Kóróna landsins og reginöflin sem gera íslenska náttúru einstæða.

Hvergi er að finna í náttúrufari nokkurs jafn jafn lítils lands og Íslands jafn miklar og hrikalegar andstæður. 

Allt frá mörg þúsund stiga hita jarðeldsins til fimbulfrosts.

Frá stórbrotnustu tign og fegurð til ægilegra náttúruhamfara á borð við Skaftárelda, sem drápu milljónir manna í þremur heimsálfum. 

Í tilefni Dags íslenskra náttúru er þessi mynd birt hér. 

Á henni trónir drottning íslenskra fjalla, Herðubreið, landskjörið þjóðarfjall, en nær sést hluti af Öskju með Öskjuvatn í miðju. 

Á þeim stað finnst fólki það vera statt á vettvangi sköpunar alheimsins. Þar hurfu tveir þýskir vísindamenn 1907 sporlaust, og þykir reimt á þessum slóðum síðan. Þangað komu tunglfarar til þess að búa sig undir sín tímamótaferðalög. 

Askja olli stórfelldum harðindum í stórgosi 1875, og býr því jafnt yfir afli gríðarlegrar sköpunar og eyðingar sem ægifegurð og upplifun. 

Til að ná þessari mynd þurfti að bíða færis í nokkra áratugi. Á sumrin er hætta á að landið sýnist vera svört klessa og á vetri hvít klessa.

Fyrir réttum þremur árum kom loks tækifærið, sem byggðist á heiðskíru og hreinu veðri þar sem fyrsti haustsnjór væri bráðnaður hæfilega mikið til þess að smáatriði í landslaginu sæust. 

Og til þess að ná þeim saman á mynd, Herðubreið og Öskju, en 30 kílómetrar eru í loftlínu á milli þeirra, þurfti myndin að vera tekin 30 km fyrir suðvestan Öskju úr um það bil 1700 metra hæð. 

Herðubreið er svonkallaður móbergsstapi, eldfjall myndað undir ísaldarjökli, sem að lokum varð það hátt, að gígurinn stóð upp úr jöklinum. 

Úr ljóðinu Kóróna landsins:  

 

Í Ísaldarfrosti var fjallanna dís

fjötruð í jökulsins skalla

uns Herðubreið þrýsti sér upp gegnum ís, 

öskunni spjó og lét falla. 

Er frerinn var horfinn var frægð hennar vís, -

svo frábær er sköpunin snjalla. 

Dýrleg á sléttunni draumfögur rís 

drottning íslenskra fjalla. 

 

Beygðir í duftið dauðlegir menn

dómsorði skaparans hlíta. 

Framliðnar sálir við Öskjuvatn enn 

sig ekki frá gröf sinni slíta. 

Tunglfarar upplifa ósköpin tvenn: 

eldstöð og skaflana hvíta. 

Alvaldsins sköpun og eyðingu´í senn

í Öskju þeir gerst mega líta. 

 

Höll íss og eims, - 

upphaf vors heims, 

djúp dularmögn, 

dauði og þögn. 

Sveitarfélög vinni sig fljótt út úr áföllunum

"Afleiðingarnar leita orsaka meðal tækifæra..."?

Það hrutu mörg sérkennileg og eftirminnileg orð af vörum ólíkindaskáldsins Jónas Svafár á sínum tíma og yfirskrift þessa pistils er tekin úr einu af ljóðum hans. 

Þegar leitað er að upphafi þeirrar upplausnar, sem mörgum sýnist ríkja í íslenskum stjórnmálum er athyglisvert að fylgjast með því hve margir komast að þeirri nuðurstöðu að hún sé af völdum allra annarra en sjálfra sín. 

Nú stígur einn þeirra fram líkt og Jón sterki í Skugga-Sveini, þegar hann stóð hratt á fætur upp úr byltunni og sagði: "Sáuð þið hvernig ég tók hann?"

