveðin hagræðing í því að eiga stutt eftir.

Ýmsar staðreyndir varðandi líf og dauða geta oröið jarðvegur fyrir svonefndan svartan húmor. 

Dæmi um slíkt eru ýmis atriði, sem hafa komið fram þegar ég hef með aðstoð vinar míns verið að kynna mér ýmis lögmál, sem varða réttindi aldraðra. 

Eitt af því merkilegra, sem komið hefur upp, er hve mikil "hagræðing" geti verið fólgin í því að fólk sé sem allra elst þegar það þarf að sækja réttindi sín. 

Til dæmis það, að eftir því sem aldraður er látinn bíða lengur eftir plássi eða aðgerð, aukast líkurnar á því að hann drepist á biðlistanum, og við það myndast sú hagræðing, að eftirlifandi á biðlistanum færast framar um eitt sæti, og að hinn nýdauði aldraði varð aldrei sú "byrði" á þjóðfélaginu með því að vera lifandi, að ég nú ekki tali um ef hann var flestum í kringum hann eða hana til yndisauka. 

Það er nefnilega til gamalt fólk, eins og hún móðuramma mín var, sem var hrókur alls fagnaðar vel fram á tíræðisaldur. 

Annað merkilegt atriði, en auðskiljanlegt, er línurit sem sýnir rétt fólks til slysabóta. 

Línuritið sýnir, að slysabæturnar fara ekki bara eftir örorkustigi, heldur að langmestu leyti eftir því hvað viðkomandi er gamall þegar slysið á sér stað.

Fyrningarfrestur vegna slysabóta ku vera fjögur ár, þannig að ef málareksturinn vegna slyssins tekur meiri tíma en fjögur ár, eru bótagreiðendur lausir allra mála. 

Sem þýðir það að sá möguleiki er fyrir hendi að það myndi borga sig að draga að greiða bæturnar í fjögur ár í þeirri von að bótaþeginn drepist áður en sá tími er liðinn. 

Auðvitað tíðkast ekki að nýta sér þennan möguleika en möguleikinn er fræðilega fyrir hendi. 

Og varðandi hrakvirðisflokkinn felur stórslasaður maður aldraður maður að þessu leyti í sér hagræði fjarhagslega fyrir þjóðfélagið, jafnvel þótt hann hafi ekki átt neina sök á slysinu. 

Ef hann hefði verið talsvert yngri hefði slysið orðið dýrara. 

Þegar býsnast er yfir því hve aldraðir séu mikil byrði á þjóðfélaginu vegna þess að það þurfi að borga þeim til baka drjúgan hluta af því fé sem þeir lögðu fyrir fyrr á ævinni í lífeyrissjóð í góðri trú um að það væri eign þeirra, geymd á góðum stað, er huggun fyrir "byrðina" að geta bent á að það felst hagræði í því að vera hæfilega langt komnir á biðlistanum eða slasast seint á ævinni. 

Ofnagreindur fróðleikur kann að sýnast kaldsranalegur og óviðeigandi en svona eru nú ýmsar hliðar hins stutta og stopula jarðlífs mannsins,sem stefnir á hærri leiðir eins og skáldið sagði. 

99 ára fékk „nei“ við plássi

Mögnuð fjölbreytni hjólanna.

Á aldrinum 10-19 ára var ég heltekinn af reiðhjóladellu, flutti inn fyrsta fjaðraða framgaffalinn og setti gíra á Blakk, reiðhjólið mitt góða. 

Hjólaði í kapp við sjálfan mig langar ferðir, meðal annars í einum rykk 160 kílómetra á 7 og hálfri klukkustund upp í Norðurárdal þegar ég var 15 ára. Allt á lélegum malarvegum. 

Síðan kom 56 ára hlé og nú er ég "að vinna upp glötuð unglingsár" á rafreiðhjólinu Náttfara og Honda PCX vespuvélhjólinu Létti. 

Fjölbreytnin er ævintýraleg í tveggja hjóla fótknúnum eða vélknúnum fararskjótum. Vélknúin hjól allt frá 0,4 hestafla rafreiðhjólum upp í 326 hestafla Yamaha vélhjól. 

Svo framarlega sem hægt er að komast á bak og halda jafnvægi geta allir fundið reiðskjóta við sitt hæfi.

Rafreiðhjólið Náttfari er skemmtilegt millistig á milli fótknúins og vélknúins reiðhjóls.

Það er með 250 vatta mótor sem er skilyrði fyrir því að það teljist nógu kraftlítið og létt til að þurfa hvorki tryggingu né skrániningu.

Ég var svo heppinn að detta fyrir algerlega tilviljun niður á rafreiðhjól, sem er gert fyrir bandarískan markað, og hægt er að velja á milli fjögurra mismunandi nýtingu afls.