Eftir fyrsta sólarhring hamagangs vegna hruns veikbyggðs ríkisstjórnarhúss Bjarna Benediktssonar kemur allt í einu gangandi í gegnum rykið, sem þyrlaðist upp við hrunið enginn annar en sá maður sem stóð í skyndilegri örvinglan upp úr stól í heimsfrægu sjónvarpsviðtali fyrir tæpu einu og hálfu og ráfaði í kjölfarið ráðvilltur og ruglaður til Bessastaða í frægri sneypuför sem var í flestra augum upphafið á þeirri upplausn, sem hann segir síðan hafa ríkt í íslenskum stjornmálum.

Sigurði Inga Jóhannssyni tókst að bjarga því sem bjargað varð og stýra þáverandi ríkisstjórn og þingi með samstilltri vinnu út úr vandræðunum síðasta árs. 

Nú kemur maðurinn, sem birtist í rykinu af hruni skammlífrar ríkisstjórnar formanns fyrrum samstarfsflokks, sem hann fór á bak við í Bessastaðaförinni, og kennir öllum öðrum en sjálfum sér um "framhald atburðarrásar sem hófst í fyrravor og ákvörðunar um að flýta síðustu kosningum." 

Sú upplausn er sem sagt að hans mati öllu öðru að kenna en honum sjálfum,að kenna ölllum öðrum stjórnmálamönnum en honum og meira að segja að kenna lýðræðinu sjálfu. 

Í hugann koma ljóðlínurnar:  

"Hann sem var áður afglapinn á torgum /  

er orðinn skáld í Hallormsstaðaskóg." 

Listrænir gjörningar geta verið og mega vera af fjölþættum toga.

Listir hljóta alltaf að verða metnar eftir þeim hughrifum sem þær hafa á fólk.

Ef listin er sönn, áhrifarík, hefur boðskap eða skilaboð og snertir við áheyrendum og áhorfendum, skiptir ekki máli hvort um er að ræða margslunginn gjörning, ofinn í mörgum sjónrænum og hljóðrænum þáttum og hann kosti gríðarlega vinnu og peninga, eins og tónleikar Páls Óskars Hjálmtýssonar virðast ætla að verða, eða hvort um er að ræða einföldustu list allra tíma: Manneskja fyrir framan manneskjur með eingöngu eigin rödd og líkamstjáningu að vopni sem skapar augnsamband og gagnkvæm viðbrögð.

Páll Óskar getur hvort tveggja út í hörgul og allt þar á milli þegar honum tekst best upp.

Áhrifamesti flutningur í kirkju, sem ég man eftir, er þegar hann söng lagið "My funny Valentine" við einfaldan undirleik í Hallgrímskirkju við jarðarför Guðlaugs Bergmann. 

Allir þekkja líka andstæðuna, hinn stórbrotna gjörning í fararbroddi Gleðigöngunnar, sem er mikið sjónar- og heyrnarspil. 

Enginn maður er óskeikull og flókinn og yfirgengilegur gjörningur getur misheppnast rétt eins og það að syngja eða tala einn á sviði. 

Ég óska Palla velfarnaðar í sínu stóra verkefni á morgun. Þegar hann er í ham er hann eins konar náttúruafl, sem á vel við að njóti sín á Degi íslenskrar náttúru. 

 

 

Flengir íslenska tónlistarbransann

Voru mistök dómsmálaráðherra þúfan, sem velti hlassinu...?

Þegar Sigríður Á. Andersen dómsmálaráðherra greindi Bjarna Benediktssyni frá því í trúnaði, að faðir hans hefði skrifað umsögn um ósk manns, sem vildi fá uppreisn æru eftir að hafa afplánað stærstu refsingu, sem veitt hafði verið í málum af hans toga, kom hún Bjarna í raun í ómögulega stöðu.

Af því að hún sagði Bjarna þetta í trúnaði, hefði Bjarni sjálfur rofið trúnað við hana, ef hann hefði greint öðrum frá þessu.

Hann átti þá aðeins einn annan kost, að halda trúnaðinn og leyna þar með þessu fyrir öðrum ráðherrum.

Sem sagt: Annað hvort trúnaðarbrot við dómsmálaráðherra eða trúnaðarbrestur gagnvart samstarfsráðherrum. 

Með því að velja seinni kostinn var tekin sú augljósa áhætta að einhverjir ráðherranna eða annar hvor samstarfsflokkurinn teldi slíka leyndarhyggju valda trúnaðarbresti.  

Málið væri dropinn sem fyllti mælinn eftir þúfan velti hlassinu.

Draga má því þá ályktun að dómsmálaráðherra hefði átt að ihuga það betur, hvaða stöðu hún var að koma þessu máli í snemma í júlí með því að "leka" trúnaðaratriði í einn mann.  

 

Áfall að heyra af undirskriftinni

Kosningar ala 1979 og 2009. Framsókn með lúmsk sterka stöðu?

Hin flókna staða, sem komin er upp í íslenskum stjórnmálum, líkist mjög því sem gerðist í september 1979 og janúar 2009. 

Í bæði skiptin var gripið til þess að halda kosningar hið fyrsta til þess að stjórnmálamennirnir fengju nýtt og ferskt umboð, en í millitíðinni sat minnihlutastjórn sem varin var vantrausti. 

Kosið var í desember 1979 og apríl 2009. 

2009 urðu úrslit kosninganna afgerandi og ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur sat út kjörtímabilið, að vísu með lemstrað og tæpt fylgi þegar á leið. 

1979 varð hins vegar einhver erfiðasta stjórnarkreppa lýðveldissögunnar, sem endaði þó með óvæntri myndun stjórnar Gunnars Thoroddsens. 

1988 féll ríkisstjórn þriggja flokka í frægri beinni útsendingu á Stöð 2 eftir að hafa setið í aðeins rúmt ár, en engu að síður tókst að mynda nýja ríkisstjórn án þess að ganga til kosninga. 

Svo var að heyra á Sigurði Inga Jóhannssyni í dag að til greina gæti komið að verja minnihlutastjórn Sjálfstæðisflokks og Viðreisnar vantrausti, og aldrei er að vita nema að Sigurður Ingi og flokkur hans lumi á lúmsk sterkri stöðu, einkum vegna frammistöðu hans sem forsætisráðherra í fyrra, sem kom á óvart og aflaði honum ákveðins trausts.  

 

 

„Ekki lengra gengið að sinni“

Jafn snöggt og "óvænt" og stjórnarslitin haustið 1979.

Einhver óvæntustu stjórnarslit íslenskrar stjórnmálasögu urðu á svipuðum árstíma og nú haustið 1979, þegar fundur Alþýðuflokkskvenna í Reykjavík ályktaði um kvöldmatarleytið síðla septemberdags að slíta ætti stjórnarsamstarfi þess flokks við Framsóknarflokk og Alþýðubandalag. 

Þessi ályktun kom eins og þruma úr heiðskíru lofti, rétt eins og "leyndarhyggjumálið" kom í gær. 

Vinstri stjórnin, sem mynduð var 1978,  hafði að vísu átt í miklum vandræðum vegna ágreinings stjórnarflokkanna allt frá myndun hennar rúmu ári fyrr, en um sumarið 1979 töldu þó flestir að eftir samþykkt svonefndra Ólafslaga um vorið, væri búið að leysa erfiðustu málin og fyrir lægi að leggja fram fjárlagafrumvarp og hefja eðlileg þingstörf. 

En allt í einu, á einni kvöldstund, kom í ljós, að tíðindaleysið í stjórnmálunum sumarið 1979 hafði aðeins verið lognið á undan storminum. 

Ályktunin, sem sprengdi ríkisstjórnina, var samþykkt þegar formaður Alþýðuflokksins var erlendis, og af stað fór atburðarás, sem var nokkurn vegin jafn ófyrirsjáanleg og sú atburðarás sem fór af stað eftir að Panamaskjölin komust í hámæli í fyrra: Óróatími á stjórnmálasviðinu með nýjum kosningum. 

Hvað gerist nú í haust er álíka óvíst og það sem gerðist 2016 og 1979.

Slíta samstarfi við ríkisstjórnina

Endursköpun við Aðalstræti en eyðing hinum megin við hornið.