1. Slökkt á rafmagninu og eingöngu sexgírað fótafl.

2. Kveikt á rafmagninu og fæturnir notaðir til þess að stilla blöndu af sexgíra fótafli og eins gírs rafafli.

3. Kveikt á rafmagninu og notuð handgjöf fyrir 250 vöttin til að knýja hjólið áfram í einum gír.

4. Kveikt á rafmagninu og notuð blanda af eins gírs handgjöf og sex gíra fótafli til að knýja hjólið áfram.

Á myndinni er Náttfari staddur við Engimýri í Öxnadal. 

Þessi fjölbreytilega orkunotkun gefur möguleika á að stilla notkun fótanna í hóf og skipuleggja til dæmis ferðir þannig, að maður komi ekki kófsveittur á fundi eða áfangastaði

Ef menn vilja meira rafafl og meiri hraða verður að tryggja hjólið og skrá, en aldeilis yfirgengilegt úrval er á markaði af rafhjólum, sem sjást ekki í umferðinni hér á landi, en ná allt frá 45km til 130 km hraða.

Verðlistinn er þéttur, frá 350 þúsund kalli fyrir ódýrustu hjólin, sem komast á 45 km hraða, kall, -  hægt að fá hjól með 82ja km hraða fyrir eina og hálfa millu,  -  og allt upp í eitt flottasta hjólið, sem er 275 kílóa BMW rafhjól með 48 hestafla rafmótor, nær 130 kílómetra hraða og hefur 160 kílómetra drægi.

Það kostar þrjár millur.  

 

Aftur á hnakkinn eftir slys

"Dreginn margur og ýtt frítt."

"Hvað er skemmtilegast í jöklaferðunum?" spurði ég eitt sinn tíu ára strák sem var í jeppaferð í Kverkfjöll.

"Festa sig, gera við, ýta, draga!" sagði hann og hefði sennilega sagt það líka, ef hann hefðir verið á ferð með stóra jöklatrukknum, sem birt er mynd af í festu á Langjökli í tengdri frétt á mbl.is. og ég læt fylgja með í tengingu hér yfir á blog.is

Aðrir viðmælaendur í Kverkfjallaferðinni töluðu um dýrðina og dásemdina á fjöllum. 

Í árlegum rannsóknarleiðangri á Vatnajökul á vorin er glíman við krapasvæði viðfangsefni algengt viðfangsefni. 

Í tveimur leiðöngrunum notaði ég minnsta jöklajeppa landsins til að fara og kvikmynda leiðangrana. 

Í fyrri leiðangrinum þótti mönnum með ólíkindum hvað Foxinn flaut víðast ofan á snjónum þegar þrefalt þyngri jeppar sukku á sínum miklu stærri dekkjum. 

En ég vísaði í flotformúlu, sem ég hafði gert því til sönnunar hve Súkkan flaut vel. 

Þar að auki var snjórinn víðast þannig á hájöklinum, að efsta lag snævarins var nokkuð samanbarið af skafrenningi, en lausasnjór neðar. 

Ef tvö misstór dekk flutu jafn vel, þurfti stóra dekkið að sökkva meira niður í snjóinn til að fá nægilegt flot, en lenti þá oft í því að gefnum efsta lagið niður í lausamjöllinni og spóla í henni. 

Þá var efsta lagið til trafala þegar drifkúlurnar þurftu að ryðja því frá sér. 

 

Efsta myndin er af Súkkunni í Kverkfjöllum með Herðubreið í baksýn, en næsta mynd fyrir neðan hana er tekin á Bárðarbungu, með Tungafellsjökul og Hofsjökul fjær. 

Þar stendur Súkkan keik ofan á snjónum á meðan Landcruiserinn fyrir framan er sokkinn það djúpt hiður að hann þurfi mokstur og drátt. 

Í seinna ferðalaginu á Súkkkunni var ákveðið að telja drættina á henni. 

Mikið krap var á leiðinni uppeftir sem hentaði betur stóru jeppunum og á uppleiðinni þurfti að kippa þrisvar í Foxinn. 

Þegar fara átti niðureftir höfðu ökumennirnir á stóru jeppunum hins vegar neyðst til að fá kipp frá Súkkunni með teygjutógi til þess að þeir losnuðu nægilega þegar þeir voru fastir. 

3:2, en leiðin ofan af jöklinum var eftir. Hún var farin í fylgd með Landcruiser, sem festist í krapi svo að það þurfti að moka áður en Súkkan, sem hafði beðið á meðan, kom fram fyrir og kippti í Krúserinnn.  

Niðurstaða:  3:3. 

Í laginu "Glöð við förum á fjöll öll", sem eitt af 72 lögum á plötunni "Hjarta landsins, - náttúran og þjóðin", - eru festur og vandræði gegnumgangandi auk mikillar ferðanautnar vegna tignar og fegurðar íslenskrar náttúru. 

Í viðlaginu er sungið: "Glöð við förum á fjöll öll. / Á fjöllum erum við snjöll öll..." 