Gott er að heyra að ætlunin sé hjá Reykjavíkurborg að kaupa elsta hús Reykjavíkur og varðveita það og nýta á uppbyggilegan hátt. 

En rétt handan við horn Aðalstrætis og Kirkjustrætis er hins vegar ætlunin að troða enn einum hótelinu ofan í þúsund ára gamlan kirkjugarð og láta þennan nýja steinkassa reka tunguna framan í Alþingishúsið. 

Valta yfir menningarminjar sem gætu gefið möguleika á því að endurskapa þá friðsæld og helgi sem staðnum og svæðinu sæmir. 

Enn er verið á skammsýnan hátt að vaða áfram næsta skipulagslaust og án yfirsýnar yfir heildarsvip gamla miðbæjarins og þá upplífun sem þessi borgarhluti getur veitt. 

Þessi vinnubrögð eru svipuð og þau, sem hafa verið aflögð fyrir mörgum áratugum í borgum í Evrópu. 

Kaupa elsta hús borgarinnar

Það er hægt að kaupa annað en Teslur.

Það er rétt hjá Sigurði Inga Jóhannssyni, að það geta ekki allir keypt Teslur til þess að geta ekið 400 kílómetra. Raunar er þessi vegalengd við raunaðstæður á Íslandi talsvert lægri. 

Og Tesla er lúxusbíll, sem ekki er á færi venjulegs meðaljóns að kaupa. 

Þar með snýst spurningin ekki um Teslu eða ekki Teslu, heldur um það hvort hægt sé að fara aðrar leiðir en að kaupa miklu ódýrari rafbíla en Teslur í stað bíla sem knúnir eru jarðefnaeldsneyti.

Einnig má athuga hvort enn aðrar leiðir séu færar. 

Ódýrustu rafbílarnir, eru margir að fá aukna drægni og myndin er af Renault Zoe, sem er með með meira en 200 kílómetra drægni við okkar aðstæður.

Svona bílar eru á svipuðu verði og álíka stórir bensín- og dísilbílar þannig að varðandi þá er spurningin fólgin í því hvort fjárhagslega sé hægt að vera með tvo bíla á heimilinu og nota bensínbílinn í þeim ferðum þar sem rafbíllinn hentar verr, oftast í lengri ferðum um þjóðvegakerfið. Í Noregi er rafbíllinn langoftast númer eitt á heimilinu og notaður sem allra mest. 

Á bílasölumarkaði er mikið úrval að finna af ódýrum eldri bensín- eða dísilknúnum bílum. 

Einnig hef ég lýst þeirri leið að eiga létt og ódýrt 125cc vespuvélhjól sem getur farið á þjóðvegahraða um allt land með broti af eyðslu bensínbíls, og jafnframt bíl til nota, þar sem vélhjólið nýtist ekki. 

Í viðbót eða í staðinn fyrir vespuhjólið mætti eiga rafreiðhjól til innanbæjarferða. 

 

„Það geta ekki allir keypt Teslur“

Framför síðan 1986.

Nú stendur yfir stærsta sjávarútvegssýning á Íslandi til þessa og er það vel.

Sumum hættir kannski til að álíta sem svo, að dýrar sýningar séu bruðl. Það er yfirborðskennt álit eins og sést vel á áhrifum og afrakstir af stærstu bíla- og flugvélasýningum heims, svo sem árlegum bílasýningum í Genf og Torino og flugsýningunum í París. 

Á slíkum sýningum er ekki aðeins um mjög mikilvægar kynningar að ræða á framleiðsluvörum samkeppnisþjóða í einstökum greinum, heldur líka möguleikum á stofnun viðskiptasambanda og persónulegra kynna áhrifafólks á viðkomandi sviðið. 

Ég minnist alþjóðlegra sjávarútvegssýningar í Los Angeles 1986. Íslendingar tóku þátt í sýningunni með semingi, fjárvana smáþjóð, og höfðu þar bás, sem stakk í stóf við glæsilegar sýningardeildir annarra þjóða. 