 

Þar er því lýst að "Súkkan klessir nefið í klett nett", -  "Willysinn út í á, vaá! / og á bólakaf þá, vá!," 

"Bráðum líkist hér bát Skát / á bólakafi er Skát mát", -  "Rembist fastur nú Range Sveins,"    

-  "Öxul Bronkóinn braut hlaut / og bera beinin í laut hlaut / með bæði drifin í graut", -

"Á Patrolnum er í rúst púst", -  "Á svelli fer í skrens Benz Jens / oní krapa er lens Jens", -  

en líka þetta: 

 

"Dembum okkur í drátt brátt, 

hafa ekki um það hátt mátt. 

 

Krægtu tógi í krók, blók, 

vertu´ekki´að fá þér smók, blók.

 

Dreginn margur og ýtt frítt. 

Dráttaraflið vel nýtt frítt. 

 

Þreytt í skálann fólk dró þó. 

Hver sveinn um elskuna bjó þó. 

 

Dreymir alla nú drátt brátt. 

Í drætti nýja fá mátt brátt."  

 

 

 

 

Átta hjóla trukkur sat fastur

Gat verið að við sjálf værum svartasti sauðurinn?

Svo er að skilja á frétt frá Umhverfisstofnun, að íslensk skipaflotinn hafi undanþágu til að brenna svartolíu að vild við landið. 

Í frétt Umhverfisstofnunar kemur fram að líklega sé þessi brennsla miklu meiri en ósönnuð ólögleg brennsla erlendra skemmtiferðaskipa.  meiri samanlagða loftmengun en frá skemmtiferðaskipunum stóru. 

Sem sagt: Það skortir gögn og það ríkja óreiða og eftirlitsleysi hér á landi, og eins og svo oft virðast sérhagsmunagæsla og skammsýni ráða för.

 

Mega ekki brenna svartolíu

Það þarf að borga til baka, - og oft með háum vöxtum.

Nýjar rannsóknir hafa sýnt að með því að vaka við lestur í upplestrarfríum vegna tímaskorts, verður árangurinn á prófunum verri en ella. 

Niðurstaða: Ef tekið er af innistæðu, verður að borga til baka, þótt síðar verði, og það jafnvel með háum vöxtum. 

Hugsanlega má yfirfæra þetta yfir á miklu lengri tímabil, jafnvel áratugi. 

Langvarandi streita eða óregla á hvíld og svefni kann að virðst skila einhverju meðan á því stendur, en líklega þarf að borga þetta til baka síðar. 

Mér kemur í huga dugnaðarforkurinn Sigurjón Rist, vatnamælingamaður. 

Hann var með kvikmyndatökuvél frá Sjónvarpinu meðferðis og tók stundum myndir fyrir fréttastofuna og þess vegna kynntist ég kjörum hans nokkuð, - vissi að hann fór oft í langar og afar erfiðar svaðilfarir til vatnamælinga inn á hálendið sem reyndu tíðum mjög á þol hans og þrek.

Var annálaður fyrir ósérhlífni. 

Ég átti von á að Sigurjón yrði allra karla elstur en það skorti fimm ár upp á að hann næði meðalaldri karla. 

Það sannar svo sem ekki neitt til eða frá, en að því slepptu finnst líklegt, að þegar maður gengur á innistæður í þreki með vökum og erfiði, - með þvi að keyra sig út, verði maður að vera viðbúinn þvi að þurfa að borga það til baka þótt síðar verði og jafnvel með vöxtum og vaxtavöxtum. 

Að það sé ekki aðeins að mikil víndrykkja leiði af sér timburmenn, heldur fleira sem maður gerir á þann hátt að ganga nærri sér eða stunda óheilbrigt líferni. 

Svaf ekki þriðju hverja nótt

Skánandi ástand í Norður-Kóreu gæti flækt málin.

Á tímabili fyrir um 40 árum var ástandið í Norður-Kóreu ekki eins slæmt og síðar varð. Og á þessum árum ríkti ófremdarástand í stjórnmálum og fjármálum í Suður-Kóreu. 

En síðan fór að halla undan fæti fyrir norðanmönnum á sama tíma og efnahagur sunnanmanna vænkaðist mjög þannig að landið er með eitt öflugasta hagkerfið í þessum heimshluta. 

Fyrir nokkrum árum var efnahagsástandið í Noröur-Kóreu hræðilegt, fólk svalt og allt var á heljarþröm. 

Þá sáu ráðamenn sitt óvænna og innleiddu aðgerðir til þess að létta aðeins heljartakið sem kommúnisminn hafði á öllum sviðum. 

Gert var mögulegt að fólk gæti verið með einkarekstur í bland, í átt við það sem gert var í Kína, og síðan þetta var gert, hefur ástandið skánað eftir því sem ráða má af þeim afar takmörkuðu upplýsingum sem fást úr þessu lokaðasta landi heims.

Þetta hefur haft það tvennt í för með sér að Norður-Kóreumenn hafa getað haldið áfram að þróa kjarnorkuvígbúnað sinn og að erfiðara er en áður að beita þá efnahagsþvingunum.   

Vilja frysta eignir Kims Jong-un