Má þar nefna deild Japana, sem var einstaklega vel úr garði gerð, og glæsilegir ungir Japanir, konur og karlar, sáu um að lokka til sín sýingargesti. 

Á íslenska básnum sat hins vegar einn aldraður karl með axlabönd. 

Þegar spurt var hvers vegna þessi aðferð væri valin, svar svarið að hann hefði átt svo farsælan sjómannsferil á Íslandi. 

Það gat út af fyrir sig verið rétt, en á meðan fólk flykktist inn á sýningardeild Japananna við hliðina, vantaði tilfinnanlega gesti í íslenska básinn. 

 

Stærsta sýningin á Íslandi til þessa

"Gætum unaðar mannsins í hjarta landsins."

"Gætum garðsins, 

yndisarðsins

og unaðar mannsins 

í hjarta landsins!" 

 

Gott var að heyra í kvöld að inntak ræðu Bjartar Ólafsdóttur, umhverfis- og auðlindaráðherra í umræðum á Alþingi hneig í svipaða átt og orðað er í ofangreindu viðlagi lagsins "Hjarta landsins" sem er titillagið á samnefndri 72ja laga plötu sem ber heildarheitið "Hjarta landsins - náttúran og þjóðin. 

Ekki mun af veita að hafa umhverfisráðherra sem taki skýrt til orða og láti ekki hrekjast úr leið. 

Mannvirkjafíklar sækja nefnilega leynt og ljóst að hugmyndinni um að vernda víðáttu ósnortinnar náttúru.  

Sumt af því er býsna lymskulegt, eins og birtist á málþingi í Árneshreppi um fyrirætlanirnar um að ráðast hinn í hjarta Vestfjarða.

Maður, sem unnið hefur að gerð matsskýrlu um umhverfisáhrif, hélt því blákalt fram á málþinginu að það væri alsiða víða um lönd að fella virkjanir saman við þjóðgarða og virkja jafnvel inni í þeim.

Mér varð ljóst þegar stefndi í það að fundarfólk myndi gleypa þessa kenningu, að hún yrði tekin með þögninni sem samþykki fundarmanna nema einhver leiðrétti þetta.

Þegar ég greindi frá hinu rétta í þessum efnum, að liðið væri hátt í heil öld síðan virkjanir hefðu síðast verið gerðar inn undir lönd þjóðgarða og að slíkt væri löngu liðin tíð og fráleitt að menn gerðu það neins staðar, varð fátt um svör. 

En fyrst þessu er haldið fram af mönnum, sem sjá um mat á umhverfisáhrifum, verður að vera á varðbergi og halda vökunni. 

Vitað er að mjög fast er sótt um að gera Skrokkölduvirkjun inni á miðhálendinu. 

Þarna er aðeins um að ræða 35 megavött og þau eru í 65 kílómetra fjarlægð frá innstu virkjuninni á Tungnaársvæðinu, Vatnsfellsvirkjun. 

Hvernig stendur á því að svona fast er sótt um þetta mál?

Það sést ljóslega þegar litið er á landakort. 

Með því verður rekinn fleygur virkjanamannvirkja 65 kílómetra inn undir miðju miðhálendisins. 

Það er líka þrýst á um virkjanir norðan frá, í Svartá og innsta hluta Skjálfandafljót. 

Ef það næst líka í gegn er búið að sækja svo langt beggja vegna frá inn á miðhálendið að eftirleikurinn, mannvirkjabelti yfir þvert hálendið, verður auðveldari. 

Síðustu orð Guðmundar Páls Ólafssonar á opinberum vettvangi, skömmu fyrir andlát hans, voru þau að hvika ekki í andófinu gegn Skrokkölduvirkjun. 

Hann vissi hvað hann söng, sá maður, og með mynd sem Guðfinna Steinunn Svavarsdóttir tók af honum við þriðja mann inni á hálendinu, vil ég votta honum og baráttu hans virðingu með djúpri þökk fyrir veittar bjartar stundir í faðmi íslenskra öræfa. 

 

„Þetta eru okkar gersemar“